साज़

मारवा's picture
मारवा in जनातलं, मनातलं
28 Nov 2015 - 4:02 pm

सर्वात अगोदर एक म्हणजे मी संगीताचा कुठल्याही प्रकारचा जाणकार नाही. दुसरं सर्व लेख आठवणींवर आधारीत त्यामुळे डळमळीत. थोडी कुठे कुठे गल्ली चुकण्याचीही शक्यता आहेच..

तर आपल्या हीन्दी सिनेमांची गाणी म्हणजे अनेक प्रतिभाशाली संगीतकारांनी योगदान दिलेला आनंद खजिना आहे. कधीही जा दार उघडा दोन चार गाणी घ्या और गम भुला दो सारे संसारके. हा आपला सर्वांचाच अनुभव. तर या विवीध गाण्यांत विवीध संगीतकारांनी अत्यंत कलात्मकतेने व कुशलतेने अनेक वाद्यांचा वापर केलेला आहे. या धाग्याचा विषय हा वाद्यांचा जिथे अप्रतिम वापर झालेला आहे त्या गाण्यांविषयी बोलणं हा.

काही पुर्ण वाद्यहीन गाणीं असतात वा अतिशय कमी वाद्ये वापरलेली गाणी, अनप्लग्ड अशी यात गायकाच्या आवाजावरच भर असतो उदा. जगजीतचं गालिब अल्बम मधलं हे घ्या,
रोशन जमाल-ए-यार से है अंजुमन तमाम....... ( प्रियेच्या सौंदर्याच्या तेजाने सर्व जग प्रकाशमान झालयं ) यात जवळ जवळ वाद्य नाहीचं. अतीशय हळुवार हे गाणं जगजीत गातो त्याच्या आवाजाच्या नॅचरल डेप्थ वर सहज हे तो तोलुन धरतो. अशीच एक आलापी आहे मिनीटा दोन मिनीटाची लताजींची चित्रपटाच नाव आठवत नाही पण ह्रदयनाथजींच संगीत व यारा सिली सिली गाणं आहे तोच बहुधा त्यातही असचं फ़क्त आवाजावर भर सुंदर आलापी एकदम चित्रपटात जे संगीत आहे त्याचा अर्क असल्यासारखी म्हणजे ते जणु व्हॉइस ट्रेलर, म्युझिकल ट्रेलर. एक टोरेक्स कफ़ सिरपच्या अ‍ॅड च म्युझिक बघा शेवटी की सुरुवातीला कुठेतरी अगदी छोटा असाच इन्स्ट्रुमेंटल पीस येतो तो म्हणजे जणु ट्रेड्मार्क च जगजीत च्या एक टीपीकल म्युझिकचा. तर अशी विनावाद्य गाण्याचा एक आनंद आहेच. आणि वाद्य वापरुन निर्माण केलेला दुसरा एक जो ऐकण्याची पण मजा आहे.

एक फ़ार शांत सॉफ़्ट गाणं आहे रजिया सुल्ताना मधलं लताजींच हे गाणंही वाद्याचा वापरच केला नसता तरी सुंदर होतं.
ऐ दिल-ए-नादान...............ऐ दिल-ए-नादान....... आरजु क्या है........ जुस्तजु क्या है आता इथे खय्याम अगदी अचुक जागा हेरुन केवळ एकच वाद्य सुरुवातीला वापरतो ते म्हणजे संतुर अत्यंत सुंदर वापर केलाय एक सुरुवातीला स्लोली एक एक प्रश्नानंतर इतका चपखल वापर की या इतक्या शांत गाण्यात इतर कुठलही वाद्य वापरल असतं तर गोंगाट झाला असता व मुळ स्वर दुखावला असता. पण संतुर उलट मस्त सुरांना साथ देत देत हळुवारपणे गाण्याचा भाव अधिक उन्नत करत जातो. मुड सेट करत जातो.
हम भटकते है क्यु भटकते है.............. पुढे गाण्यात खय्याम ने एक अतीव सुंदर ये जमी चुप है................ आसमॉ चुप है...........नंतर एक नितांतसुंदर निस्तब्धता.................एक ब्युटीफ़ुल पॉज घेतलाय काही क्षणांसाठी तो फ़ारच सुंदर जमवलाय. अस क्वचितच कुठल्या गाण्यात आढळत. म्हणजे मुड ला अचुक वाद्य व शब्दां च्या अर्थप्रत्ययासाठी अचुक पॉज क्या बात है.

एक गाणं आपण ऐकलच असेल हौले हौले से हवा लगती है शाहरुख अनुष्काच यात अ‍ॅकॉर्डीयन वा बॅन्डोनियम पैकी एक चा सुरेख वापर केलाय बघा. हौले हौले दोन शब्दांच्या हातात हात घेऊन दोन दोन मात्रांत तुटक तुटक मध्ये मध्ये याचा पुर्ण गाण्याभर गतिमान वापर केलेला आहे. फ़िक्र को गोली मार यार ........ हौले हौले...... मग अ‍ॅकॉर्डीयन ......हौले हौले..... पुन्हा अ‍ॅकॉर्डीयन. मस्त जमलाय. यातच एक क्युट सीन आहे. तो अनुष्का त्याच्या गालाला रंग लावते तो....... मस्तय गाणं,. हे वाद्य हार्मोनियमपेक्षा गतीच्या बाबतीत उजवं आहे, का माहीत नाही मात्र स्पीड घेणं ते हातात धरण्याच्या सोयीने जास्त स्पीड येतो का ? माहीत नाही. पण हार्मोनियमपेक्षा थोडीशी वेगळी मजा येते.

एक गुलजार च्या माचिसं च फ़ेमस गाणं, दाढीवाला आणि मित्र सुंदर लोकेशनवर बसलेले..... प्रेयसीच्या आठवणी काढताहेत.... जुम्मे के जुम्मे वो सुरमे लगाती थी... कच्ची मुंढेर के तले... यात या गाण्याच्या सुरुवातीलाच एक छान पीस आहे सरोद वा मॅन्डोलीनचा निर्णय होत नाहीये पण मस्तच पीस आहे. मी एकदा तो मोबाइलवर लावलेला रींग टोन म्हणुन. तो ऐकला की हे गाणं घुमु लागत डोक्यात.. तर हा सुरुवातीचा सरोद चा वापर फ़ार सुरेख जमलाय. हे लिहायच कस गंमतच आहे पण असा टंग्न्नडन टंगन्डन ....अस काहीसं मग गाणं सुरु होतं चप्पा चप्पा चरखा चले........ चप्पा चप्पा चरखा चले......

एक दमदार गाणं आहे धुनकी की धुडकी बहुधा धुडकीच तर धुडकी धुडकी लागे या गाण्याची सुरुवातच गिटार च्या दमदार तुकड्याने होते. गायिकेचा आवाज मर्दाना आणि जोशपुर्ण आहे. इश्क दी मस्ती विच दिल जागे ना सोए ...............धुडकी धुडकी धुडकी लागे.. इश्क मे दिलडा होए फ़कीरी मांगे सबकी खैर ...... गाण्यात साधारण दोन तीन मिनींटांनतर येतो गिटार चा एक जबरदस्त पीस.........मुळ गाण्याचा जोश अजुन तीव्रतम करत करत तो गिटार चा पीस गाण्याला पुढे जोशाच्या वरच्या पायरीवर नेऊन ठेवतो. ऐकतांना मजा येते खरच. कोरस चा वापरही जोशाला पुरक असा केलाय. अजुन लगेच आठवणारी गिटार म्हणजे सेन्योरीटा सुनो सुनो कहते है हम क्या , या रीतीक, व फ़रहान अख्तर च च्या गाण्यातील गिटार चा वापरही छान आहे. गाणं जबरी आहे चाहत के दो पल भी मिल पाये. दुनिया मे ये भी कम है क्या....सेन्योरीटा सुनो सुनो सेन्योरीटा कहते है हम क्या . गिटार चा शिवहरी ने डर मध्ये वापरलेला तुकडा जादु तेरी नजर .......खुशबु तेरा....

एक गाणं जुन आहे नाचे मन मोरा मगन धिक ना धिकी धिकी .......नाचे मन मोरा मगन धिक ना धिकी गायक बहुधा मन्ना डे असावा माहीत नाही. पण गाण जे आहे त्यात तबला येतो मस्त दमदार तबला आणि सितार दोन्ही आलटुन पालटुन पुढे गाण्यात .. घिर आये बदरा............ घिर आये ...रुत है भीगी भीगी नाचे मन मोरा मगन धिक ना... धिक ना ...धिक ना धिकीधिकी. तबल्याच्या वापरासाठी मस्तच गाणं,

अजुन एक आपला शोमन घई याची संगीताची जाण आणि भारतीय वाद्यांचा वापर छानच करवुन घेतलाय याने. आठवा तो अनिल कपुर राम लखन मध्ये धिना धिन ता ..... धिना धिन ता.... लाइनीत असंख्य ढोलबडवे दिसतात मग ते भव्य ढोल वाजतो धिना धिन ता . धिना धिन ता.. ए जी ओ जी लो जी सुनोजी मै हु मनमौजी ..... त्यातल नुसत ते धिना धिन ता ऐकल तरी पैसे वसुल होता
त मोठ्या पडद्यावर मस्त वाटत भव्य छान ढोल बडवलेल. धिना धिन ता.

घई ची च आपली जॅकी ची हिरो मधली बासरी ची ब्युटीफ़ुल ट्युन ........
घई ची च आपली ऋषी ची कर्ज मधली गिटार ची ब्युटीफ़ुल ट्युन.........
घई ची आठवावी बासरी घई ची आठवावी गिटार घई चा आठवावा ढोल... मस्त वापर करतो. एक खलनायक मध्ये कोरस च्या आवाजात बॅकग्राउंडला री रा री री......... री रा रा रु..........काय मस्त वाटायच ऐकायला भव्य इफ़ेक्ट नाही ?

