महाजनस्य संसर्गः

दोन संस्कृतीची जेव्हा टक्कर होते,तेव्हा बलिष्ठ संस्कृतीच्या चालीरीती कनिष्ठ संस्कृतीवर प्रभाव पाडतात आणि झिरपतात; आणि मानवी समाज उत्क्रांत होत राहतो.

मुळात संस्कृती म्हणजे काय?

मानवी मनावर केलेल्या संस्कारातून तयार होणारी एक सामाजिक मनोवृत्ती आहे. उदा अमेरिकन बालकाला महाराष्ट्रातील एका घरात लहानाचा मोठा केला तर ते बालक मराठी म्हणूनच आयुष्यभर वाढेल.

संस्कृती हि अनुवांशिक नाही. मराठी मुलाला उत्तर ध्रुवावरील एस्किमो लोकांनी वाढवले तर ते एस्किमो संस्कुर्ती आत्मसात करेल पण त्याचे मूळ परत महाराष्ट्रात वाढवले तर ते मराठीच होईल. म्हणजेच संस्कृती हि एका पिढीतून दुसऱ्या पिढीत जात नाही.

एका पिढीतून दुसऱ्या पिढीत जातात ती गुणसूत्रे आणि जनुके.

आता जनुकीय रोपणाने मानवी जनुके कुत्र्याच्या घातली तर तो कुत्रा माणसाच्या थोडाफार जास्त जवळ येईल. संकरित वनस्पती किंवा प्राण्यात असे होते उदा. खेचर

पण असे जनुकीय वैविध्य असणारे बहुतेक प्राणी पुनरुत्पादनास असमर्थ असतात उदा लायगर, खेचर

त्यामुळे हि जनुके पुढच्या पिढीत जातील अशी शक्यता सध्यातरी नाही. पुढे मागे जनुकीय अभियांत्रिकीत काय काय घडेल/ घडवले जाईल हे सांगणे कठीण आहे

कुत्रा जनुकीय बदल/ संकरामुळे माणसाच्या थोडाफार जास्त जवळ येईल.

त्याचा संस्कृतीशी संबंध नाही.

लेख पारच विस्कळीत आणि गंडलेला आहे

पु. ल. आज असते तर कदाचित असेच काही म्हणाले असते.

भुभु व हत्ती यांच्यातील बुद्धीमत्तेची तुलना वाचायला आवडेल.

लेख food for thought आहे.

प्राणी (वेगाने) उत्क्रांत होण्यासाठी ते पाळले जाण्याची आवश्यकता का आहे?

तुम्ही दिलेली कुत्र्याच्या कामगिरीची उदाहरणे ही उत्क्रांती आहे का त्यान्च्या अन्गात आधीपासून असलेल्या बुद्धीचा आणि कौशल्यान्चा विविध प्रकारे करून घेतला गेलेला उपयोग?

पाळले गेल्यामुळे अन्न, निवारा आणि सुरक्षा या महत्त्वाच्या गरजा पूर्ण झाल्यामुळे उत्क्रांतीला चालना मिळाली आहे.

आश्चर्य आहे.

असे काही मांजर, गाय, बैल, बोकड, मेंढी, म्हशीच्या बाबतीत का झाले नसावे?

आधुनिक श्वानांचे हे मानवसदृश वर्तन (नियर ह्युमन बिहेवियर) बघितल्यावर कुत्रा हा माणसानंतरचा उत्क्रांत प्राणी न मानणे ही एक प्रकारची लबाडी आहे, असे मानावे लागते. माणसाशी जुळवून घेणाऱ्या कुत्र्यांचा हा विकास

कुछ भी.......माना की हम हुच्च शिक्षित नही है मगर......

संगति दोष न पंडितनि, रह खलनि के संग।
बिषधर विष ससि ईस में, अपने-अपने रंग॥

अधुनिक कुत्र्यांचे वागणे ही उत्क्रांती नसून मानवाने त्यांना आपल्या सोयीनुसार प्रशिक्षण दिलेले असते. उत्क्रांती समस्त जमाती मधे होते सिलेक्टिव्ह उत्क्रांती निसर्गाला मान्य नाही. जसे अफ्रिकन हात्तींचे दात गेले किंवा माणसाची शेपटी....

भटकी कुत्री अतीशय आक्रमक असतात तर पाळीव कुत्री मालकाचे ऐकतात. बॉम्ब डिस्पोजल स्क्वाडचे,किंवा पोलीस श्वान एका विशेष उद्देशासाठी प्रशिक्षीत असतात तशी पाळीव किंवा भटकी कुत्री नसतात. त्यामुळे इथे उतक्रांतीवाद लागू पडत नाही.

मानवाचे नवजात अर्भक जंगलात माकडं,कोल्हे यांनी वाढवले तर ते तसेच बनेल. याची उदाहरणे आहेत. ही कुठली उत्क्रांती म्हणता येईल?

हुच्च शिक्षित हुशार व अशिक्षित आडाणी याला उत्क्रांती म्हणता येईल का? हा फरक केवळ मिळालेल्या किंवा न मिळालेल्या शिक्षणा मुळे असतो.

