घनचक्कर घोरींचे घनघोर-चक्र

‘सईमावशी, तू, आदिमामा, संतोषकाका आणि ती प्रतिगामी शिल्पा असे बूर्झ्वा लोक्स माझ्या डिसीजनला बिलकुल धक्का लावू शकत नाहीत !’ स्वराने त्वेषाने हातातला काटा समोरच्या प्लेटमधल्या इडलीत खुपसला आणि दुसऱ्या हातातल्या चमच्याने झटक्यासरशी तिचे दोन तुकडे केले !
इडलीच्या जागी तिला प्रतिगामी शिल्पा, तिची साक्षात जन्मदात्री दिसत असावी की काय अशी मला शंका आली.
‘अगं, आमची काय बिशाद तुला धक्का लावायची ! ..आय मीन, तुझ्या डिसीजनला.. पण जर तुला पार्थ आणि पार्थला तू पूर्णपणे ओळखता आणि पसंतही आहात, तर काय गरज लीविन वगैरेची ?’ मी हळूच माझ्या थंड दहीवड्याला चमच्याने गोंजारले.
स्वरा ही माझी सुंदर आणि सुविद्य भाची. ती पार्थ या तितक्याच देखण्या कुलीन मुलाच्या प्रेमात पडली. साहजिकच पार्थही तिच्या प्रेमात पडला. पण तिनं, ‘लग्न बिग्न करण्याचा जुनाट खयाल आपल्याला पसंत नसल्याने, आपण पार्थशी लीविन-रिलेशनमध्ये राहणार असल्याचं घरी जाहीर केल्यामुळे शिल्पाचं, माझ्या मोठ्या बहिणीचं धाबं दणाणलं ! साहजिक आहे, आमच्या सात पिढ्यांमध्ये लीविन नावाचा आचरटपणा (हा शिल्पाताईचाच शब्द) कुणी केला नसल्यानं, आणि स्वरा ही माझी लाडकी भाची अन मी तिची लाडकी मावशी असल्यानं तिचं मन बदलायच्या किंवा अगदी चपखल शब्दात, ब्रेन-वॉशिंग करण्याच्या आणि लग्न हा अधिक समाजमान्य पर्याय तिच्या मनात भरवण्याच्या मोहिमेवर माझी नियुक्ती झाली होती.

‘डोंचू नो मावशी, दीज बॉईज मे चीट ! काहीतरी असणार त्याच्या बॅड हॅबिट्स. समटाईम्स ही मे ऑल्सो नॉट बी अवेअर ऑफ हिज मायनस पॉइंटस..म्हणून मला आधी लीविन रिलेशन्स करून त्याच्या हॅबिट्स फैंडाऊट करायचय मगच शादी-बिदी ! आयला लग्न म्हणजे सरकारी नोकरी ! एकदा चिकटलो की पक्कीच ! ’ स्वराने इडलीच्या तुकड्याच्या पोटात त्वेषाने काटा खुपसला आणि त्याला सुळावर चढवले. मग त्याला मिरचीची चटणी चाटवावी की सांबारात समाधी द्यावी, याचा तिने एक मिनिट शांतता पाळून विचार केला.
‘पार्थचा काय विचार आहे, याबद्दल ? आणि त्याच्या आई-बाबांचा ?’ मी स्वरात सहजपणा ओतप्रोत भरण्याचा प्रयत्न केला.
‘काय म्हणणार ? त्याचे आई-बाबा लग्नाचाच आग्रह धरताहेत. तेही त्या बूर्झ्वा शिल्पाला सामील ! आणि पार्थ मी म्हणेन तेच करेल !’
अजूनही इडलीचा तुकडा सुळावर लटकत असलेला पाहून मी हळूच सांबाराची वाटी तिच्यापुढे सरकवली. ‘अगं, पण समजा तू लीविन केलीस आणि त्याची एखादी हॅबिट् तुला नाही आवडली, तर तू काय करणार ?’