तर एक आपलं साध सुधं गरबागुरबी वाद्य काय त माउथ ऑर्गन आणि कोणाची आठवण आली येस्स है अपना दिल तो आवारा ना जाने कीस पे आयेगा.........
गाने को इव्हन गुलफ़ाम देवानंद को भारी पडता है माऊथ ऑर्गन बाजा म्हणायचो आम्ही याला माझ्याकडे होता एक ल्हानपणी.
हसीनो ने पुकारा गले से ......
है अपना दिल तो आवारा ना जाने किस पे आयेगा........ मी नेहमी बोल संपण्याची वाट बघतो आपण सगळेच हो
कान कसा आसुसलेला असतो तो माउथ ऑर्गन चा पीस ऐकण्यासाठी कोण होता हो ग्रेट संगीतकार दर्दींनी जरा प्रकाश टाकावा यावर.
तारारारातारारा ताराराराता रा रा रा... लिहीण नाही जमत बाबा हे. सुनलो वोही ठीक है.

एक प्यार का नगमा है , मौजो की रवानी है............आठवला व्हायोलीन चा पीस ? पुन्हा ऐका फ़ार मस्त जमलाय
जींदगी और कुछ भी नही ..........एक प्यार का नगमा है ,......मौजो की रवानी है.......
व्हायोलीन सहसा एक तर सॅड उदासी असलेल्या भाव जो आहे त्या गाण्यांना जास्त सुट करतो. किंवा मग सेन्शुअल सॉफ़्ट श्रुंगारीक गाण्यांना ....म्हणजे मला व्हायोलीन म्हटल की साधारण दोनच भाव असलेला वापर आढळतो. गाण्यापुरत बोलतोय फ़क्त म्हणजे गाण्यात असा वापर याचा सहसा करतात. बाकी वाद्य ग्रेट च आहे व त्याचा इतर ठिकाणचा वापर या लेखाचा विषय नाही. तर अजुन एक गाणं आहे ज्यात वेगळा भाव आहे पण व्हायोलीन वापरलेलं प्यार हुआ इकरार हुआ है प्यार से फ़िर क्यु डरता है दिल......... कहता है दिल रस्ता मुश्कील
अनेक व्हायोलीन आणि गतिमानतेने वापर गाण्याचा मुड एनहान्स करतो. (ती एक ओळ आहे ना थाउजंड व्हायोलीन्स फ़िट टु माय पाम )
कहता है दिल रस्ता मुश्कील मालुम नही है कहॉ मंझील............. हा व्हायोलीन चा रीतसर पेक्षा वेगळा वापर वाटला. बाकी कानसेनांना अधिक गाणी माहीत असतील तीच जाणुन घ्यायचीये कृपया दाखवावीत वेगळा वेगळा वापर व्हायोलिन चा मजा य़ेइल.

एक गाणं आहे सध्याचच रॉय चित्रपटातलं तु है के नही तु है के नही.......... यातली व्हीसलींग ट्युन ......ही कुठलं वाद्य वापरुन बनवलेली आहे माहीत नाही नुसत्या आवाजाने काढलेली व्हीसल शिटी वाटत नाही. कुठलतरी वाद्य वापरलेलं पण जबरदस्त सुंदर सॉफ़्ट व्हीसलींग ट्युन आहे. दिर्घ पल्ला असल्याने फ़ार प्रभावी होते. अशा अनेक चित्रपटात वापरलेल्या आहेत सध्याची ही आठवली इतकचं. ट्युन पुढे अर्जुन रामपालचा मक्ख कोरडा चेहरा, तो भावही सुसह्य होऊन जातो. आठवणीच्या भरवशावर अजुन एक राज कपुरच एक गाण आहे. तो पायाखाली आलेला कीडा हळुच उचलुन बाजुला ठेवतो....... ते गाणं किसीकी मुस्कुराहटोपे हो निसार, किसीका दर्द मिल सके तो ले उधार .....जीना इसीका नामहै ....... इथेही एक व्हीसलींग ट्युन आहे ना ?

पियानो हा आपला जुन्या एकेकाळच्या मध्ययुगीन चित्रपटांच्या गाण्यातलं आवडतं वाद्य. तो हॉल ते व्हीआयपी गेस्ट यु नो बिग पार्टी सीन, एक नायिका एक व्हिलन प्राण बगैरे व्हीस्की चा ग्लास किंवा सिगार ओढणारा , आणि हिरो रीव्हर्स शहीदोवाली शैलीत हिरोइनला रडवण्याच्या आटोकाट प्रयत्नात.... पियानोवर बसलेला कॅमेराकडे नाहीतर मान खाली करुन ....मस्त गाणी जमलेली एकाहुन एक पियानो चा वापर असलेली
पटकन आठवायच तर दिल के झरोके मे तुझको बिठाकर ....... ले जाउंगा.... मत हो मेरी जॉ उदास. मत हो मेरी जॉ उदास अस काहीतरी. अजुन नक्की नाही आठवत पण गीत गाता हु मै गुनगुनाता हु मै मैने हसनेका वादा किया था कभी इसलीए अब सदा मुस्कुराता हु मै.................. ये मोहब्बत के पल कितने अनमोल है ......कितने फ़ुलो से नाजुक मेरे बोल है
यातही पियानो चा वापर झालाय. अशी तोंडावर असतात हो गाणी पण आठवु म्हटल तर आठवतच नाही हा एक प्रॉब्लेमच असतो.

एक भजन आहे सुंदर लिरीक्स असलेलं सुरज की गर्मी से जलते हुए तनको मिल जाए तरुवर की छाया .......ऐसा ही सुख मैने ......पुढे यात मध्ये सितार चा आणि बासरी चा फ़ार सुंदर वापर येतो सितार चा तुकडा तर इतका देखणा व इतका सुटेबल आहे की क्या कहने. लहरो से लडती हुइ नाव को जैसे लहरो से लडती हुइ नाव को जैसे मिल ना रहा हो किनारा.... या ओळींची तीव्रता आर्तता ती सितार छान मॅच करते.
एक एक कडव्याच्या मध्ये सितार व बासरी आलटुन पालटुन जबरदस्त इफ़ेक्ट...... एक रीमझीम गिरे सावन सुलग सुलग जाए मन भीगे आज इस मौसम मे लगी कैसी ये अगन........
नंतर सितार चा तुकडा येतो.....हा पण सुंदर पीस.......... महफ़िल मे जैसे दिल बंध रहा है कीसी अजनबीसे. याच्या सुरुवातीला पण मला वाटत सितारनेच सुरुवात होते. पण अमिताभ पेटी वाजवतांना दाखवलाय गाण्यात नीट आठवत नाही पण सितार आहे या गाण्यात. बासरी धार्मिक गाण्यात मुबलक वापरली जाते. आणि सुट पण होते. एस. जानकी या साऊथ च्या गायिकेची एक अप्रतिम मीरा भजन्स ची कॅसेट आहे गोडवा काय म्हणावा जानकीचा साऊथची लता हे सार्थ संबोधन त्यांना वापरल जात. त्यांच्या सर्व भजनात जवळजवळ बासरीचा सुरेख वापर आहे. फ़ारच सुंदर. एक अती गोड राजस्थानी शब्द असलेलं भजन आहे म्हारा ओळगिया घर आया जी.... तन की ताप मिटी सुख पाया...... धन की धुन सुनी मोर मगन भया यातलं संगीत पण फ़ार सुंदर बासरी चा वापर. ब्युटीफ़ुल.फ़्ल्युट. आणि थोडीशी सितार.अप्रतिम.

काही तर ओळखु येत नाहीत एक मराठी गाण लताजींच फ़ेमस ऐरणीच्या देवा तुझी ... ठीणगी ठीणगी असच ना.... त्यात एक ट्क्कक ट्क्क्क्क काहीतरी छान आवाज येतो गाण्याला फ़ार सुंदर मॅच केलेला ते वाद्य कुठल ? माहीत नाही का नुसत काहीतरी ट्रीक करुन आवाज उत्पन्न केलाय माहीत नाही पण ऐकायला मस्त वाटत तुझी माया राहु दे..........टीटीक टीटीक
काय आहे ते ? अजुन एक वाद्य ओळखायला कन्फ़्युज होत मला तरी अशोका सिनेमातलं एक श्रुंगारीक गाणं आहे रात का नशा अभी आख से गया नही फ़्ल्युट सारखा पण फ़्लुट नाही असा काहीतरी वेगळाच आवाज भासतो जो गाण्यात सातत्याने येतो. किंवा सध्या इतकी इलेक्ट्रॉनिक प्रगती झालेली आहे वाद्यात ते एकात एक मिक्स पण करतात फ़्लुट मध्ये क्लॅरीनेट मिक्स केलेली आहे का ? मिस्टेरीयस मस्त गुढ आवाज येतो बघायलाही छानच आहे गाणं.

एक गाणं गुलाल च आरंभ है प्रचंड या गाण्याचा आरंभ खरोखरच प्रचंड आवाजाने होतो सुरुवातीला किणकीणाटा सारखा आवाज मग मस्त टीपीकल मराठा दरबार तुतारी निनादते.मग उग्र शब्द धडधड करत आदळु लागतात एक दणदणीत वॉर सॉंग आकार घेऊ लागतं यात तुतारी निनादत असते अधुन मधुन आणि शेवटी. मराठा दरबार तुतारी चा हा सर्वोत्तम उपयोग केलेला आहे.
या गाण्यात पार्श्वभुमीत सतत निनादणारा ठेका पण जबरदस्त आहे. सतत चालणारा एक सुंदर दुसराच टाइपचा ठेका तबल्याचा चलते चलते यु ही कोई मिल गया था ......या गाण्यातही फ़ार सुंदर गाण्याच्या सुरुवातीपासुन ते अखेरपर्यंत फ़ार च सुंदर वापरलेला आहे. ये चराग बुझ रहे है ये चराग बुझ रहे है मेरे साथ चलते चलते........ यु ही कोइ मिल गया था सरे राह चलते चलते......... अतीव सुंदर ठेका आणि गाण्याच्या शेवटी केलेला युनिक रेल्वेच्या शीटी चा दुरवरुन येणारा आवाज रेल्वेच्या आवाजाचा असला सुंदर उपयोग करुन घेण म्हणजे क्रीएटीव्हीटीची कमालच म्हणावी. कोणी विचारही करु शकत नाही अशा मुडच्या गाण्याला ती शेवटची दुरवरुन येणारा आवाज वेगळाच इफ़ेक्ट देतो. चलते चलते फ़ार सुंदर.