कुत्र्यांना कसे पाळावे त्यांना आपला आज्ञेत राहणारा गुलाम कसे बनवावे या वर हिस्टरी चॅनल वर पूर्ण सिरिज आली होती. त्या सिरिजचे निष्कर्ष
कुत्रे पाळीव नसून जंगली असतात.
ते पॅक मध्ये राहतात. आणि ज्या पॅक मध्ये राहतात ते त्याप्रति निष्ठावंत असतात. (ह्या गुणाचा फायदा माणूस घेतो)
पॅक मध्ये कुत्रा आपला दर्जा वाढविण्याचा सतत प्रयत्न करत राहतात.
कुत्र्याला सतत जाणीव दिली पाहिजे की पॅक मध्ये त्याचा दर्जा सर्वात खालचा आहे.
बाकी कुत्र्याला कुत्र्यासारखी वागणूक दिली पाहिजे, माणसा सारखी नाही.

मानवी संपर्कात येऊन मोठ्या प्रमाणावर उत्क्रांत होत असलेला प्राणी म्हणजे कुत्रा आहे, असे माझे स्पष्ट मत आहे.

आधुनिक श्वानांचे हे मानवसदृश वर्तन (नियर ह्युमन बिहेवियर) बघितल्यावर कुत्रा हा माणसानंतरचा उत्क्रांत प्राणी न मानणे.

आपल्या जीवशास्त्राच्या बेसिक्स मध्येच काही तरी जोरदार राडा आहे असे खेदाने म्हणावे लागते.

GENOTYPE AND PHENOTYPE यात गल्लत झालेलीआहे

त्यातून LEARNED BEHAVIOUR/ ACQUIRED SKILL आणि GENETICALLY ACQUIRED QUALITIES यात हि गल्लत झालेली आहे.

आपल्याला उत्क्रांतीचा अर्थच समजलेला नाही असे दिसते.

इंग्लंड मध्ये जन्माला आलेलं मूल आजू बाजूच्यांकडे पाहून बोलून इंग्रजी बोलू शकतं मग ते काळ्या वंशाचे असो कि गोरे. कारण हे ACQUIRED SKILL आहे.
हा अनुवांशिक रित्या मिळालेला गुण नाही.

पण गोऱ्या माणसाचे मूल काही वर्षे आफ्रिकेत राहीलं तरी ते गोरंच राहतं कारण हा वर्ण त्याला अनुवंशिकतेने मिळालेला आहे आणि हा त्याच्या गुणसूत्रात अंतर्भूत झालेला आहे. आणि त्याच्या पुढच्या काही पिढ्या तरी त्याची मुलं गौरीच राहतात.

दक्षिण आफ्रिकेत असलेले गोरे लोक हे निदान साडे तीनशे वर्षांपासून आलेले आहेत पण अजून गोरेच राहिले. कारण हा वर्ण त्याला अनुवंशिकतेने मिळालेला आहे

कुत्रे माणसाच्या संपर्कात आले तरी त्यांच्या गुणसूत्रात असा कोणताही बदल दिसत नाही. त्यामुळे कुत्र्याला कितीही शिकवा त्य्याच्या पिल्लामध्ये ते गुण उतरत नाहीत. कुत्र्यांचा मेंदू का मांजर कुळातील प्राण्यांपेक्षा जास्त उत्क्रांत आहे. म्हणून कुत्र्याला जास्त गोष्टी शिकवता येतात इतकंच आहे.

मानवी संपर्कात राहिल्यामुळे त्याच्यात उत्क्रांती होऊ शकली नाही हे म्हणणें म्हणजे आपल्याला उत्क्रांती मुळातूनच न समजलेली आहे याचा ढळढळीत पुरावा आहे.

बाकी सर्व साधारण चिंपांझी कोणत्याही अतिसुशिक्षित कुत्र्यापेक्षा नक्कीच जास्त हुशार असतं. तेंव्हा कुत्रा हा माकडापेक्षा जास्त उत्क्रांत म्हणता हे हास्यास्पद आहे. .

वेगवेगळ्या गरजांसाठी वेगवेगळी हत्यारे बनविणे आणि त्यांचा उपयोग, हेही इतर प्राण्यामध्ये विकसित झालेले नाही.हे आपले म्हणणे सुद्धा साफ चूक आहे.

झाडाच्या काडीचा उपयोग करून मुंग्या किंवा वाळवीच्या वारुळात घुसवून त्याला चिकटलेल्या मुंग्या किंवा वाळवी खाणे हे चिम्पाझी नुसताच करता असं नव्हे तर आपल्या अपत्यांना शिकवतात. झाडाच्या पानांचा उपयोग करून आपलं डोकं झाकणं इ अनेक गोष्टी ते करू शकतात.

कुत्र्याला कितीही काही गोष्टी शिकवा त्या गोष्टी त्याच्या पिल्लात उतरत नाहीतच त्याच्या पिल्लाला पण त्या गोष्टी परत शिकवाव्याच लागतात.

हीच गोष्ट मानवी मुलांमध्ये पण दिसते. आपण इंग्रजी शिकलात म्हणून आपलं मूल घरात मराठी बोलत असलात तरी जन्मापासून इंग्रजी बोलू लागेल हि अपेक्षा किती हास्यास्पद आहे?

