चित्रकला (१) : देवादिकांच्या तजबिरीतील चित्रांची कहाणी

वाटला हा चित्रकलेचा प्रवास.

मजा वाटली ती ही की प्रांताप्रमाणे पात्रांची चेहेरेपट्टीसुद्धा बदलते !

भारतीय चित्रांत परस्पेक्टिव्ह चा अभाव असायचा. बर्‍याचदा ती चित्रे वास्तवदर्शी नसायची. देखावे हे फक्त ब्याकग्राउंड म्हणौन यायचे.पाश्चात्य चित्रकारानी भारतीय चित्रकलेत वास्ताविकता आणली

पहिला भाग खुप आवडला. यातील काही चित्रे आधी पाहिली आहेत, काही पहिल्यांदाच पाहिली. शिव-पार्वती गणेश, नरकयातना आणि मेनेकेचे आधी पाह्यलेत, पण बाकीची आज पहिल्यांदाच पाहतोय. श्री दत्तगुरूंचे राजा रविवर्म्याने काढलेले चित्रही येथे टाका ना.

क्या कहेने. एकदम सरस धागा. एखाद्या कलेचे प्रवासवर्णन जातीवंत कलाकाराने करावे, व आपण श्रवणभक्ती करावी... काय सुख आहे.

एक शंका.
दत्तात्रयांच्या चित्रात गाय आणि कुत्र्यांचे चेहेरे एकदम जसे असावे तसे भाव धारण करुन आहेत... पण खुद्द गुरुंचा चेहेरा चेहेरा न वाटता चित्रं वाटतं.. असं का?

अर्धवटराव

छानच! यातल नृसिंहाचे चित्र पाहिले होते.
लिथोग्राफी कशी करायचे याची माहीतीसुद्धा आली तर बरे होइल.

चित्र क्र. २ मधील प्रसंग कुंभकर्ण वधाचा नसून कुंभकर्णाला युद्धासाठी जागे करण्याचा असावा. काही लोक त्याला शास्त्राने टोचून उठवायचा प्रयत्न करत आहेत. एका बाजूला स्त्रिया संगीत / वादन करत आहेत. तो झोपेतून जागा झाल्यावर त्याच्या साठी थोडेसे मांस आणि रांजणात दारू देखील भरून ठेवलेली दिसत आहे.

लेख आवडला. व चित्रे तर खूपच सुंदर आहेत.
बाकी दुसरे चित्र कुंभकर्ण वधाचे नसून कुंभकर्णास झोपेतून जागे करणाच्या प्रयत्नांचे आहे असे निरीक्षण नोंदवतो.

बरीच नविन माहिती आणि चित्रे पहावयास मिळाली. :)
पुण्यातल्या चित्रशाळेतले सिद्धिविनायकाचे पेंटिंग मी कुठेतरी पाहिल्या सारखे वाटते...पण कुठे ते आठवत नाही.

जाता जाता :--- ते साला जलक्रिडा वगरै पाहुन पुढल्या जन्मी राजा किंवा तथाकथित मालदार पार्टी होण्याची कधी कधी प्रबळ इच्छा होते ! ;) मिडलक्लास लाईफ आयुष्य जगणे म्हणजे जन्मभर पैश्यांच्या जुळवाजुळवीत आणि काय गमवले आणि काय कमवले याचा हिशोब करण्यातच कधी संपते ते त्यालाच कळत नसावे असे वाटते. बाकी या सर्वांच्या विरुद्ध म्हणजे नागा साधु बनणे... काय बी टेंशन नाय बघा. शिवाय नंगे से तो खुदा भी डरता है | ;)

ह्या विषयात विशेष करुन रस आहे. पहिला भाग तर उत्तम.
मेणवलीच्या (वाई) नाना फडणवीसांच्या वाड्यात जुनी अप्रतिम चित्रे/ तसबिरी आहेत. तसेच औंध संस्थान ( जि. सातारा ) इथेसुद्धा यमाई देवीच्या देवळात आणि परत वेगळ्या म्युझियममध्ये कैक जुनी चित्रे लावलेली आहेत. औंध संस्थानचे राजे पंतप्रतिनिधी हे उत्तम चित्रकार होते त्यांची स्वःतची, त्यांनी जमवलेली आणि पाश्चात्य चित्रकारांनी काढलेली मूळ चित्रे तिथे पहावयास मिळतात.