बॅगपाइप चा वापर झालेलं एक छान गाण ऐकलय नव्या सिनेमाच च आहे बहुतेक बॅंग बॅग कींवा एक था टायगर दोन पैकी एक नक्कीच यातील एका गाण्यात क्वचितच आपल्याकडे होणारा बॅगपाइपचा वापर सुंदर वापर केलेला आहे. तसा सिनेमात नाही मात्र एका जाहीरातीत पण दारुच्या छानच वापर आहे बॅगपाइपचा. हे गाणं कुठल कृपया सांगावे. आणि एक सध्याच्या शानदार चित्रपटाच्या एका गाण्यात एक छान वापर झालेला तो अनेक वाद्ये वापरुन बॅन्ड मध्ये असता तशी शा शानदार असे शब्द येता ते एक गाण हे. हो.

साज़ की बात निकले और पंचम दा का जिक्र ना हो बहोत नाइन्साफ़ी है. पंचम दा ने सर्वात जास्त सर्वात विवीध सर्वात चमत्कारीक वाद्यांचा आवाजांचा वापर केलेला आहे. पण मला आता थांबतो मला तुमच्याकडुन हवी आहेत गाणी ज्यात विवीध वाद्ये सुंदर वापरलेली आहेत. एक गाणं फ़क्त आठवतय पिया तु अब तो आजा हे गाण प्रत्यक्ष सुरु होण्यापुर्वी जवळजवळ दोन मिनीट अनेक चित्र विचीत्र आवाज एकदम मुळ गाण्याच्या मुडपेक्षा एकदम वेगळे आवाज व मग मुळ गाणं पिया तु अब तो आजा ..........शोला सा ..... हा माणुस म्हणजे वल्लीच होता. पंचम चे फ़ॅन फ़ार अ‍ॅग्रेसीव्ह आणि पंचमसारखे थोडे चक्रम स्वीटली चक्रम असतात. चलता है अपनी अपनी पसंद अपने अपने शौक काही तक्रार नाही हं आपली. त्यांची खेचायची तर मग एस डी बर्मन च उगीचच उदाहरण दामटायचं ते कहता ता यही पंछी के बिछुड गयी सजनी आपला उगा एक बंगाली ला दुसरा बंगाली काय संबध नाही पण मग मजा येते.

रहेमानी बीट्स वर काय बोलणार आपला तेवढा आवाका नाही. आपण फ़क्त कोणाकडुन ऐकुन समजुन घेतो की सांग बाबा कशी मजा आहे रहेमान ची जबरदस्त तो पण सध्या गाणी अशी पटकन आठवत नाहीयेत पण येस ताल ताल मधली गाणी मै रमता जोगी इश्क का प्याला पी आया एक पल मे सदिया जी आया. ताल ची सर्व च गाणी आश्चर्यजनक आहेत. त्यात ऐश्वर्या जेव्हा अनिल कपुरला भेटते तो त्याचा वाद्य प्रॅक्टीस चालु असते तो एक सीन आहे काय जबरदस्त संगीत आहे ते गंमत म्हणजे ते टीकात्मक दाखवलेलं आहे पण मला तोच भाग आवडला. कानसेनांनी रहेमानी बीट्स वर अधिक प्रकाश टाकावा मी आवरतो.

रहेमान आणि पंचम आणि अजुन एक ओपी नय्यर तिन्ही कानसेनांवर सोपवतो ते अधिक उत्तम रीतीने सांगु शकतील की त्यांनी विवीध वाद्यांचा आवाजांचा आपल्या गाण्यात कसा सुंदर वापर केलेला आहे. वरील तिघांचे आपल्या मिपावर एकेकाचे निष्ठावान प्रेमी सापडतील. म्हणुन हे जाउच द्या.

एक प्रकार थोडा असा असतो हिन्दी गाणी इन्सट्रुमेंट वर वाजवलेली हा ही एक सुंदर जमतो कधी कधी फ़ार. एक पुर्वी फ़ेमस पियानीस्ट होता इंग्लीश नाव आठवत नाही त्याची एक कॅसेट होती हिट हिन्दी गाण्यांचे पियानोवर वादन फ़ार सुंदर वाजवायचा फ़ेमस होता फ़ार एकेकाळी. बार वगैरेमध्ये ही इन्स्ट्रुमेंटल वर्षानुवर्षे ऑन डिमांड वाजवीली जात असतात. त्यात ते अभी ना जाऒ छोडके ऑल टाइम क्लासिक गाण असतच असत. माझ्याकडे काही इन्स्ट्रुमेंटल गाणी आहेत पण ती कोणाची त्याच नाव माहीत नाही त्यात तेरा जाना दिल के अरमानो का मिट जाना गाण्याच इन्स्ट्रुमेंटल रुपांतरण अतीव सुंदर जमलेलं आहे. ती कॉम्प्युटर मध्ये कोणी तरी दिलेली त्यावर अलबमच नाव नाही. सध्याचा आठवणारा एक ग्रेट म्हणजे ग्रेटेस्ट म्हणावा असा बापसे बेटा खरोखर सवाई असा म्हणजे राहुल शिवकुमार शर्मा आहाहा हा एक अफ़लातुन संतुर वादक बापाच्या चार पावलं पुढेच आणि कोणाबरोबर अल्बम तर डायरेक्ट केनी जी आपला ब्रेथलेस सॅक्सोफ़ोन वाला अल्बमच नाव नमस्ते गाणं घेतलय ये कहॉ आ गये हम युही साथ चलते चलते वाद्ये दोन प्रमुख वाद्ये संतुर आणि सॅक्सोफ़ोन परीणाम स्वर्गानुभुती. इथे धरतीवर स्वर्गाचा प्रत्यक्ष अनुभव माझ्या आयुष्यात इतक सुंदर एखाद्या गाण्याच इन्स्ट्रुमेंटल रुपांतरण मी तरी ऐकलेल नाही. आहाहा स्वर्गीय संगीत. राहुल शर्माचा एक अल्बम आहे फ़िल्मी नाही मात्र व्हाइट नावाचा हा सगळा अलबम च जादुई संगीताचा आहे. एक अजुन आहे काश्मीर नावाचां अलबम यातली इतर नाही मात्र एक आहे चार चिनारी बझार नावाचा तुकडा आहाहा काय सुंदर किती सुंदर हजार वेळा ऐकल तरी गोडवा तीळमात्र कमी होत नाही. तुम्ही एकदा चार चिनारी बझार ऐकुन बघा. अजुन एक गाण देखा एक ख्वाब तो ये सिलसीले हुए दुर तक निगाहो मे गुल खिले हुए अप्रतिम इन्स्ट्रुमेंटल रुपांतरण अद्वितीय !
अदनान सामीही एक जीनीयस वादक आहे अनेक वाद्ये तो लीलया वाजवतो त्याच्या गाण्यात ही वाद्यांचा अप्रतिम वापर असतो. पण असो आता आवरतो.
कानसेनांनी जाणकारांनी शेअरींग करुन गाण्यांत केलेल्या विवीध वाद्य वापराची आणखी सौदंर्यस्थळे उलगडून दाखवावीत ही नम्र विनंती. अजुन जागा जाणुन घेणे हाच या धाग्याचा एकमात्र उद्देश बाकी पसंद अपनी अपनी.

मौजमजाविरंगुळा

प्रतिक्रिया

एक पुर्वी फ़ेमस पियानीस्ट होता इंग्लीश नाव आठवत नाही त्याची एक कॅसेट होती हिट हिन्दी गाण्यांचे पियानोवर वादन फ़ार सुंदर वाजवायचा फ़ेमस होता फ़ार एकेकाळी.

ब्रायन सिलास (सायलस).

गिटारीत चिंटू सिंग तसाच.

पण आठवत नव्हत. फार सुंदर वाजवतो हा माणुस पियानोवर आणि त्याच सिलेक्शन पण बेस्ट.
माझ्याकडे हे चित्र असलेली कॅसेट होती. नंतर सापडलीच नाही.

1

आता नाव सापडल तर सबकुछ मिल गया
http://briansilas.com/
पुनश्च धन्यवाद

प्रदीप's picture

28 Nov 2015 - 4:40 pm | प्रदीप

छान आहे, मला आवडणार्‍या विषयावर आहे, पण अतिशय व्हर्बोस झालेला आहे, असे मला वाटते. ह्या विषयावर बरेच काही लिहीता येईल, तूर्तास इतकेच लिहीतो:

'प्यार हुवा, इकरार हुवा' ह्या गीतात दोन मूडस वेगवेगळ्या लयींनी किती सहजपणे अधोरेखित केले आहेत! त्यातील 'तो' प्रेमाच्या सुरूवातीच्या बहराने धुंद आहे, त्याच्यात एक प्रकारचा जल्लोष संचारलाय, तेव्हा त्याच्या ओळींवरील लयही तशीच साजेशी जलद आहे. 'ती' मात्र साशंक आहे, हे जे काही नवीन होती आहे, त्याचा थरार तिला जाणवतोय, पण हे सगळे कसे निभावून नेता येईल, ह्याविषयी तिच्या मनात धाकधूक आहे. ती म्हणते 'कहता है दिल, रास्ता मुष्किल, मालूम नही है कहाँ मंझिल'.ही तिची मनस्थिती अधोरेखित करतांना तिच्या ओळींवरील लय अर्धी झालेली आहे.

वाद्ये जवळजवळ नाहीतच, नुसती लताच गाते आहे, असे एक गाणे म्हणजे 'दो नैनों मे, आँसू भरे है, निंदीया कैसे समाय?'. अतिशय संथ लय, काहीही साथ नाही (अगदी लीड व्हायोलिनही नाही, तालवाद्य नाही), आणि केवळ फक्त लता गातेय!

तुम्ही उल्लेखिलेला पियानो वादक वॅन्स शिप्ले.