कारण हे LEARNED BEHAVIOUR/ ACQUIRED SKILL आहे आणि ते प्रत्येक प्राण्याला स्वतःहून मिळवावेत लागते.

या उलट कुत्र्याचे पिल्लू आपले अन्न वासाने मिळवू शकते किंवा पाण्यात टाका ते पोहू लागतं. कारण हे त्याच्या गुणसूत्रात लिहिले गेले आहे आणि हे एका पिढीतून दुसऱ्या पिढीत संक्रमित होते.

आपण म्हणता त्याप्रमाणे सर्वात हुशार कुत्र्याचे पिल्लू तुम्ही दुसरीकडे वाढवले तर ते बापाला / आईला शिकवलेल्या गोष्टी अजिबात करू शकणार नाही पण खांब दिसला कि तंगडं नक्की वर करेल.

उत्क्रांती आणि शिकलेल्या गोष्टी यात पारच गल्लत केली आहे.

बाकी याच गोष्टी मानवी संपर्कात आल्यामुळे इतर प्राण्यात का होत नाहीत याचे उत्तर आपण दिलेले नाही( अर्थात तुम्ही ते देणारच नाही हे हि नक्की)

संपादक महोदय लेखक आलोचना, प्रतीवाद सहन करू शकत नसेल तर त्याला आपले मत मांडण्याचा अधिकार आहे का?

असे स्वलालधन्य लेखकांना तंबी द्या. अतिशय पाशाणयुगी भाषेचा वापर करत आहेत.

आधीं होता वाघ्या। मग (दैवयोगें) झाला पारया।।
त्याचा येळकोट राहीना। मूळ स्वभाव जाईना।।

कितीही शिकले तरी उत्क्रांती काही झाली नाही. यांच्या पेक्षा श्वान बरे म्हणायचे.

कशाला चिडचिड करताय? मी तुमच्या लेखातील अनेक असंबद्ध दावे दाखवले.

त्या वर तुम्ही डॉक्टर कसे अक्कलशून्य आहेत आणि राष्ट्राचे काय होणार इथपर्यंत टिप्पणी केलीत. डॉक्टरांना फ्लुइड डायनॅमिकस आणि गणित कसे येत नाही हेही सांगितले. त्यावरही मी काही भाष्य केले नाही

मानवी संपर्कात आलेले इतर प्राणी उत्क्रांत का होत नाहीत त्यावर आपले काय मत हे विचारूनही उत्तर नाही.

पण या इसमाला उत्क्रांती काय समजली आहे, हे पण हा मनुष्य स्पष्ट करत नाही.

मी काही उत्क्रांतीवर लेख लिहिलेला नाही कि मला उत्करणाती काय आणि किती समजली आहे.

लेख आपणच लिहिलेला आहे आणि त्यात इतक्या घोडचूका आहेत कि मूलभूत ज्ञानाबद्दलच शंका यावी.

आता हत्ती आणि माकडे पाळली जात असली तरी त्याचे प्रमाण नगण्य आहे. त्यामुळे मोठ्या प्रमाणात मानवी संपर्कात येऊन जी वर्तनविषयक उत्क्रांती होणे अपेक्षित आहे, ती या दोन प्रजातींमध्ये दिसत नाही.

मानवी संपर्कात येऊन वर्तनविषयक उत्क्रांती कशी होणार. ती मुळात गुणसुत्रात बदल झाल्यासच होते. आता इतकी मोठी चूक असेल तर आपल्या उत्क्रांती विषयक समजाबद्दलच कुणालाही शंका येईल.

बाकी चूक दाखवल्यावर ती सुधारण्याऐवजी आपण जेंव्हा तेंव्हा चूक दाखवणाऱ्याच्या वैयक्तिक पातळीवर उतरता. ए एफ एम सी वर निष्कारण टीका केलीत
इतरांना सुद्धा घालून पडून बोलता तेंव्हा आपल्या सारख्या लोकांकडून आदराची माझी अपेक्षाही नाही.

तुमचा चालू द्या. पण एक लक्षात ठेवा तुम्ही कितीही हुशार असा सार्वजनिक न्यासावर आलात तर चुकीच्या लेखनावर टीका होणारच. तेंव्हा उगाच चिडचिड करून आपला रक्तदाब वाढवून घेऊ नका

काय आहेना

लिपस्टिक लावून खिडकीत बसलात तर खालून जाणारा "शुक शुक" करणारच मग चिडून काय फायदा?

तुमची शिपाई म्हणून सुद्धा निवड होणार नाही.
मी लायकी शब्द वापरू शकलो असतो पण तुकोबाराय म्हणतात ,

घासावा शब्द, तसावा शब्द
तोलावा शब्द बोलताना

कबीरदास म्हणतात,

ऐसी वाणी बोलिए मन का आप खोए,
औरन को शीतल करे, आपहुं शीतल होए.

सैन्यात भरती होण्यासाठी,अधिकारी बनण्यासाठी जी काही गुणवत्ता लागते, ज्याला आंग्ल भाषेत ,ॲप्टिट्युड म्हणतात ते आपल्या जवळ नाही.