‘काय म्हणजे ? एंड ऑफ दि रिलेशन !’ स्वराने इडलीच्या तुकड्याचा सांबारात कडेलोट करून मग त्याला पोटात सद्गती दिली.
पण काही क्षण तिच्या करीना-कतरिना-सदृश्य चेहेऱ्याच्या इस्त्रीवर अनिश्चिततेची एक सुरकुती दिसली.
..बहुधा पार्थबरोबर केल्या जाणाऱ्या लीविनरिलेशनशिपला अशीच सद्गती द्यावी लागली तर तिचा बहात्तर हजार आणि पार्थचा अठ्ठ्याहत्तरहजार पगार मिळवून हप्ता जमवलेल्या करोडपतीनगरातील फ्लॅटला अकाली गच्छंती मिळेल असा बूर्झ्वा विचार तिच्या मेंदूला चाटून गेला असावा. पण लगेच ‘फिकर नै’ च्या पुरोगामी सांबारात तिने त्या विचाराचा कडेलोट केला.
‘ओके, आणि समजा, तुझी एखादी हॅबिट् त्याला आवडली नाही तर ?’
...चमचमीत मद्रासी सांबार आणि चटणी युक्त दोन जम्बो इडल्या पोटात गेल्यामुळे तिच्या चित्तवृत्ती पुरेशा प्रफुल्लीत झालेल्या पाहून मी हळूच चाल केली.
‘तर, तर ...? पण माझ्या सगळ्या हॅबिट्स त्याला माहितीयेत गं मावशी !’ ती जरा विचारमग्न.
‘जस्ट अॅ ज, त्याच्या हॅबिट्स तुला माहितीयेत...’ माझी दुसरी चाल.
‘ओह, मावशी डोंट ट्राय टु बी स्मार्टर दॅन मी .....?’
‘हाऊ कॅनाय ? तू आगटे घराण्यातली सर्वात तेजस्वी पणती आहेस ना !’
‘ठीकाय, तुला काय म्हणायचंय सांग.’
‘जर लीविनदरम्यान पार्थला तुझी एखादी हॅबिट् आवडली नाही, तर तो काय करेल ?’
‘काय करेल ?’
‘काय ?’
‘ओके ओके, शूट इट, यार मावशी !’
‘व्हेरी सिम्पल ! अगं तो सेकंड लीविन शिप शोधेल !’
हे ऐकून स्वराच्या पुरोगामित्वाची पणती जरा फडफडलीशी वाटली. तिने पुन्हा एक मिनिट शांतता पाळली.
मग रिकामी झालेली इडली-सांबाराची प्लेट निर्णायकपणे बाजूला सारत ती म्हणाली,
‘आय हॅव टु डिस्कस द इश्शू विथ पार्थ.’
अन ‘स्नॅक्स कॉर्नर’च्या बिलाची फिकीर न करता तरतरा जाऊन डिओवर स्वार होऊन भुर्रकन उडाली.
मी मुकाट्यानं बिल चुकतं केलं, मोबाईल काढला आणि शिल्पाताईला फोन केला, ‘मिशन फेल बट स्टिल होप्स अलाईव्ह !’
तर, स्वरा अशी निघून गेली आणि आश्चर्य म्हणजे तिसऱ्याच दिवशी शिल्पाताईचा फोन आला....
‘काम झालं ! कार्टी तयार झाली एकदाची लग्नाला !’
‘सेकंड लीविन’च्या माझ्या ‘गुगली’नं चोख काम बजावलं होतं.
तरीपण ‘सावधान’ कानावर पडेपर्यंत तिला आपल्या कार्टीची ग्यारंटी नव्हती. यथावकाश स्वरा आणि पार्थ लग्नाच्या खोड्यात अडकले आणि शिल्पाताईनं सुटकेचा श्वास टाकला.
नवे जोडपे रीतसर स्वित्झर्लंडला वगैरे जाऊन आले आणि तिसऱ्याच दिवशी स्वरा माझ्या ऑफिसात भुतासारखी उगवली.
‘काय म्हणतेय गं तुझी सरकारी नोकरी ?’ मी साळसूदपणे विचारले.