मारवा's picture

28 Nov 2015 - 7:27 pm | मारवा

खरचं लेख अतीउत्साहाच्या भरात वेडावाकडा विस्कळीत झालाय.
काय सुंदर अचुक भाव पकडलाय तुम्ही या गाण्याचा बाकी
त्याचा आवाज कसा उत्साहाने ओसंडुन जातोय जणू खरयं तुम्ही जे लताजींच गाणं म्हणताय ते ऐकलेल नाही
आता शोधुन ऐकतो एकदा. अनप्लग्ड गाणी पण छानचं असतात गायकाचा पुर्ण कस च लागतो मात्र त्यातही नॉन इलेक्ट्रॉनीक चा वापर अलाउड असतोच, एकदम तेही नाही नुसताच आवाज अस जर वरील गाणं आहे तुम्ही म्हणता तस तर मजा येइल. नक्की शोधुन ऐकतो.
तुर्तास एक साइट सापडलीय अनप्लगड गाण्यांची कोणीतरी एक सांगितलेलं पण औरंगाबाद च्या एका मुलीने वाटत काही छान गाणी गायलीय ऐकली नाहीत नुसती माहीती मिळालीय
http://www.unpluggedsongs.in/download-the-best-bollywood-hindi-unplugged...
वॅन्स शिप्ले नव्हता माहीत मला ही एक नविनच माहीती मला तो ब्रायन सिलास माहीती होता.
धन्यवाद सुंदर माहीतीपुर्ण प्रतिसादासाठी.

बोका-ए-आझम's picture

28 Nov 2015 - 8:32 pm | बोका-ए-आझम

व्हॅन शिप्ले पियानो नाही, गिटार आणि व्हायोलिन वाजवायचे.

प्रदीप's picture

29 Nov 2015 - 6:59 am | प्रदीप

चुकीच्या दुरूस्तीबद्दल धन्यवाद.

व्ही. बलसारांच्या काही रेकॉर्ड्स होत्या का पूर्वी, पियानोच्या?

मारवा, येथे मी उल्लेखिलेले लताचे 'दो नैनों मे आँसू भरे है" आहे. मागे फक्त व्हिब्रोफोनचे स्ट्रोक्स आहेत, मधे हलकासा इंटर्ल्यूड आहे, इतकेच. बाकी सर्व लता गाते आहे.

(मी जुन्या जमान्यातला असल्याने, अनप्लग्ड म्हणजे नक्की काय ते मला ठाऊक नाही. पण ते 'अ‍ॅड्लिब' अशा अर्थाने असेल तर हे--किंबहुना लताचे कुठलेच गाणे-- त्या संबोधनात बसत नाही).

प्रदीप जी
लिंक साठी धन्यवाद !
तस काही नाही हो फक्त इलेक्ट्रॉनिक वाद्यांचा वापर टाळुन कमीत कमी वाद्ये घेऊन गायचं इतकचं
मला वाटतं टीव्ही वरील रीअ‍ॅलीटी सींगींग शो मध्ये एक टेस्ट गायकाची अशा प्रकारे घेण्यात येते बघितलेलं.
त्यात आवाजाचा कस लागतो मात्र.
लताजींच तर काय साधं बोलतं असतात तेव्हा ही ऐकत रहावसं वाटतं एखाद्या इंटरव्ह्यु मध्ये.
तुम्ही जुन्या जमान्यातला एखादा व्हायोलीन आणि माऊथ ऑर्गन चा तुकडा असलेल गाणं सांगा ना
आणि हो अजीब दास्ता है ये कहॉ शुरु कहॉ खतम विषयी आपल विवेचन जाणुन घ्यायला आवडेल खुप.

प्रदीप's picture

30 Nov 2015 - 8:28 pm | प्रदीप

ह्या दोघांचे सोलो असलेले एखादे गाणे मलातरी आता पटकन आठवत नाही. तुम्हाला आठवते आहे का? नुसत्या व्हायोलीनची सोलो असलेली अनेक गाणी सांगता येतील. माऊथ ऑर्गन ह्या वाद्याविषयी मला काही खास प्रेम नाही, खरे तर. 'है अपना दिल तो आवारा' व 'दोस्ती' मधील 'राही मनवा दुख की चिंता' ह्या दोन गाण्ञांमधे ह्याचा सोलो आहे. 'दोस्ती' च्या ह्या गाण्यासाठी लक्ष्मीकांत- प्यारेलाल ह्यांच्यासाठी आर. डी. बर्मनने तो वाजवलेला आहे.

मी व्यक्तिशः शंकर- जयकिशनचा वेडा फॅन आहे. पण 'दिल अपना ..' तील इतर गाणी मला 'अजीब दास्तॉ..' पेक्षा अधिक आवडतात, विशेषत" 'दिल अपना'( त्यातील खास शंकरच्या स्टाईलचे भारदस्त ऑर्केस्ट्रेशन, ज्यात चेल्लोज व व्हायोलीन्स आहेत, तसेच अब्दुल करीमचा वजनदार ठेका आहे, आणि लता गातेय), 'मेरा दिल अब तेरा ऑ साजना'( ह्यात अब्दुल करीमने ढोलकची कम्माल केलीय), व 'मेरा दिल अब तेरा' (लताची सुरूवातीची तान बेहद्द खूष करणारी) ही तीन गाणी. त्यामानाने, 'अजीब दास्तॉ..' ठीक, ठीक. (माझी मते !)

त्यातील खास शंकरच्या स्टाईलचे भारदस्त ऑर्केस्ट्रेशन, ज्यात चेल्लोज व व्हायोलीन्स आहेत,

क्या बात है प्रदीपजी हा cello हे वाद्य जर तुम्ही याचाच उल्लेख केलेला आहे तर युवराज या चित्रपटात तु मेरी दोस्त है या गाण्यात ए आर रहेमान ने सेल्लो वापरलेलं आहे. सेल्लो हे व्हायोलीन शी अधिक जवळ आहे अस वाटत. तुम्ही ऐकली आहे का या चित्रपटाची गाणी फार सुंदर संगीत आहे. तुम्ही जो दिल अपना चा म्हणाला त्या चित्रपटाची गाणी आता नीट कान देऊन ऐकतो या जागा माहीत नव्हत्या धन्यवाद प्रदीपजी अनेक धन्यवाद माझी गाडी अजीब दास्ता वर च अटकलेली होती.... जीम रीव्ह्ज जी कॉपी आहे असा ही एक मतप्रवाह या गाण्याबाबत आहे पण तो ऐकुन पाहीला तेवढा काही पटला नाही.
अगोदर ऐकला नसेल तर युवराज ट्राय करा सर सेल्लो साठी खास.
तुम्ही जुने आहात म्हणुन एक जुनाच प्रश्न सुमन कल्याणपुर यांच्याकडे लतांजीच्या इतकचं पोटेन्शीयल होतं या मताशी तुम्ही सहमत आहात का ?
आणि सी एच आत्मा व सैगल यात काय साम्य फरक तुम्ही दोन गायकांकडे कस बघता ?
कृपया विवेचन करावे अती उत्सुक वाचण्यासाठी
पुनश्च धन्यवाद

कविता१९७८'s picture

28 Nov 2015 - 4:59 pm | कविता१९७८

छान लेख

पद्मावति's picture

28 Nov 2015 - 6:03 pm | पद्मावति

फारच सुंदर लिहिलंय.
असंख्य वेळा ऐकलेली ही गाणी. त्यातले सौंदर्य, बारकावे तुम्ही अफाट अचूकतेने उलगडून दाखविले आहेत. आता ही गाणी नव्याने ऐकाविशी वाटत आहेत. केवळ अप्रतिम!

बोका-ए-आझम's picture

28 Nov 2015 - 6:33 pm | बोका-ए-आझम

माचिसमधल्या ' चप्पा चप्पा चरखा तले ' मध्ये रबाब या अफगाणी वाद्याचा उपयोग केलेला आहे. हे वाद्य सरोदसारखंच असतं.

मारवा's picture

28 Nov 2015 - 7:34 pm | मारवा

रबाब आहे माहीत नव्हतं मला सरोदच वाटत होतं. हा एक तुम्ही म्हटल्यावर शोध घेतला तर नविनच माहीती मिळाली बघा.
रबाब म्हणे गुरु नानक यांच आवडत वाद्य होत. सरोद व रबाब च्या फरकावरील टीपण असे आढळले.

The present day Sarod, came into vogue through an evolutionary process. Its predecessor, the ancient Rabab, was played in the Mughal court of Emperor Akbar. It is a six stringed instrument with its lower gut string used as a resonator. The founder of the Sikh faith, Guru Nanak, favored this instrument. The guru's closet disciple, Bhai Ramdass, usually strummed on it and it is believed that the guru poured out his immortal devotional hymns to the sounds of the melodious Rabab.

The high point of difference between the Rabab and the Sarod is that the Sarod is endowed with an extra dose of melody and this is due to the inclusion of a metal chest plate across the front rod of the instrument. The fingerboard is thus a steely glide. As gut strings would create a dull sound effect on a steel surface, it necessitated the introduction of metal strings of variable thickness.
या गाण्याचा व्हीडीओ एकदा काळजीपुर्वक बघायला हवा. हा घुमणारा आवाज मात्र सरोद मध्येपण काढता येतो.
धन्यवाद बोकोबा

लेख एक नंबर मस्त झालाय. चवीने वाचला पाहिजे. रच्याकने रबाबचा उत्तम वापर हैदर पिच्चरमधील बिस्मिल या गाण्यात आहे.

मुक्त विहारि's picture

28 Nov 2015 - 7:05 pm | मुक्त विहारि

झक्कास...

फारच सुंदर लिहिलंय.

मारवासाहेब. फार सुंदर विषयाला सुरुवात केलीयेत. आता मोबल्यावर असल्याने टंकणे जमत नाही. पण लिहायचंय भरपूर. तुमच्या व्हायोलीनविषयी शंकांना पण येथेच उत्तरे देईन.