तुमचा प्राॅब्लेम काय आहे माहिती का?...

एक तर तुम्ही खुप हुशार आहात. पण तुम्हीच फक्त हुशार नाहीत. इतरांनाही देवाने बुद्धी दिली आहे त्याचा आदर करावा. एक संस्कृत सुभाषित शाळेत शिकलो होतो,

नमन्ति फलनः वृक्षा:, नमन्ति गुणिनः जनाः |
शुष्कवृक्षाश्च मूर्खाश्च ,न नमन्ति कदाचनः ||

कबीरदास म्हणतात तसे काहीसे,

बडा हुआ तो क्या हुआ जैसे पेड खजुर
पंछी को छाया नही फल लागे अती दूर

खरे तर आपल्या बुद्धिमत्तेचा मिपाखरांना फायदा व्हायला हवा . आपल्या लेखावर प्रश्न चिन्ह निर्माण केले की उत्तर देण्याचे टाळता.

दुसरे असे की आपल्याकडे देवदत्त बुद्धीमत्ता असूनही आपल्याला कृत्रिम बुद्धिमत्तेची कुबडी लागते. आपला लेख, प्रतिसाद कृबु ला विचारून टंकाळत असता.

वाचकांना तुमची मते पटली तर टाळ्या वाजवतील नाही पटली तर प्रश्न विचारतील. आणी प्रश्न विचारणायाने आपण चिडता.हा तुमचा दुसरा प्राॅब्लेम आहे.

आपण सुज्ञ अहात, सार्वजनिक जीवनात आलोचना होणार याची नेहमी तयारी ठेवावी हे मला सांगायची गरज नाही.

तुकाराम महाराज म्हणतात,

शब्दांमध्ये झळकावी | ज्ञान, कर्म, भक्ती ।
स्वानुभवातून जन्मावा | प्रत्येक शब्द ||

शब्दां मुळे दंगल । शब्दां मुळे मंगल ।
शब्दांचे हे जंगल | जागृत राहावं ||

जीभेवरी ताबा | सर्वासुखदाता ।
पाणी, वाणी, नाणी | नासू नये ||

तुम्ही ॲडमंट अहात असे म्हणले तर राग येईल पण तुमच्या त लवचिकपणा कमी आहे. मिपावरील लेखन म्हणजे एक प्रकारे वाद संवाद, डिस्टंट डिबेट म्हणता येईल. तेव्हां वादा वादी, आलोचक, समर्थक असे सर्व असणार . सर्व लोकं तुम्हीं म्हणता ती पुर्व दिशा असे कधीच मान्य करणार नाही. स्वतंत्र व्यक्ती मतस्वातंत्र्य आहे म्हणून आपले वेगळे मत मांडणार. मीच खरा असा जर हट्ट धरला तर वाचक फाट्यावर मारणारच.

तेव्हां हलकेच घ्या. नाहीतर उगाच बि पी च्या गोळ्या सुरू व्हायच्या.

बाकी मी बथ्थड की हुशार या साठी आपल्या सर्टिफिकेट ची गरज नाही,मी माझी लायकी सिद्ध (प्रुव्ह) केली आहे.

युयुत्सु
कुणावर आणी काय बोलताय याचे भान राखा.

आपल्या मिपावर अनेक बुद्धमान, कर्तृत्ववान व गुणी लेखक आहेत. त्यांच्या गाढ्या व्यासंगाचा, अनुभवाचा फायदा आपण सर्वच जण घेतो. मला तरी मिपावर यावेसे वाटते कारण ह्या संस्थळावर जगातल्या बहुतेक सर्वच विषयांवर माहिती मिळते. वेगवेगळ्या प्रकारचे साहित्य वाचायला मिळते. अनेक वेळा काय करावे किंवा काय करू नये, सारखे सल्ले आणि मार्गदर्शन मिळते.

जर एखादा लेख, किंवा विषय नाही कळला तर लेखनकर्त्याला व्यनि करून स्पष्टीकरण मिळवू शकतो त्यामुळे लेखक आणि प्रतिसादकर्त्यांचे वैचारिक संभाषण त्या दोघांपुरतेच मर्यादित राहील व दोघांना समोरच्याचे विचार कळतील.

अगदी काही मोजकेच मिपाकर सोडल्यास सर्वच चांगले लिहितात, वाचतात, मूळ लेखात अधिक भर घालतात जेणेकरून सर्वच वाचकांना त्याचा फायदा होतो. मी तर म्हणीन आपल्या ह्या लाडक्या संस्थळावर पितामह भीष्म, गुरु द्रोणाचार्य, कृपाचार्य सारखे गुरु आहेत. राम - कृष्णासारखे आदरणीय व्यक्तिमत्वे आहेत. अनेक स्त्री लेखिका तेव्हढ्याच समर्थकपणे लिहितात.

पण दुसऱ्याच बाजूला असेही आढळून येते की खूप चांगले लिहिणारे मिपाकर हल्ली मिपावर दिसत नाहीत. कदाचित त्यांना काही कटू अनुभव आले असण्याची शक्यता आहे. हे आपले एक लेखक, वाचक म्हणून नुकसान आहे असे मला वाटते.