त्यावर तिने माझ्या टेबलसमोरच्या खुर्चीचे तोंड उलटे मागे फिरवले आणि ती धपकन खुर्चीवर बसली. तिने आपली उजव्या हाताची मूठ आणि डाव्या हातातली दुचाकीची किल्ली धाडकन माझ्या टेबलवर आदळली आणि ती म्हणाली,
‘तरी मी तुला सांगत होत्ये, सईमावशी...’
‘काय झालं आता ?’
‘अगं मला रात्रीची झोप मिळणं मुश्कील झालय...’
‘साहजिक आहे...’ मी खिदळले.
‘चावटपण करू नकोस. अगं , तो ना, घोरी आहे,घोरी !’
‘घोरी ?? पण त्याचं आडनाव चांगलं देशपांडे आहे ना ?’
‘च , तसं नव्हे, तो घोरतो गं, झोपेत. घोरासुर आहे !’
‘घोरासुर ?’
‘रात्रभर डरकाळ्या फोडत असतो !’
‘तुझ्यासमोर ? काय सांगतेस काय ?’
‘झोपेत गं ! जागेपणी काय बिशाद आहे त्याची !’
‘म्हणजे झोपेत घोरतो, इतकंच ना ? हात्तिच्या !’
‘इतकंच? इतकंच ? म्हणजे हे काय थोडं झालं का ?’ स्वराचा पारा शंभरला भिडला.
‘अगं असते सवय एकेकांना ! एवढं काय त्यात ?’
‘अगं पहिल्या दिवशी मी झोपले, तर शेजारून आवाज, ‘सरक सरक सरक, फुस्स्स sss.., सरक सरक सरक, फुस्स्स sss.. काय घाबरले मी !’
‘मग ?’
‘मग काय ? पार्थला हलवलं तर तो कुठला उठतोय ? पुन्हा झोपले, तर पुन्हा सरक सरक सरक, फुस्स्स sss..!’
‘मग ?’
‘मग काय ? सकाळपर्यंत मी सरकतच बसले होते, आपलं, जागीच होते ! सकाळी त्याला विचारलं तर निरागस चेहेरा करून म्हणतो, मी ? घोरतो ? छे, शक्यच नाही !’
‘हम्म..बऱ्याचदा आपण घोरतो हे घोरणाऱ्या लोकांच्या गावीही नसते !’ मी गंभीर चेहेरा करून एक युनिव्हर्सल ट्रुथ सांगितले.
‘पण म्हणजे आता तू रोज रात्री सरकतेस की काय ?’ मी लगेच काळजीयुक्त सुरात विचारले.
‘छे रोज नाही गं ! दुसऱ्या दिवशी तो ‘धपक धपक ढूss म्म’ करू लागला’
‘काय, म्हणतेस काय ?’
‘हो ना ! दोन दिवस धपक धपक करून झाल्यावर आणखी चार दिवस ‘थिर्रर्र कुचूकुचू फटाक, फिस्स.. ‘ चा मारा झाला. आणि सध्या ‘चटक मटक कडबा खा..’ सुरु झालय.’
‘ओ माय गॉड ! ‘
‘तरी मी तुला सांगत होते, लीविनच बरी म्हणून ! त्याची सवय आधीच समजली असती ना ! मग लग्न-बिग्न ढिंच्याक !’
‘म्हणजे मग आता तू ढिंच्याक करणार की काय ?’ माझ्या डोळ्यासमोर शिल्पाताईची क्रुद्ध मुद्रा ढिंच्याक ढिंच्याक करू लागली.
‘हं, आता काय करतेय ? लग्न म्हणजे सरकारी नोकरी. पोष्टाच्या स्टँपसारखी चिकट ! एकदा चिकटला की पक्का ! तुला सांगत होते ना मी. तुझ्यामुळे मी या लग्नाच्या फंदात पडले.’
‘हे, हे म्हणजे, धिस इज मात्र टू मच हं, सरे’
‘हजार वेळा सांगितलंय , मला सरे म्हणू नको !’