तेव्हा त्यांनी ' दम मारो दम ' च्या सुरूवातीचा तो ' घों ' असा आवाज कसा मिळवला ते सांगितलं होतं. एका घराच्या चिमणीत दोन मोठे भुंगे अडकले होते. तेव्हा त्यांनी तो आवाज रेकाॅर्ड केला आणि नंतर amplify केला. नशेत चूर हिप्पींसाठी तो perfect बसतो. गाण्याच्या सुरूवातीला जेव्हा तो वाजतो आणि लगेच पुढे psychedelic संगीत आणि गाणं संपता सञपता आशाजींच्या आवाजात ' श्श!' हे आख्खं गाणं हेच एक narcotic drug आहे!

मांत्रिक's picture

28 Nov 2015 - 8:47 pm | मांत्रिक

दंडवत घे बोक्या!
खतरा वाचन आहे!

होगा तुमसे प्यारा कौन मधला चालत्या ट्रेन च्या इंजिनाचा आवाजाचा इफेक्ट साधण्यासाठी एका पॉलिश पेपरवर दुसरा पॉलिश पेपर घासुन निर्माण केलेला आवाज वापरल्याचा किस्सा आमचा फेवरीट आहे.
तुम्ही सांगितलेला पण जबरदस्त किस्सा आहे.

प्रदीप's picture

29 Nov 2015 - 7:01 am | प्रदीप

हे असले तर्हतर्हेचे आवाज काढण्यात माहीर होते.

एक एकटा एकटाच's picture

28 Nov 2015 - 9:09 pm | एक एकटा एकटाच

मस्त लेख

आर.डी. च

चुरा लिया है तुमने जो दिल को

मधली गिटार ही जबरदस्त

एक एकटा एकटाच's picture

28 Nov 2015 - 9:11 pm | एक एकटा एकटाच

ढोल ताश्याचा गाण्यात अगदी चपखल वापर केलाय तो
अजय अतुलनी

देवा श्री गणेशा देवा

मोरया मोरया

ही गाणी ऐकताना भारावून जायला होत.

नया है वह's picture

1 Dec 2015 - 7:39 pm | नया है वह

सर्जा मधील गाणं

मी कट्यातुन चालुन थकले.

या गाण्यामधे एक मस्त जागा आहे ताश्याचा चपखल वापर केला आहे.

रातराणी's picture

28 Nov 2015 - 9:25 pm | रातराणी

लेख आवडला. नीले नीले अंबर पर मधली गिटार मस्त आहे. नवीन गाण्यातलं आता जब तक है जान मधलं छल्ला आठवतंय. त्यातही गिटार छान वापरलीये. जब वी मेट मधलं तुमसेही हे पण छान जमलंय. रांझनामधलं तू मून शुदि हे पण आवडतं. त्यातला आवाज त्या गाण्याच्या शब्दांसाठी पर्फेक्त आहे.

नीले नीले अंबर पर मधली गिटार मस्त आहे.
शत प्रतीशत सहमत.

मोह मोह के धागे मधली बासरीपण राहिली प्रतिसादात लिहायची. ते गाणच अप्रतिम जमून आलेलं आहे.

एक असेच धन्नों की आखों में (किताब चित्रपट)) आहे.. guitar flanging वापरून एकसलग ट्रेनचा आवाज वाजत रहातो...पुन्हा RD..

दमामि's picture

29 Nov 2015 - 7:26 am | दमामि

वा!!!मज़ा आया!!

जयन्त बा शिम्पि's picture

29 Nov 2015 - 10:05 am | जयन्त बा शिम्पि

संपुर्ण लेख सावकाश वाचतो, पण त्या अगोदर एक छोटासा प्रतिसाद .... हम भटकते है ..... क्युं भटकते है , यातील क्षणभरचा पॉज मलाही खुप आवडतो. अस्साच एक पॉज गझल गायक गुलाम अली च्या " दिलमे एक लहर सी उठी है अभी , कोई ताजा हवा चली है अभी " यात घेतला जातो. गायकाचा आवाज आणि वाद्ये एकदम थांबून जातात, आणि त्यानंतर गुलाम अली चा सुंदर आलाप , बस्स , सुनते रहीये ! लाजबाब ! ! तेव्हढा आलाप ऐकण्यासाठी , मी तेव्हढाच भाग पुन्हा पुन्हा ऐकतो .

कानसेनांनी रहेमानी बीट्स वर अधिक प्रकाश टाकावा

कानसेन वगैरे व्हायची आमची लायकी नाही पण रहेमानच्या बीटसचा मी भयानक पंखा. 'बॉम्बे' चित्रपटात 'दिल हुवा है दिवाना, झूम उठा है मस्ताना' हे गाणे आहे. त्यात गाण्याची सुरुवात मन्शा कोर्याला स्वामीसाहेबांना ते बाप बनायची शुभवार्ता देते तेथून होते. त्याचा आनंद हे गाणं असं पकडतं की क्या कहने. पहिले कडवे संपेपर्यंत तिची डिलीव्हरी वेळ आलेली असते. (जान्हवीला सांगा रे कुणीतरी) त्या मधल्या म्युझिक पीसमध्ये हॉस्पिटलचा तणाव, चेहर्‍यावर काळजी घेतलेला स्वामी अन अचानक त्या गंभीर म्युझिक सोबत बाळाचा पहिला ट्यांहा ऐकू येतो. पुढच्या बीटस हाच ट्यांहा उचलतात. त्या आवाजाचेच बीटस बनून म्युझिकचा टेंपो बदलतो. मशीदीतल्या अजानला अन क्लासिकल हिंदुस्थानी ला जवळचा रहमानचा आलाप दोन बाळांचे आगमनाचे स्वागत करतो. सिंप्ली ग्रेट. पुढच्या दीड कडव्यात मुले ७-८ वर्षाची होऊन आईबापासोबत मस्त हल्लागुल्ला करीत असतात. मस्ट वॉच हल्लागुल्ला

मारवा's picture

30 Nov 2015 - 1:45 pm | मारवा

वाह !
काय सुंदर जागा पकडलीय
मजा आ गया
अरविंद स्वामी इतका देखणा नट पुन्हा नाही बघितला कुठल्याच सिनेमात.

बोका-ए-आझम's picture

30 Nov 2015 - 4:11 pm | बोका-ए-आझम

आणि तू ही रे ही दोन्हीही अफलातून गाणी आहेत. कहना ही क्या मध्ये कोरसने होणारी सुरुवात, मध्ये चित्राचा लिटरली कापत जाणारा आवाज, कहना ही क्या या ओळीवर एकदम मंद झालेलं संगीत आणि नंतरचा सगळा सूफी कोरस आणि हार्मोनियमच्या आवाजासह पहिल्या कडव्याची सुरुवात - लाजवाब!
तू ही रे तर हरिहरनच्या सर्वोत्तम गाण्यांपैकी एक. निव्वळ अप्रतिम!

बाँबेमधली सगळीच गाणी मस्त. केहना ही क्या तर काय गाणं आहे, च्यायला.....लैच भारी. ते ज्या ठिकाणी शूट झालंय तो मदुरैचा तिरुमलै नायकर पॅलेस आहे. इरुवर या प्रख्यात तमिळ पिच्चरमधले काही जब्राट शीन्स तिथे चित्रित झालेले आहेत. इतरही अनेक पिच्चरमध्ये त्याचे चित्रण झालेले आहे.

आणि नंतरचा सगळा सूफी कोरस आणि हार्मोनियमच्या आवाजासह पहिल्या कडव्याची सुरुवात - लाजवाब!
ते गाणं ऐकतांना त्या कोरससाठी कान आसुसलेला असतो नेहमीच. कोरस चे काही गाण्यात फार सुंदर वापर झालेले आहेत.
एक पटकन आठवणार म्हणजे बघा हमपे ये किसने हरा रंग डाला या देवदास च्या गाण्यात एक तराना येतो आठवला ? काय सुंदर आहे ना तुमतुम तना तुम तुम ता ......... दुसरं म्हणजे पीके मध्ये चार कदम चलदो ना साथ मेरे या क्युटेस्ट रोमँटीक गाण्यात ते होडीत बसलेले चार जण एक कोरस मध्ये गातात तो.......
तिसरा म्हणजे थोडा गाण्याचा नाही म्हणता येत भाग पण एक एकदम जबरदस्त इफेक्ट म्हणुन तो सरकार मध्ये बहुधा अभिषेक बच्चन चा त्यात तो पार्श्वभुमीत येतो गोविंदा गोविंदा गोविंदा मग एक कुठलासा संस्कृत मंत्राचा तुकडा सगळं कोरस मध्ये अफलातुन बसवलय त्याने मूळ कथानकाची तीव्रता अधिकच वाढत जाते अतिशय प्रभावी वापर जमवलाय.
कोरस अनेक गाण्यांत विविध प्रकारे फार सुंदर वापरलेला. सध्या आठवु म्हटल तर आठवत नाही मात्र.

अभ्या..'s picture

30 Nov 2015 - 5:18 pm | अभ्या..

कोरस साठी रेहमान एक नंबर. तिरुडा तिरुडा, साथिया अन गुरु, सगळीकडे मस्त कोरसचा वापर. काही काही अनवट शब्दांचे गुलजारजी कडून लिहून घेतेलेले कोरस. अप्रतिम एकदम.
गाण्यांपेक्षा रेहमान जास्त आवडतो पार्श्वसंगीतात. इतके विलक्षण प्रयोग केलेत त्याने पार्श्वसंगीतात की बस्स. दुर्दैवाने आपल्याकडे ते ऐकणारे दर्दी कान खूप कमी. गाण्यांचा जेवढा बोलबाला होतो तेवढा पार्श्वसंगीताचा नाही.
गुरु मधला एक शॉट. मनोज जोशी अ‍ॅटॅक येऊन अंथरुणावर आहे. बारकेबच्चन त्यांना तुर्कीमधल्या आठवणी सांगून जोषात आणताहेत. लगेच हळूच सुरुवात होऊन वाजणारे 'माइय्या माइय्या' चे माइल्ड सूर. माईंड ब्लोईंग राव.