औंध संस्थानात असलेल्या "यमाई देवीच्या" देवळात राजा रविवार्माने काढलेली अप्रतिम चित्र आहेत
जमली तर डकवेन इथे

अतिशय सुन्दर

बाकी काही म्हणा गणपती बाप्पा १८८० मधले असोत किव्हा आजचे असोत
तेव्हढीच श्रद्धा, तेव्हढीच प्रसन्नता आणि तेवढीच प्रेरणा मिळते

खुपच छान :)

अमोल केळकर

लेखांक आवडला.
पुढिल भागाच्या प्रतिक्षेत आहे.

फक्त "एकदा समीक्षकाचा चष्मा चढवला, की आस्वादकाची भूमिका गळून पडते, आणि त्या कृतीतील असतील-नसतील त्या उणीवाच तेवढ्या दिसू लागता" अशी टिपणी अनावश्यक व गैरलागु वाटली. असो.

अतिशय माहितीपूर्ण,सटीप चित्रांचा अप्रतीम धागा.अभिनंदन!!

चित्रगुप्त,
चित्रांवर टिपणी करू नये असे म्हणता ते ठीक. आस्वाद घ्यावा व सोडून द्यावे.
आस्वादात्मक विचार -
१) चित्रकारांनी ती काढताना त्यांच्या आसपासच्या वातावणरणाचे, संस्कृतीचे भान राखून ती काढली असावीत.
२) सादर केलेली चित्रे पाहून पौराणिक चित्रकारांनी विशेषतः राम आदी व्यक्तींना देव मानल्यामुळे देवी देवतांच्या जीवनातील युद्धाच्या व सैन्याच्या संचलनाकडे ते सैनिकांच्यावेषात त्यांना दाखवण्याचे साहस करत नसावेत किंवा देवतांच्या लोकप्रिय व्यक्तिमत्वाला तडा जाऊ न देता ती रेखाटणे पसंत करत असावेत. जोधपुरच्या एका चित्रकाराने राम पावसाळा संपून मग सीतेच्या शोधासाठी जायच्या तयारीतील चित्रात डोंगरांचा भाग वगळता वाळवंटासमान भूभाग असल्याचा भासवले आहे. ते असेच सुचवत असावेत.
३) अहिल्येच्या चित्रातील ती फार तरुण आहे. विश्वामित्रांची दाढी पांढरी तर केस कलप लावल्यासारखे काळे कुळकुळीत. तर रानावनातून फिरताना रामलक्ष्मण अनवाणी. आता आजच्य़ा संदर्भात ते खटकते. ओकेबोके वाटते. कितीही झाले तरी ते राजकुमार होते असे अनवाणी दाखवणे अशोभनीय वाटते. कुंभकर्णाच्या चित्रातील तपशील व रेखाटन पाचवीतल्या मुलांसारखे बाळबोध वाटले.
४)नुकतेच सौदर्यशास्त्रावर नाशिकच्या राम कर्वे यांचे व गांगलांनी प्रकाशित केलेले पुस्तक हाती आले. ते वाचून व मिपावरील वल्ली व त्याच्या मित्रांनी काढलेल्या अजंठावेरूळ लेण्यांतील फोटो पाहून त्यावर कर्व्यांनी पुस्तकात जे म्हटले आहे ते यां तज्ज्ञांकडून समजून घ्यायला हवे असे वाटते.
५) वेळ मिळाला की कोहलींच्या लिखाणाची झलक म्हणून हनुमानाचे व्यक्तिमत्व त्यांनी कसे चित्रित केले आहे यावर लिहायचे आहे.
६) सौदर्यशास्त्रावरील या पुस्तकाची ओळख कोणास करून देता आली तर पहा.

चित्रगुप्तांची चित्रे अन त्यावर विवेचन असणारे लेख म्हणजे डोळ्यांना मेजवानीच असते.

यातिल बरिच चित्रे पहिल्यान्दाच पाहिलि. अतिशय सुन्दर चित्रे व माहिति . धन्यवाद .

उद्बोधक माहितीने आणि चित्रांनी युक्त असे हे लेखन आवडले.