सदर लेखाचा विषय चांगला होता , विचार करायला लावणारा होता, दुर्दैवाने त्याला वेगळेच फाटे फुटत गेले व मूळ लेख बाजूला पडला .

माझे सर्व मिपाकरांना हात जोडून नम्र विनंती आहे की शक्य असेल तर हे टाळा .

@सौंदर्य, आपल्या भावना पोहचल्या. आपल्या मताशी सहमत आहे.

लेखनावर वाचक विविध प्रकारे व्यक्त होत असतो. वाचक आपले विषयानुसार झालेले अकलन,विचार व पडलेले प्रश्न ,शंका मांडतो व लेखकाने त्याचे निरसन करावे एवढीच माफक अपेक्षा असते.

राजकीय विषय सोडल्यास इतर विषयांवर फारशी मतभिन्नता नसते.

एखाद्या विषयाबद्दल वाचकाचे,लेखकाचे असलेले ज्ञान, कमी जास्त माहीती. यातूनच प्रश्न निर्माण होतात.लेखक,वाचक विषयातली त्रुटी दाखवून देतात किवां अधिक माहीतीची भर घालतात. त्रुटिंचे समाधान करणे किंवा त्या स्विकारणे ही लेखकाची प्राथमिक जबाबदारी असते. परंतू एखाद्या वाचकाने ,लेखकाने दाखवलेली त्रुटी खिलाडू वृत्तीने न स्विकारता मीच कसा बरोबर असे म्हणत वरचढपणा सिद्ध करण्याचा प्रयत्न होतो तेव्हांच लेखास वेगळे वळण लागते.भाषेवर संयम न ठेवल्यास कटुता निर्माण होते पुढे वाढत जाते.

मिपावर, सर्वजण हुशार, ज्ञानी आहेत पण इतरही आपल्यापेक्षा जास्त माहितगार आहेत याचे भान ठेवले पाहीजे.

इथे प्रत्येकजण सह सदस्यांना त्याच्या लेखनशैली मुळे ओळखतो. वैयक्तिक आयुष्यात तो काय आहे हे बरेच जणांना माहित नसते त्यामुळेच वैयक्तिक टिका टिप्पणी केल्यास प्रकरण चिघळते.

काही लोकांना माघार घेण्यात, आपली चुक दाखवल्यास कमीपणा वाटतो,परंतू समर्थना बरोबर आलोचना स्वीकारण्याची तयारी ठेवली पाहिजे.

विषय चांगले असतात तरीही यांच्या धाग्यावर प्रतिसाद बघता अतिशय मोजकेच सदस्य व्यक्त होताना दिसत आहेत परंतू वाचन संख्या मात्र भरपूर आहे. बाकीचे वाचक का व्यक्त होत नाहीत किंवा व्यक्त होणारे वाचक का व्यक्त होतात याची कारणे शोधण्याचा लेखकाने प्रयत्न करायला हवा. मी केला, इतर सन्माननीय वाचकांची मते जाणून घेतली परंतू ती मी गुलदस्त्यात ठेवणार आहे नाहीतर स्पष्ट आणी परखड मतांमुळे वाद आणखीन चिघळण्याची संभावना आहे.

माझ्यापुरते म्हणायचे झाले तर, मला वाटते की माझे लेखन खुप वाचकांनी वाचावे,त्यावर प्रतिसाद द्यावा, माझ्या लेखनात भर टाकावी, काही त्रुटींवर प्रकाश टाकावा जेणेकरून माझ्या लेखनाची गुणवत्ता सुधारेल.

बाकी, बाप दाखव नाहीतर श्राद्ध कर या न्यायाने वागल्यास वाद होणार नाहीत. बापही दाखवणार नाही,श्राद्धही घालणार नाही. किंवा चित भी मेरी पट भी मेरी असे वागल्यास आहेच प्रतिसाद मिळणार.

@सौंदर्य, आपल्या भावना पोहचल्या. आपल्या मताशी सहमत आहे.

लेखनावर वाचक विविध प्रकारे व्यक्त होत असतो. वाचक आपले विषयानुसार झालेले अकलन,विचार व पडलेले प्रश्न ,शंका मांडतो व लेखकाने त्याचे निरसन करावे एवढीच माफक अपेक्षा असते.

राजकीय विषय सोडल्यास इतर विषयांवर फारशी मतभिन्नता नसते.

एखाद्या विषयाबद्दल वाचकाचे,लेखकाचे असलेले ज्ञान, कमी जास्त माहीती. यातूनच प्रश्न निर्माण होतात.लेखक,वाचक विषयातली त्रुटी दाखवून देतात किवां अधिक माहीतीची भर घालतात. त्रुटिंचे समाधान करणे किंवा त्या स्विकारणे ही लेखकाची प्राथमिक जबाबदारी असते. परंतू एखाद्या वाचकाने ,लेखकाने दाखवलेली त्रुटी खिलाडू वृत्तीने न स्विकारता मीच कसा बरोबर असे म्हणत वरचढपणा सिद्ध करण्याचा प्रयत्न होतो तेव्हांच लेखास वेगळे वळण लागते.भाषेवर संयम न ठेवल्यास कटुता निर्माण होते पुढे वाढत जाते.