‘ओके स्वरे, लग्नाचा डिसीजन कुणाचा होता ? तुझाच ना ? तू काय म्हणालीस, की आम्ही बूर्झ्वा लोक्स तुझ्या डिसीजनला बिलकुल धक्का लावू शकत नाही, होय की नाही ?’
पॉईंटमे दम था. स्वरा गप्प बसली. स्वराशी मुद्द्यानं भांडलं तर ती रेजिस्ट करू शकत नाही, हे मला तिच्या बालपणापासून माहिती. उगीच का तिचं बारसं जेवले होते ?
‘ओके, आता मी जर लग्न डिसमिस केले तर शिल्पा आणि बाबा माझं फेसबुक कायमसाठी बंद करून टाकतील, आय मीन जन्मात तोंड बघणार नाहीत माझं.’
‘यु आर राईट , डार्लिंग !’
‘तेव्हा सईमावशी, तू काहीतरी आयडीया काढ पार्थचं घोरणं बंद करायला ‘
‘इतकंच ना ? तू डर मत, ये मावशी तेरे लिये कुचबी कर सकती है, बसंती !’ मी मनात हुश्श केलं.

मग आम्ही महात्मा फुले रोडवरच्या पुस्तकांच्या दुकानात गेलो.
‘घोरण्यावरचे अक्सीर उपाय’ हे पुस्तक आहे का हो तुमच्याकडे ?’ मी दुकानदाराला विचारले.
‘असलं काही पुस्तक नाही.’ साधारण मंगळावरच्या प्राण्यांकडे पाहावे तसे त्याने आमच्याकडे का पाहिले हे मला समजले नाही.
‘मग ‘आजीबाईंचा बटवा’ ?’’
‘तो आजीबाईंकडेच मिळेल.’ त्याने थंडपणे पुन्हा सांगितले.
‘च, अहो या नावाचे पुस्तक, हो !’
‘त्यावर तो पुस्तकांच्या ढिगाआड अदृश्य झाला. पुन्हा अवतीर्ण झाला तेव्हा त्याच्या हातात एक चतकोरभर पुस्तक होते. ‘पन्नास घरगुती औषधी तोडगे‘ .
‘हे चालेल का ?’
मी आणि स्वराने ते चाळले पण घोरासुराच्या आक्रमणावर पन्नासपैकी एकही तोड दिसेना.
मग आम्ही आम्ही करोडपतीनगरातल्या, स्वरा आणि पार्थच्या थ्रीबीएचकेमध्ये आलो. एक एक कप कॉफी रिचवली आणि लॅपटॉप घेऊन गूगलबाबांना पाचारण केले.
सुदैवानं गुगलबाबा लगेच प्रसन्न झाले आणि एका पानावर ‘घोरण्यावरचे जालीम उपाय’ असे लिहिलेले दिसले. लगेच पानाची लगालगा प्रिंट काढली. तेव्हा काही सोप्पे उपाय मिळाले.
१. घोरणाऱ्या माणसाला एका कुशीवर झोपवणे
२. झोपण्यापूर्वी नाकात तूप घालणे
३. झोपण्यापूर्वी तांब्या भरून गरम पाणी पिणे.
४. उंच उशी घेणे
५. सीझस्नोर हे स्प्रे-औषध झोपण्यापूर्वी घशात फवारणे.
‘वा वा हे तर सोप्पे आहेत उपाय ! स्वरा, युवर प्रॉब्लेम फिनिश्ड !’ मी चुटकी वाजवली.
इतक्यात पार्थ हापिसातून आला. त्यालापण ‘जालिम उपाय’ सांगण्यात आले.
आधी त्याने ही कल्पना धुडकावूनच लावली. पण मग स्वराचा आणि त्याचा, ‘सुखी सहजीवन’ या विषयावर एक छोटासा ‘प्रेमळ’ परिसंवाद झाल्यावर त्याने तोडग्यांच्या प्रयोगाला मान्यता दिली. आणि मी समाधानाने हा इतिवृत्तांत सांगायला शिल्पाताईकडे गेले.
