तुलना ( अष्टाक्षरी)

कवी म्हणू नका मला
अशी करु नका घाई
रास प्रासांची ओतिली
धोंडोपंती सर नाही

चार ओळी जुळवल्या
कवी होईन का त्याने
मूळ प्रेरणा ही दिली
त्या हो अस्सल पंताने

इंदराचा त्या हो भार
जाणे एक एरावत
वेद रेड्याने बोलावा
नाही त्याची ती ऎपत

वसंताच्या मोसमात
काक: काक: पिक :पिक:
नीर क्षीर विवेकेषु
हंस: हंस: बक: बक:

जाणे गुणी हो गुणाला
निरगुण हा का जाणे
जाणे बली महाबली
निरबल ते का जाणे

शेवटची तीन कडवी “जाने गुनी गुन को”, ह्या अडाणा रागातील ध्रुपदाचा भावानुवाद आहेत. ते मूळ ध्रुपद असे आहे.

जाने गुनी गुन को
निरगुन का जाने
जाने बली बल को
निरबल का जाने

पिक बसंत के गुन
बायस का जाने ( बायस म्हणजे कावळा)
हरिबल गज जाने
मूषक का जाने

( ह्या कडव्यातील दुसरया आणि तिसरया ओळीतील कमी असलेली मात्रा आलापीतून, चुकलो, नोम तोम मधून येते)
मूषका सोबत माझ्या गणपती बाप्पाप्रति भावना जडलेल्या असल्याने मी इथे त्याच्याऎवजी रेडयाची प्रतिमा वापरली आहे

ही मूळ ध्रुपद रचना मी उदय भवाळकरांकडून ऎकली होती.

काक कॄष्ण: पिक कॄष्ण:
को भेद काक पिकयेषु
वसंत समये प्राप्ते
काक: काक: पिक: पिक:

तसेच

हंस श्वेत: बक श्वेत:
को भेद हंस बकेयषु,
नीर क्षीर विवेकेषु
हंस: हंस: बक: बक:

ह्या मूळ संस्कृत सुभाषितांवरुन प्रेरित अशी ही ध्रुपद रचना आहे. ही ध्रुपद रचना देखील मूळ सुभाषितांप्रमाणेच अष्टाक्षरी आहे.
त्यामुळे त्याच्यावर आधारित त्याचा मराठी भावानुवाद सुद्धा मी पंतांनी विवेचित केलेल्या अष्टाक्षरी छंदातच ठेवला आहे.

धॄपद गायकीचे तसेच अडाणा रागाचे सौंदर्य उलगडून दाखवायला मी अगदीच अडाणी आहे. त्याबद्दल अधिक माहिती तात्या देतील.( जाने गुनी गुन को!!)