मिपावर, सर्वजण हुशार, ज्ञानी आहेत पण इतरही आपल्यापेक्षा जास्त माहितगार आहेत याचे भान ठेवले पाहीजे.

इथे प्रत्येकजण सह सदस्यांना त्याच्या लेखनशैली मुळे ओळखतो. वैयक्तिक आयुष्यात तो काय आहे हे बरेच जणांना माहित नसते त्यामुळेच वैयक्तिक टिका टिप्पणी केल्यास प्रकरण चिघळते.

काही लोकांना माघार घेण्यात, आपली चुक दाखवल्यास कमीपणा वाटतो,परंतू समर्थना बरोबर आलोचना स्वीकारण्याची तयारी ठेवली पाहिजे.

विषय चांगले असतात तरीही यांच्या धाग्यावर प्रतिसाद बघता अतिशय मोजकेच सदस्य व्यक्त होताना दिसत आहेत परंतू वाचन संख्या मात्र भरपूर आहे. बाकीचे वाचक का व्यक्त होत नाहीत किंवा व्यक्त होणारे वाचक का व्यक्त होतात याची कारणे शोधण्याचा लेखकाने प्रयत्न करायला हवा. मी केला, इतर सन्माननीय वाचकांची मते जाणून घेतली परंतू ती मी गुलदस्त्यात ठेवणार आहे नाहीतर स्पष्ट आणी परखड मतांमुळे वाद आणखीन चिघळण्याची संभावना आहे.

माझ्यापुरते म्हणायचे झाले तर, मला वाटते की माझे लेखन खुप वाचकांनी वाचावे,त्यावर प्रतिसाद द्यावा, माझ्या लेखनात भर टाकावी, काही त्रुटींवर प्रकाश टाकावा जेणेकरून माझ्या लेखनाची गुणवत्ता सुधारेल.

बाकी, बाप दाखव नाहीतर श्राद्ध कर या न्यायाने वागल्यास वाद होणार नाहीत. बापही दाखवणार नाही,श्राद्धही घालणार नाही. किंवा चित भी मेरी पट भी मेरी असे वागल्यास आहेच प्रतिसाद मिळणार.

अनुषंगिक अवांतरः युयुत्सु तुमचे दोन गोष्टींसाठी कौतुक करावेसे वाटते पहिले म्हणजे श्वान प्रेमातील प्रगती. दुसरे म्हणजे जनुकीय आणि तर्कशास्त्र क्षेत्रातील तुमचे दांडगे ज्ञान. तुमचे तर्कशास्त्र आणि जनुकीय विज्ञान किंवा जीवशास्त्र विषयातील गुरुजनांबद्दल मला खूप आदर वाटतो आहे, तुमच्या गुरुजनांचे गुरुजन, त्या गुरुजनांचे गुरुजन ही खूप मोठी विद्वत्तापूर्ण साखळी असणार. आदर्श शिक्षकांची नोंद घेण्यासाठी मागे मी एक चर्चा धागा काढला होता. केव्हातरी तुमच्या तुमच्या गुरुजनांचे गुरुजन, त्या गुरुजनांचे गुरुजन ह्या खूप मोठ्या विद्वत्तापूर्ण साखळी बद्दल केव्हातरी अवश्य लिहाल. अनुषंगिक अवांतरासाठी क्षमस्व

पाश्चात्य जेमिनीबाबा तरी युयुत्सुंचा दावा अंशतः मान्य करताना दिसतात. जेमिनी बाबा म्हणतात -

आपण दिलेल्या `https://www.misalpav.com/node/52996` या राजीव उपाध्ये यांच्या 'महाजनस्य संसर्गः' या लेखातील काही समजुती जनुकीय विज्ञान आणि उपलब्ध माहितीनुसार बरोबर आहेत, तर काही अधिक स्पष्टीकरण मागवतात.

**लेखातील समजुती आणि त्यांची वैज्ञानिक सत्यता:**

* **"मानवानंतर कुत्रे सर्वात वेगाने उत्क्रांत होणारा प्राणी आहे."**
* **वैज्ञानिक दृष्टिकोन:** कुत्रे खरोखरच मानवी सहवासामुळे वेगाने विकसित झाले आहेत. हजारो वर्षांच्या सह-विकासाने कुत्र्यांच्या जनुकीय, शारीरिक आणि वर्तणुकीशी संबंधित वैशिष्ट्यांवर खोलवर परिणाम केला आहे. मानवी निवडीमुळे (Artificial Selection) कुत्र्यांमध्ये सामाजिक वर्तन, चेहऱ्यावरील स्नायू (उदा. "पपी डॉग आईज" साठी) आणि माणसांशी संवाद साधण्याची क्षमता यांसारख्या अनेक गुणांमध्ये जलद बदल झाले आहेत. कुत्र्यांमधील हायपर-सोशल वर्तनासाठी (hypersocial behavior) विशिष्ट जनुके (उदा. Williams-Beuren syndrome critical region - WBSCR मधील) जबाबदार असल्याचे अभ्यासातून दिसून आले आहे. त्यामुळे, मानवी संबंधामुळे कुत्र्यांची उत्क्रांती जलद झाली हे विधान योग्य आहे, परंतु ते 'सर्वात वेगाने' विकसित होणारे प्राणी आहेत का, हे निश्चितपणे सांगणे कठीण आहे.
* **संबंधित दुवे:**
* The Evolution of Dogs: How Human Interaction Shaped Mans Best Friend
* Human-directed social behaviour in dogs shows significant heritability
* Researchers identify a common underlying genetic basis for social behavior in dogs and humans
* Genes underlying dogs' social ability revealed