जेमतेम आठ दहा दिवस गेले आणि स्वरा परत हजर !
‘मावशी !’
‘बोल, काय म्हणतोय तुझा घोरासुर ?’
‘....उडत उडत ढगात ज्जा !’
‘..आँ ??’
‘कालचं लेटेस्ट व्हर्जन, घोरण्याचं !’
‘आं ? आणि ते पाच जालिम तोडगे ?’
‘ते केव्हाच गेले ढगात !’
‘म्हणजे ?’
‘झोपताना कुशीवर झोपला तरी पार्थ रात्री परत आपोआप उताणा ! त्यामुळे तोडगा नं. १ फेल !’
‘धत ! दुसरा ?’
‘अगं पार्थ ना आधी तयारच नव्हता लहान बाळासारखं नाकात तूप-बीप घालायला !’ स्वरा खिदळली,
‘मग मी चादर घेतली अन बाहेर सोफ्यावर जाऊन झोपले. म्हटलं एकटा घोर किती घोरतोस ते ! मग तयार झाला..खु खु..’ पुन्हा ती खुसखुसली, ‘पण काहीच उपयोग झाला नाही. फरक इतकाच पडला की आधी घोरताना त्याचं तोंड उघडं असायचं ते नाकात तूप घातल्यावर बंद झालं ! आणि त्यामुळे घोरण्याचे सूर पहिल्यापेक्षा जोरात घुमू लागले.’
‘हरे राम ! मग ते पाणी पिऊन बघितलं का गरम करून ? आणि उंच उशी ?’
‘हो, त्याचापण काही उपयोग नाही झाला, उलटं रात्रभर पार्थचं पोट गुरगुर करत होतं. त्यामुळे त्याला झोप फार वेळ लागली नाही आणि त्यामुळे घोरण्याचा पिरिअड तेवढा जरा कमी झाला . आणि उंच उशी घेऊन झोपल्यावर दुसरे दिवशी सकाळी त्याची मान उंटासारखी पुढे आली आणि हापिसात सगळे त्याला बघून खु खु करायला लागले !’
‘अर्रर्र, आणि तो स्प्रे ?’
‘हो, अगं, दहा दुकानं शोधल्यावर एकदाचा तो मिळाला. त्यासाठी मला एक हाफ-डे खर्ची घालावी लागली. आणि तो घशात फवारल्यावर पार्थ तर गार झोपला पण त्याच्या वासानं मला मात्र रात्रभर मळमळायला लागलं !’
‘अगं, पण त्यानं स्प्रे मारल्यावर तुला का मळमळू लागलं ?’ बावळटासारखं मी नव-विवाहितांना विचारू नये असा प्रश्न विचारला.
‘इश्श, मावशे, तूपण ना ...!’ इथे स्वरा इतकी झकास लाजली, की यंव रे !
‘बापरे ! म्हणजे आता ही घोर समस्या आणिकच घन-घोर झालीय तर !’ मी आता विचारात पडले.
काही मिनिटं डोक्याचा कीस पाडल्यावर मला एकदम कुठंतरी वाचलेलं आठवलं, की पोटाचा वाढीव घेर हाच घोरण्याला कारणीभूत असतो. तेव्हा घोर नाहीसा करण्यासाठी घेर कमी केला पाहिजे. उपाय अन तोडगे करण्यापेक्षा मुळातच घाव घालायचा !
‘युरेका !’ मी एकदम ओरडले, ‘स्वरे, सापडला उपाय !’
‘सांग सांग लवकर माझं डोकं आता सरक, धपक, सुर्रर्र नी फुस्स यांनी जाम झालय बघ !’ स्वरासारखी स्मार्ट मुलगी अशी ‘जाम’ वैतागलेली मी तिच्या चोवीस वर्षाच्या आयुष्यात प्रथमच पहात होते.