मारवा's picture

30 Nov 2015 - 7:47 pm | मारवा

गुलजारजींचे अनवट शब्द कितीतरी वेगळेच शब्द वापरतो हा माणुस
छैय्या छौय्या पटकन आठवणारा
पार्श्वसंगीता चा प्रभावी वापर मुळ प्रसंगाची तीव्रता अनेकपटीने वाढवतो.
एक उदाहरण आठवणीच्या भरवशावर म्हणजे श्याम बेनेगलचा निशांत बहुधा ज्यात गिरीश कर्नाड च्या बायकोला मोहन आगाशे व त्याचे गुंड पळवुन नेतात तेव्हा एक इतकं भयंकर भीषण अस म्युझिक पार्श्वभुमीवर असतं म्युझिक नाही म्हणता येत पण आवाज अतीविचीत्र अती असंबद्ध आवाज त्यात वापरलेला आहे तो प्रसंग मुळात अगदी भयंकर त्यात त्या विचीत्र अतीवीचीत्र आवाजाच्या पुनरावर्तनाने तो प्रसंग अक्षरशः अंगावरच येतो. या सिनेमानंतर एकदा श्याम बेनेगलला मुंबईत एका वृध्दाने एकदा रस्त्यात अडवुन खडसावलेलं की तुला असं आम्हाला अस्वस्थ इतकं अस्वस्थ करुन सोडण्याचा काहीच अधिकार नाही अस तो म्हणालेला बेनेगल म्हणतात दॅट वॉज ग्रेट कॉम्प्लीमेंट आय एव्हर रीसीव्ड.

एक जाने भी दो यारोत शेवटच्या क्लायमॅक्स च्या सीनला नसिर आणि वासवानी जेव्हा चालत जातात कैद्याच्या ड्रेस मध्ये तेव्हा पार्श्वभुमीत वाजणारं गाणं हम होंगे कामयाब हम होंगे कामयाब एक दिन मनमे है विश्वास पुरा है विश्वास हम होंगे कामयाब एक दिन. इतकं तीव्र सटायरीकल सीन इतक अचुक निवडलेलं गाणं मंत्रमुग्ध होऊन आपण पाहतच राहतो.

एक हम सिनेमात अमिताभ नंतर शांत झालेला असतो स्वभावाने पुर्वाश्रमीचा अमिताभ त्याने दडपुन टाकलेला असतो एकदा त्या सुनेचा की भाभीचा शोध घेतांना तिच्या फोटोवर ड्रायव्हर काहीतरी कॉमेंट करतो. त्यावर मग तो खवळुन त्याला एका विशीष्ट शैलीत मारायला धावतो तेव्हाचं पार्श्वभुमीत वाजणार संगीत उग्र आक्रमक ते संगीतच पुढील प्रसंगाची कल्पना स्पष्ट देतं मस्त संगीत आहे ते कुशलतेने वापरलेल

एक भुत पिक्चर होता राम गोपाल वर्माचा त्यात साऊंड जो काय वापरलेला काय सुंदर नुसता आवाजाने भय उत्पन्न करणं म्हणजे काय त्याच उदाहरण नुसती बेल दाराची वाजणं पण कीती भयावह असु शकतं ग्रेट होता जो कोणी साऊंड वापरणारा होता त्यात.
एक लास्ट ऑफ द मोहीकन मध्ये शेवटच्या सीन मध्ये तो इंडीयन जेव्हा पाठलाग करत जातो दिर्घ पाठलाग एका अदभुत निसर्गाच्या पार्श्वभुमीवर तेव्हा मला वाटत तो बॅगपाइप का कोणतं पारंपारीक वाद्य वापरलेलं काय प्रभावी सीन होऊन जातो तो त्या पाठलागाचा भव्य दिव्य सीन

अभ्या..'s picture

30 Nov 2015 - 8:10 pm | अभ्या..

अजून एक कोरस साठीचे गाणे चित्राच्या आवाजात.

चित्रपट 'मे माधम'. हिरॉईन आपली सोकु. या गाण्यातले वेंकटेश सुप्रभातमची आठवण करुन देणारे म्युझिक, स्ट्रेट बीट्स, घटमची परफेक्ट साथ अन चित्रासाठी ऐकाच. पिक्चरायक्झेशन भंगार आहे.
बीटस साठी अजून एक. सपने मधील 'हू लाला ला'
एक वाचनात आलेला किस्सा. खरा खोटा रेहमान जाणे. एक ईंग्लिश हॉर्न वाजवणारा आर्टिस्ट रेहमानकडे कामासाठी भेटत होता. हे वाद्य वाजवणारे दुर्मिळ्च. रेहमानकडे वेळ नसायचा. एक दिवस वेळ मिळाल्यावर त्याला ३ तास नुसते वाटेल ते मनासारखे वाजवू दिले. चांगली घसघशीत रक्कम देऊन बोळ्वण केली. थोड्या दिवसाने एका गाण्यात ईग्लिश हॉर्नची अशी सुरावट होती जी त्या कलाकाराने वाजवलेली नव्हती. सारी रेकॉर्डिंग अन सिस्टिम जनरेटेड म्युझिकची रेहमानी करामत.
रेहमान असा पण आहे.

यशोधरा's picture

2 Dec 2015 - 1:11 pm | यशोधरा

त्या मूळ कलाकाराला काही क्रेडीट मिळाले का?

नाही. त्या तीन तासाचे मिळाले तेवढेच पैसे. तेवढ्या रेकॉर्डिंगवर रेहमानला आता कुठेही कशीही इंग्लिश हॉर्न ची सुरावट क्रिऐट करता येईल आणि त्याचे क्रेडिट मूळ कलाकार मागूच शकणार नाही कारण ते त्याने वाजवलेले नाही.

संदीप डांगे's picture

2 Dec 2015 - 2:17 pm | संदीप डांगे

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते. सॉफ्टवेअरची करामात असेल तर सॉफ्टवेअरमधे इन्ग्लिश हॉर्न असलाच पाहिजे कारण शक्यतो सगळ्याप्रकारचे वाद्यसंगित सॉफ्टवेअरमधे मिळते. आजकाल सिन्थेसायझरमधे तर इतके इनोवेशन झाले आहे की बास. फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.

ऐकुया इन्ग्लिश हॉर्न.

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:20 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स करणे अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:21 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स करणे अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:21 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:21 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:21 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:22 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:22 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:22 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:23 pm | मारवा

तीन तासाच्या रेकॉर्डींगमधून नवीनच सुरावट तयार करणे अशक्य वाटते
हे अवघडचं वाटतं फार
फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:23 pm | मारवा

फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:24 pm | मारवा

फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात. अनेक नाविन्यपुर्ण आवाज त्यातुन निर्माण करता येतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:24 pm | मारवा

फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात. अनेक नाविन्यपुर्ण आवाज त्यातुन निर्माण करता येतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं हीच मोठी गोष्ट, वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

मारवा's picture

2 Dec 2015 - 6:24 pm | मारवा

फिन्गरबोर्ड हा एक अत्याधुनिक सिंथेसायझर रेहमान कडे आहे. त्यात शेकडो वाद्ये संग्रहित असतात.


अत्यंत सहमत नविन आधुनिक सिंथेसायझर मध्ये असलेला विविध वाद्य आवाजांचा संग्रह आपल्या कल्पनेपलीकडचा आहे.
व मिक्स साऊंड म्हणजे एखादा बासरी क्लॅरीनेट मिक्स केलेला अशा असंख्य सुविधा देखील त्यात असतात. अनेक नाविन्यपुर्ण आवाज त्यातुन निर्माण करता येतात.
असा सिंथेसायझर व त्यांचे फन्क्शन्स समजुन घेणं हीच मोठी गोष्ट, वापरणं फार पुढची पायरी झाली
समजण्यासाठी आपल्या सारख्या सामान्यांना एक फंक्शन ओरीएंटेशन कोर्स करावा लागेल असेल एखादा तर

हे "मारगझी पूवे" चं ओप्निंग माझ्या फोनमध्ये बरेच दिवस रींगटोन म्हणून आहे.
फोन बदलले. तरी अजूनही आहे. हैदराबादला एका साहेबांनी त्यांचा रींगटोनचा खजिना माझ्या स्वाधीन केलेला तेव्हा मिळालेला.

संदर्भ आज लागला. आत्तापर्यंत मला ते 'उत्तिष्ठ कमलाकांता' चं रीमिक्स वाटायचं....

बोका-ए-आझम's picture

30 Nov 2015 - 8:10 pm | बोका-ए-आझम

प्यार किया तो डरना क्या गाण्याच्या आधीचा कोरस असाच जबरदस्त. पूर्ण दरबार. अकबर, जोधाबाई, सलीम आणि समोर नाचणारी कनीज अनारकली. लताचा आवाज अक्षरशः गोळीसारखा कापत जातो - इन्सान किसीसे दुनियामे एक बार मोहब्बत करता है! इस दर्द को ले कर जीता है, इस दर्द को ले कर मरता है!
आणि मग - प्यार किया तो डरना क्या!
आणि शेवटी सम्राट अकबराला खुला चॅलेंज - पर्दा नही जब कोई खुदा से, बंदों से पर्दा करना क्या!
यावर दिलीपकुमार आणि पृथ्वीराज कपूर यांनी दिलेल्या प्रतिक्रिया निव्वळ लाजवाब! पडद्यामागे लता, नौशाद अाणि शकील आणि पडद्यावर मधुबाला आणि पृथ्वीराज यांनी कहर केलाय! गाणं संपल्यावर ऐकणारा एक क्षणभर सुन्न होतो. मग भारावतो आणि मग भानावर येतो!

प्रदीप's picture

30 Nov 2015 - 8:56 pm | प्रदीप

मधे लताचे कॉन्ट्रीब्यूशन किती होते?

अलिकडे त्या चित्रपटाच्या प्रसिद्धीच्या पन्नाशीच्या निमीत्ताने, एका 'मी- मी- मी' ढुढ्ढाचार्यांनी लोकसत्तेत संपूर्ण पानभरून लेख लिहीलेला होता. त्यात 'लता' हा एक शब्द एकदाही आला नव्हता!

बोका-ए-आझम's picture

30 Nov 2015 - 11:30 pm | बोका-ए-आझम

अलौकिक आवाजाला असल्या दुढ्ढाचार्यांची गरज आहे का प्रदीपजी? ती गाऊन गेली. लोक अजून हिशोब मांडताहेत.