* **"कुत्र्यांचे मानवीकरण ज्या वेगाने होत आहे, तितके इतर कोणत्याच प्राण्याचे होताना दिसत नाही." (कुत्र्यांना माणसांप्रमाणे कपडे, बूट घालून नटवणे, केसाळ कुत्र्यांच्या वेण्या बांधणे, स्कूटर, सायकलसारख्या वाहनाने फिरायला जाताना हेल्मेट, गॉगल घालणे.)**
* **वैज्ञानिक दृष्टिकोन:** लेखात वर्णन केलेले कुत्र्यांना कपडे घालणे, वेण्या बांधणे, हेल्मेट-गॉगल घालणे हे 'मानवीकरण' नसून, त्याला 'एन्थ्रोपोमॉर्फिझम' (Anthropomorphism) असे म्हणतात. एन्थ्रोपोमॉर्फिझम म्हणजे मानवाचे गुणधर्म, भावना आणि वर्तन अमानवी प्राणी किंवा वस्तूंना देणे. वैज्ञानिकदृष्ट्या, कुत्र्यांचे मेंदू, त्यांची ज्ञानेंद्रिये आणि गरजा मानवांपेक्षा भिन्न आहेत. कुत्र्यांना 'फर बेबी' (fur babies) म्हणणे किंवा त्यांना मानवी मुलांसारखे वागवणे ही मानवी प्रवृत्ती आहे. काही एन्थ्रोपोमॉर्फिक सवयी, जसे की मानवी अन्न खायला देणे किंवा अनावश्यक कपडे घालणे, कुत्र्यांच्या आरोग्यासाठी आणि कल्याणासाठी हानिकारक असू शकतात (उदा. पोषण समस्या, थर्मोरेग्युलेशनवर परिणाम). तथापि, कुत्रे मानवी सूचना समजू शकतात आणि त्यांच्याशी जुळवून घेण्याची त्यांच्यात अद्वितीय क्षमता विकसित झाली आहे. मानवांनी अशा विशिष्ट वर्तणुकीसाठी कुत्र्यांची निवड केली आहे, ज्यामुळे त्यांचे सामाजिक कौशल्य जनुकीयदृष्ट्या विकसित झाले आहे.
* **संबंधित दुवे:**
* DOG PSYCHOLOGY Part 2: Dogs Are Not Furry Humans
* Anthropomorphism and Its Adverse Effects on the Distress and Welfare of Companion Animals - PMC
* Pet humanization - Wikipedia

**थोडक्यात सारांश:**

* **बरोबर समज:** कुत्र्यांची उत्क्रांती आणि त्यांचे मानवाशी जुळवून घेणे हे अत्यंत वेगाने झाले आहे, आणि यात मानवी सहवासाचा व निवडीचा मोठा वाटा आहे. कुत्र्यांमध्ये मानवी संवाद कौशल्यांसाठी जनुकीय बदल झाले आहेत.
* **गैरसमज/अधिक स्पष्टीकरण आवश्यक:** 'मानवीकरण' या शब्दाचा अर्थ शास्त्रीयदृष्ट्या 'एन्थ्रोपोमॉर्फिझम' असा आहे, जिथे मानव आपल्या भावना आणि सवयी कुत्र्यांवर लादतात. कुत्रे खऱ्या अर्थाने 'मानवी' होत नाहीत, तर ते मानवी वातावरणाशी जुळवून घेण्यासाठी जनुकीयदृष्ट्या अनुकूलित झाले आहेत. लेखातील उदाहरणे (कपडे घालणे इ.) ही मानवी वर्तणुकीचा भाग आहेत, कुत्र्यांच्या जैविक उत्क्रांतीचा नव्हे, जरी मानवी निवडीने कुत्र्यांच्या काही शारीरिक आणि वर्तणुकीशी संबंधित गुणधर्मांना आकार दिला आहे.

एकंदरीत, लेख मानवाच्या आणि कुत्र्यांच्या अद्वितीय संबंधावर प्रकाश टाकतो, परंतु काही संकल्पनांना वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून अधिक स्पष्टीकरणाची आवश्यकता आहे.

जेमिनी बाबा तर युयुत्सुंची जोरदार बाजू घेताना दिसताहेत

आपण उपस्थित केलेला प्रश्न आणि त्यावर कृत्रिम बुद्धिमत्ता तंत्राच्या मदतीने मिळालेली उत्तरे, तसेच तुमची त्याबद्दलची शंका अतिशय योग्य आहे. 'मानवानंतर सर्वात वेगाने उत्क्रांत होणारा प्राणी' हे ठरवण्यासाठी काही महत्त्वाचे निकष समजून घेणे आवश्यक आहे, विशेषतः जेव्हा आपण मानवी संपर्कामुळे होणाऱ्या वर्तणुकीतील उत्क्रांतीबद्दल बोलतो.