‘अगं की नै पार्थच्या पोटाचा घेर कमी झाला ना, तर त्याचं घोरणं हमखास बंद होईल बघ ! मी ना, मृदुता बारीककर च्या पुस्तकात वाचले होते एकदा.’ मी उत्साहाने युरेकावाला इलाज सांगितला.
‘मृदुता बारीककर ? म्हणजे ती वेट-लूज वाली ? ओह मग नक्कीच खरं असणार ! शी इज रिअल्ली ग्रेट ! माझ्या ऑफिसातल्या मैत्रिणीने ट्राय केलेला गं तिचा कोर्स. एकदम झीरो फिगर झालेली तिची. हा पार्थ ना, आयटी जॉबमुळे दिवसभर बसून असतो ना ऑफिसात, म्हणून त्याची ढेरी पुढे आलीय ! येस्स, आता रोज सकाळी हाकलतेच त्याला जिममध्ये !’
आणि डिओची चावी गरागरा फिरवत ती भुर्रकन गेलीसुद्धा !
यानंतर स्वराने पार्थच्या मागे असा काही जिमचा झक्कू लावून दिला की, माणसाचं पोट हे ‘पापी’ असतं याची त्याला बालंबाल खात्री पटली आणि देवानं माणसाला असलं पोट का दिलं असावं हा अनादि काळापासून मानवजातीला पडलेला गहन प्रश्न त्याला रोज छळू लागला.
महिनाभर जिमचा घनचक्कर घामटा काढल्यावर पार्थचे पोट पँट्च्या पट्ट्याच्या तिसऱ्या छिद्रात सामावण्याइतके आटोक्यात आले. तरी अजुनी ते बॉडी-मास-इंडेक्सच्या मापात आले नसल्यामुळे घोरी परंपरेत फारसा फरक पडला नव्हता.
याच सुमारास ऑफिसने ईआरपी मॅनेजमेंट सेटअप नावाच्या त्र्यांगड्यापोटी माझी तीन महिन्यासाठी हैद्राबादला रवानगी केली. त्यामुळे पार्थच्या पोटाच्या घन-घोर केसबद्दल अपडेटस मला मिळू शकले नाहीत.
गावात परत आल्यावर पहिले मी स्वराच्या घरी धाव घेतली. दार उघडले ते शिल्पाताईने.
‘अरे ! ताई, तू इथे आज ? ‘
मला आता दोघीपण इथेच भेटणार म्हणून आनंद झाला.
‘मी पंधरा दिवस झाले इथंच आहे गं, सई.’
‘आं ? आणि ते का ?’
‘इश्श, स्वराला चौथा ना आता ! तिला कडक डोहाळे लागलेत गं ! तिचं हवं-नको पाहायला नको का ?’
‘अरे ! काँग्रॅक्ट्स ताई ! वॉव, तू आणि मी आता आज्जी होणार तर !’
इतक्यात आतून स्वरा आली. तिच्या पोटाचा आकार आता पार्थच्या पूर्वकालीन पोटाशी मॅचिंग झालेला दिसत होता !
‘काँग्रॅक्ट्स स्वरा !’ मी ओरडले, ‘अँड व्हॉट अबाउट द घोरी मॅन पार्थ ?’
‘अगं सईमावशी, आता पार्थचं पोट एकदम सपाट झालाय ! अँड एस्केप फ्रॉम दि घोरी प्रॉब्लेम ! तो आता बिलकुल घोरत नाही. बिग हँड टु मृदुता ! येप्प ..!’
इतक्यात पार्थ ऑफिसातून आला.
मी कौतुकाने त्याचं पँटीच्या मापात बसलेलं आज्ञाधारक सपाट पोट बघतच राहिले.
पार्थने धपकन खुर्चीत अंग टाकले आणि तो हताशपणे म्हणाला,
‘पण सईमावशी, घोरीज आर नॉट यट आउट ऑफ होम, ओन्ली पोझिशन्स हॅव आल्टर्ड !’
‘म्हणजे ?’
‘....आता मी स्वराचं ‘घुर्रर्र खिसखिस हुडूत ..हुडूत.. ‘ ऐकत रात्री काढतो आहे....!!!’