बोकोबा
एक तर अगोदर प्यार किया तो डरना क्या चा कातिलाना उल्लेख
आणि मग अगदी नेमकी पर्दा नही जब कोई खुदासे ओळीचाच नेमका वर्मावर घाव करणारा उल्लेख
हाय मै मर जावा
कव्वालीतला पीक पॉइंट तीच शंभर ट्क्के तीच ओळ तेच महावाक्यासारखी ओळ
वा वा वा
माझेही दोन पैसे टाकतो
एक वन मोअर टॉप टेन कव्वाली कधीही मोजल्या तर येइल अशी रजिया सुल्ताना मधली च अती गोड चालीची
अती गोड अर्थपुर्ण शब्दांची कव्य्वाली म्हणजे
ए खुदा शुक्र तेरा शुक्र तेरा ऐ मेरा यार चला बांध के सर पर सेहरा
दुसरा कोरस की बात आपल्या मराठीतला सर्वात ग्रेट गाण्यातच वापरलेला अप्रतिम कोरस सर आठवला का ?

जैत रे जैत मधला द ग्रेट ना.धो. महानोर साहेबांचे शब्द

आम्ही ठाकरं ठाकरं या रानाची पाखरं
या जांभळ्या गर्दीत मांडुन इवले घर

या पिकल्या शेतावर, तुझ्या आभाळाचा थर
या डोंगर वस्तीवर भोळ्या संभूची पाखर
त्याच्या पंखात पंखात नांदतोया संसार

आल्या बरसाती घेऊन मेघमल्हाराची धून
त्या झिंगल्या झाडांना बांधले पैंजण
चांदण्या गोंदून धरलीया झालर

कीती सुंदर किती ग्रेट वापर केलाय. आपले ते मिसळपाववरचे विशाल कुलकर्णी त्यांनी एक फार अप्रतिम सुंदर लेख लिहीलाय या सिनेमावर या गाण्यावर मागे एकदा वाचलेला. हा कोरसच ना काय सुंदर वापर.

आणि थोड वेगळ माध्यम झाल पण घाशीराम कोतवाल मध्ये केलेला कोरस चा वापर काय म्हणता ?
आणि एक विचारायच होत आपल्या जुन्या ब्लॅक अ‍ॅन्ड व्हाइट मराठी मध्ये टीपीकल तमाशा आधी जो ढोलकीचा पीस यायचा तो वाजवणारे म्हणजे मारुतीराव च होते का की आणखी कोण होते त्या संदर्भात सांगावे जरा

प्रदीप's picture

1 Dec 2015 - 10:55 am | प्रदीप

१. 'जैत रे जैत'च्या त्या गीताच्या संदर्भात हृदयनाथांनी अलिकडे एका इंटरव्ह्यूमध्ये काही 'दिलकश' (शैलेंद्रचा खास शब्द!) माहिती दिली होती. कुणाला आठवतेय?

२. मारूतीराव ढोलकी वाजवत नव्हते. ते तबला वाजवायचे (ढोलकही वाजवत होते की नाही, ह्याविषयी शंका आहे). आणी ते एस. डी. व आर. डी. ह्या दोघांचे र्हिदम अ‍ॅरेंजर होते.

मराठी चित्रपटांतील गीतांत ढोलकी कुणी वाजवलीय, कल्पना नाही. मात्र हिंदीमधे, प्रामुख्याने दोन संगीतकारांनी हे वाद्य वापरले, व अतिशय बेहेतरीन वापरले. ते दोघे म्हणजे शंकर- जयकिशन व सी. रामचंद्र. ह्या दोघांकडे लालाभाऊ गंगावणेंनी लाजवाब ढोलकी वाजवली आहे. नंतर रात्री शोधून काही गाण्यांचे दुवे देईन.

पैसा's picture

1 Dec 2015 - 10:59 am | पैसा

लटपट लटपट तुझं चालणं. फारच जुनं झालं ते.

पैसा's picture

1 Dec 2015 - 11:01 am | पैसा

"रेशमाच्या रेघांनी" किंबहुना जुन्या कुठच्याही लावण्यांमधे ढोलकी फार सुरेख असते. कोण वादक होते माहीत नाही मला.

पैसा's picture

1 Dec 2015 - 11:04 am | पैसा

https://www.youtube.com/watch?v=GOEJZslEu6I

"बुगडी माझी सांडली ग". यातली ढोलकी, झांज आहे बहुतेक आणि ती दिमडी. मस्तच!

कहना है क्या आणि तू ही रे बद्दल सहमत.अप्रतिम गाणी.तू ही रे बघायलाही आवडणारं गाणं .

आवड्त्या गाण्यांमधल्या कितीतरी लाजवाब जागा कमालीच्या उत्स्फूर्तपणे सांगितल्यात तुम्ही !!!
रहामानियां बद्दलचे कानसेनांचे प्रतिसादही खूप आवडले !
साष्टांग नमस्कार ! :)

बोका-ए-आझम's picture

30 Nov 2015 - 6:11 pm | बोका-ए-आझम

१. बार बार हां (लगान)
२. जिया जले जां जले (दिल से)
३. रंगीला रे (रंगीला)

मला तक्षक मधलं बूंदों से बातें हेही प्रचंड आवडतं. त्यात कोरस नाहीये पण गायिकेच्या आवाजाचा उपयोग फार सुंदर करुन घेतलेला आहे.

सटक's picture

30 Nov 2015 - 6:28 pm | सटक

थिरुडा थिरुडा नावाच्या एका तामिळ पिक्चरमधले "रासाती/थी" असे एक Bass आणि chorus वापरलेले गाणे आहे...एक अक्षर कळत नसूनही स्तब्ध करणारे...

मारवा's picture

30 Nov 2015 - 7:27 pm | मारवा

सटक जी लिंक प्लीज

अभ्या..'s picture

30 Nov 2015 - 7:37 pm | अभ्या..

ही घ्या लिंक

तिरुडा तिरुडा ची हिंदी डब्ड व्हर्शन 'चोर चोर' म्हणून आलेली पण त्यात हे गाणे ऐकल्याचे आठवत नाही. त्यातले "दिल है सनम दिल" हे गाणे भारी आहे. मुव्हीची स्टोरी प्ण भारीय, दोन भुरटे चोर, त्यातल्या एकाची प्रेमिका, रिझर्व बँकेसाठी मिंट मधून निघालेला नोटांचा कंटेनर, ते चोरणारे आंतराष्ट्रीय डॉन लोक्स आणि त्यांना सामील असलेली सरकारी सेक्रेटरी अन्नु अगरवाल(फक्त आशिकी फेम) असा सगळा मसाला आहे. ऐश्वर्याच्या 'जीन्स" मधला हिरो प्रशांत या फिल्म मध्ये आहे.

मारवा's picture

30 Nov 2015 - 7:58 pm | मारवा

धन्यवाद लिंक साठी
जीन्स म्हणजे कोलंबस कोलंबस छुट्टी है आयी आके कोई नया मुल्क ढुंढे मेरे भाई ना ?
आणि हाय रे हाय रे हाय रब्बा जीता जागता ताजमहल मेरा है ना
तिरुडा ऐकतो शांतपणे एकदा

संदीप डांगे's picture

30 Nov 2015 - 8:34 pm | संदीप डांगे

जीन्समधलं कहता है मेरा ये दिल हे इतर गाण्यांपेक्षा प्रचंड आवडतं... मी तालवाद्यांचा दिवाना आहे, रहमानसाहेबांचाही. त्यामुळे... बस. बाकी लेख पूर्ण वाचला नाही. पण उत्तम आहे...

संदीप डांगे's picture

30 Nov 2015 - 8:36 pm | संदीप डांगे

संपादक, जमलं तर लिन्क बदलुन द्या. काम वाढवतोय, माफी असावी. वरच्या गाणं अधे मधे कट केल्याने मुड जातो.

संदीप जी
धन्यवाद लिंक साठी
हे गाणं आठवतच नाहीये दुर्देवाने काहीतरी इरेज झालय मेमरीतुन.
आता निवांतपणे ऐकतो एकदा

सटक's picture

30 Nov 2015 - 8:28 pm | सटक

तालवाद्ये नाहीतच! अर्थात bass चा वापरही होतोच तालवाहक (प्रतीकात्मक आहे, दुसरा शब्द सुचला नाही) पण रहमानने केलेली रचना सुंदरच!

बोका-ए-आझम's picture

30 Nov 2015 - 7:35 pm | बोका-ए-आझम

एक गाणं जुन आहे नाचे मन मोरा मगन धिक ना धिकी धिकी .......नाचे मन मोरा मगन धिक ना धिकी गायक बहुधा मन्ना डे असावा माहीत नाही. पण गाण जे आहे त्यात तबला येतो मस्त दमदार तबला आणि सितार दोन्ही आलटुन पालटुन पुढे गाण्यात .. घिर आये बदरा............ घिर आये ...रुत है भीगी भीगी नाचे मन मोरा मगन धिक ना... धिक ना ...धिक ना धिकीधिकी. तबल्याच्या वापरासाठी मस्तच गाणं,

सहमत. ते रफीने गायलंय. चित्रपट - मेरी सूरत तेरी आंखे. संगीतकार - एस्.डी. बर्मन. आणि तो मारडाला तबला मारोतराव कीर यांनी वाजवलेला आहे. विशेषतः त्यातल्या बोलांच्या शेवटी येणारा हुंकार तर खासच!_/\_

प्रदीप's picture

30 Nov 2015 - 8:15 pm | प्रदीप

'नाचे मन मोरा' ला तबलासाथ पं. सामताप्रसाद ह्यांनी केली होती. ही साथ अप्रतिम होती. माझ्या मते सगळ्या गीतातच, पण विशेषत: कडव्यांवर जे अतिशय वजनदार, सुबक वाजवले आहे,ते अप्रतिम आहे. आणि त्यातूनही, 'घिर आये, बदरा घिर आये, ऋतू है भीगी भीगी' वर लावलेला थोडासा आड ठेका, हायलाईट म्हणता यावा. (दुर्दैवाने 'तिक ता SSSSS' वरील घसट लोकांच्या जास्त लक्षात रहाते).

हिंदी चित्रपट संगीताच्या क्षेत्रात, अब्दुल करीम व मारूतीराव कीर हे दोघे तबलावादनात संपूर्ण 'छा गये' असे आहेत! मारूतीरावांचा उल्लेख केला आहे, म्हणून थोडे अवांतर--- वसंत प्रभूंसाठी त्यांनीच सगळी भावगीते व चित्रपट गीते वाजवलीत. खळेंसाठीही तेच तबला वाजवत. काही उदाहरणे : ते दूध तुझ्या त्या घटातले, आली हासत पहिली रात, चाफा बोलेना, जो आवडतो सर्वांना, तू असता तर कधि नयनांनी, श्रावणात घन निळा बरसला इ. अनेक.

या गाण्यामध्ये पण सुरेख वापर केलेला आहे. बहुतेक व्हायोलीन आहे!

वाचनखूण साठवली आहे. निवांत वाचणार. धन्यवाद.

ह्या गाण्यातही तबला पेटी...विशेषतः पेटीचा वापर सुंदर केलेला आहे....'रात'चा जो किर्र्र्र्र्र effect गाण्याच्या सुरुवातीला दिलाय पेटीवर...केवळ सुंदर! लताजींके क्या केहेने!!

मारवा's picture

30 Nov 2015 - 10:38 pm | मारवा

पेटी ची पण मजा आहे नाही का ? छान सुचवणी खुप आवडली.
एक सर देल्ही बेली पिक्चर होता काही वर्षापुर्वी त्यात एक चक्रम कॉमेडी गाणं होत
नकद वाले डिस्को उधार वाले खिसको
तेरी तिरछी नजर ने दिल को कर दिया पेंचर
त्यात झकास पेटी वापरलीय बघा एक ओळ तर गाण्यात इतकी मस्त येते की त्यात काय होत
तो ओळ एका कीनार्यावर आणतो आणि मग पुढची एक्स्पेक्टेड ध्रुवपदाची ओळ येण्याएवजी आवाजाएवजी
पेटीचा पीस येतो. म्हणजे आवाज अपेक्षीत असतो तीथे पेटीवर वाजवलेली ओळ येते
तो इतका मस्त सुखद धक्का असतो ना मजा येते
एकदा गाण ऐकुन बघा जरुर तुम्हाला मी म्हणतो ती जागा आवडेल बघा
धन्यवाद सटक जी लिंक साठी

सायकलस्वार's picture

30 Nov 2015 - 11:47 pm | सायकलस्वार

एक लास्ट ऑफ द मोहीकन मध्ये शेवटच्या सीन मध्ये तो इंडीयन जेव्हा पाठलाग करत जातो दिर्घ पाठलाग एका अदभुत निसर्गाच्या पार्श्वभुमीवर तेव्हा मला वाटत तो बॅगपाइप का कोणतं पारंपारीक वाद्य वापरलेलं काय प्रभावी सीन होऊन जातो तो त्या पाठलागाचा भव्य दिव्य सीन

The Gael असं नाव आहे त्या गाण्याचं... शेवटच्या सीनमध्ये जान आणलीय त्या गाण्याने! नेटिव्ह अमेरिकनांवरच्या चित्रपटात स्कॉटिश गाण्याचं बॅकग्राउंड कस्काय एवढा प्रश्न विचारायचा नाही.

बॅटमॅन's picture

1 Dec 2015 - 5:59 pm | बॅटमॅन

अगदी अगदी. माझ्या आवडत्या ट्रॅक्सपैकी एक.

बाकी ग्लॅडिएटर पिच्चरचा अख्खा ब्याकग्रौंड ट्रॅकच अफलातून आहे राव. अफाट्ट निव्वळ.

चतुरंग's picture

1 Dec 2015 - 6:29 am | चतुरंग

हिंदी सिनेगीतं म्हणजे खजिनाच. कोरसमध्ये मला आवडणारं गाणं म्हणजे आनंद मधलं 'जिंदगी कैसी ये पहेली हाए'. मन्ना डे चा जीवघेणा आवाज, सॅक्सोफोनची साथ आणि पाठीमागे संपूर्ण गाणंभर कोरस. सलील चौधरींनी या गाण्यात कमाल केली आहे.
https://youtu.be/hw46YMgFmBY

सारंगीसारखंच सॅक्सोफोन हे वाद्य काळजाचा ठाव किती घेऊ शकतं हे मला गाईडमधलं 'तेरे मेरे सपने' गाणं ऐकून समजलं. रफीच्या प्रत्येक ओळीनंतर मनोहारीसिंगचं सॅक्सोफोन कलाकुसर करतंच. इंटरलूड पीसेस मध्ये संतूर आणि सॅक्सोफोन यांचा जो काही बहारदार मेळ एसडी बर्मनने जमवलाय त्याला तोड नाही. त्यात २.४३ सेकंदांपासून २.५६ पर्यंत जे काही वाजतं ते फक्त दैवी आहे! _/\_
https://youtu.be/q8XLeAsYtXs

सॅक्सोफोनवरुन आठवलं. साताठ वर्षांपूर्वी मी शांघायला गेलो असताना. रात्रीचा मार्केटप्लेसला फिरत होतो. दुसर्‍या मजल्यावरच्या एका बाल्कनीत अचानक प्रखर लाईट्स लागले. दरवाजा उघडून एक माणूस बाहेर आला. मी चौकशी केली की काय आहे तेव्हा समजलं की तो सॅक्सोफोन वाजवणार आहे. बघता बघता तिथे गर्दी झाली आणि पुढे तब्बल सव्वा तास त्या माणसाने जे काही वाजवलं त्यानं केवळं स्वर्ग उभा राहिला. मी एका जागी खिळून एकटक ते ऐकत होतो. मला त्यानंतर पहाटेपर्यंत झोप आली नाही. डोक्यात सतत ते म्यूझिकच वाजत होतं! अफाट अफाट!! मी केवळ सुदैवी होतो...
जालावरती शोधायचा प्रयत्न केला आणि चक्क मला त्याचा विडिओ मिळाला परंतु फक्त १६ सेकंदांचाच आहे पण त्यानं काय वाजवलं असावं याची झलक तरी मिळेल..
https://youtu.be/9TZilT6awsI

-रंगा

प्रदीप's picture

1 Dec 2015 - 11:12 am | प्रदीप

शांघायच्या सॅक्सची क्लिप अतिशय आवडली, धन्यवाद.

सॅक्सच्या एका अप्रतिम हिंदी गीताचा तुम्ही उल्लेख केला आहेतच. तशीच अजून काही गाणी:

१. अजीब दास्तॉ है ये (दिल अपना और प्रीत पराई: लता व कोरसः शंकर- जयकिशन)
२. बेदर्दी बालमा तुझ को (आरझू: लता: शंकर- जयकिश:)
३. है दुनिया उसी की (काश्मीर की कली: रफी: ओ. पी. नय्यर)
४. हुई शाम उन का खयाल आ गया (मेरे हमदम मेरे दोस्तः रफी: लक्ष्मीकांत- प्यारेलाल)

ता. क.: सर्व दुवे मुद्दाम ऑडियोचेच दिले आहेत. निव्वळ ऐकून गाणे आत झिरपावे.

इंटरलूड पीसेस मध्ये संतूर आणि सॅक्सोफोन यांचा जो काही बहारदार मेळ एसडी बर्मनने जमवलाय त्याला तोड नाही.

चतुरंगजी तुम्हाला संतुर आणि सॅक्सोफोन यांचा बहारदार मेळ आवडलाना तर एकदा हा ही एक बहारदार मेळ अनुभवुन बघा
अलबम कॉन्फ्ल्युएन्स कलाकार रीचार्ड क्लॅडरमॅन आणि राहुल शर्मा गाणं देखा एक ख्वाब तो ये सिलसीले हुए.

1
लिंक इथे.
https://www.youtube.com/watch?v=gkCyS_Nk5o4

मस्त लेख माहीती पूर्ण आणि तित्केच रसीले उत्कट प्रतिसाद.

मला व्यक्तीशः दम मारो दम च्या सुरुवातीची "झिंग आणणारी आणि गाण्याच्या अर्थाला आणि वेगाला अचूक पकडणारी ट्यून जास्त आवडते.

दम मरो दम

त्याच सिनेमाच्या इतर गाण्यांचा एखाद्या गाण्यात दोन कडव्यांमधील भर (वाद्यमेळ जोडणी) म्हणून वापर करण्याची आर डी ची खासीयत शान मध्ये शीर्षक गीत (टायटल साँन्ग)शान मध्ये ठळकपणे जाणवते.

विविधभारती वाला नाखु मिपाकर

काहीसा विस्कळीत पण छान लेख! खूप गाणी लिहिणार आहे. सुरुवात कमी वाद्ये वापरून केलेल्या गाण्यापैकी आशाचे "चैन से हमको कभी आपने जीने ना दिया" जरूर ऐका.

बाकीची गाणी एक ब्रेक के बाद!

बोका-ए-आझम's picture

1 Dec 2015 - 10:08 am | बोका-ए-आझम

गायलेलं शेवटचं गाणं. ते ' प्राण जाये पर वचन न जाये' या चित्रपटात आहे पण प्रत्यक्ष चित्रपटात सापडत नाही. ओपी-आशाचं अजून एक असंच मस्त गाणं (जे चित्रपटात सापडत नाही) ते म्हणजे ' मै प्यार का राही हूं ' - एक मुसाफिर एक हसीना मधलं.

पैसा's picture

1 Dec 2015 - 10:28 am | पैसा

बहुत शुक्रिया बडी मेहरबानी च्या सुरुवातीचा ढोलक कोणी वाजवला आहे? अंगावर काटा आणणारा आहे.

प्रदीप's picture

1 Dec 2015 - 10:37 am | प्रदीप

ओ.पीं.साठी सगळा ढोलक, माझ्या माहितीप्रमाणे सत्तारभाईंनी वाजवला आहे.

पण माझ्या मते आशा- ओ. पी. ह्यांचे सर्वात सुंदर गाणे 'मिट्टी मे सोना' मधील 'पूछो न हमे, हम उन के लिये' आहे.