---

### उत्क्रांतीचा वेग आणि निकष

उत्क्रांतीचा वेग मोजण्याचे अनेक मार्ग आहेत, आणि 'सर्वात वेगाने' हा शब्दप्रयोग कोणत्या निकषांवर आधारित आहे, हे महत्त्वाचे आहे.

1. **जनुकीय बदल (Genetic Changes):** उत्क्रांती म्हणजे जनुकीय स्तरावर होणारे बदल, जे एका पिढीतून दुसऱ्या पिढीत जातात. 'जलद उत्क्रांती' म्हणजे कमी कालावधीत जनुकीय रचनेत लक्षणीय बदल होणे, ज्यामुळे प्रजाती नवीन पर्यावरणाशी जुळवून घेतात किंवा नवीन प्रजाती निर्माण होतात.
2. **नैसर्गिक निवड आणि कृत्रिम निवड (Natural and Artificial Selection):**
* **नैसर्गिक निवड:** पर्यावरणातील दाबामुळे (उदा. हवामान, भक्षक, अन्नाची उपलब्धता) काही विशिष्ट गुणधर्म असलेल्या जीवांना अधिक जगण्याची आणि पुनरुत्पादन करण्याची संधी मिळते. यामुळे हळूहळू जनुकीय बदल होतात.
* **कृत्रिम निवड:** मानवाद्वारे केली जाणारी निवड. पाळीव प्राणी (उदा. कुत्रे, गायी, कोंबड्या) आणि पिके (उदा. गहू, मका) हजारो वर्षांपासून मानवाद्वारे निवडले जात आहेत. यामुळे विशिष्ट गुणधर्म जलद गतीने विकसित झाले आहेत. आपल्या प्रश्नातील 'मानवी संपर्कात येऊन वर्तनविषयक उत्क्रांती' हा कृत्रिम निवडीचाच एक भाग आहे.
3. **वर्तणूक आणि सामाजिक बदल (Behavioral and Social Changes):** काहीवेळा उत्क्रांती केवळ शारीरिक बदलांपुरती मर्यादित नसते, तर वर्तणुकीतील आणि सामाजिक रचनेतील बदलांमुळेही ती दिसून येते. मानवी सहवासामुळे प्राण्यांच्या शिकण्याच्या पद्धती, संवाद साधण्याची क्षमता आणि सामाजिक परस्परसंबंधांवर परिणाम होतो.

---

### कृत्रिम बुद्धिमत्तेने (AI) सुचवलेले प्राणी आणि त्यांचे विश्लेषण

कृत्रिम बुद्धिमत्तेने सुचवलेले प्राणी (चिंपांझी, बोनोबो, डॉल्फिन, हत्ती, कावळे, ऑक्टोपस) हे त्यांच्या **उच्च बुद्धिमत्ता, शिकण्याची क्षमता, समस्या सोडवण्याची कौशल्ये आणि जटिल सामाजिक संरचना** यासाठी ओळखले जातात. मात्र, 'मानवी संपर्कात येऊन वर्तनविषयक उत्क्रांती' या आपल्या विशिष्ट निकषावर ते पूर्णपणे बसत नाहीत.

* **चिंपांझी आणि बोनोबो (Chimpanzees and Bonobos):** हे मानवाचे जवळचे नातेवाईक आहेत. त्यांच्यात शिकण्याची, अवजारे वापरण्याची आणि सामाजिक संवाद साधण्याची प्रचंड क्षमता आहे. त्यांचे निरीक्षण मानवी विकासासाठी महत्त्वाचे आहे. ते मानवी संशोधनाच्या संपर्कात येतात, पण पाळीव प्राणी म्हणून मोठ्या प्रमाणावर त्यांची 'कृत्रिम निवड' झालेली नाही.
* **डॉल्फिन (Dolphins):** अत्यंत बुद्धिमान, गुंतागुंतीचे सामाजिक जीवन आणि संवाद प्रणाली असलेले प्राणी आहेत. ते मानवी संरक्षणात किंवा आकर्षणाचे केंद्र म्हणून संपर्कात येतात, पण त्यांची उत्क्रांती मानवी निवडीमुळे झालेली नाही.
* **हत्ती (Elephants):** बुद्धिमत्तेसाठी आणि सामाजिक स्मृतीसाठी ओळखले जातात. ते काही प्रमाणात पाळले जातात, पण त्यांचे प्रमाण कमी आहे आणि कुत्र्यांप्रमाणे व्यापक 'वर्तनविषयक उत्क्रांती' (म्हणजे मानवी गरजांनुसार वर्तणुकीत मोठ्या प्रमाणात बदल) त्यांच्यात दिसून येत नाही.
* **कावळे (Crows):** समस्या सोडवण्यात आणि अवजारे वापरण्यात निष्णात आहेत. ते मानवी वस्त्यांमध्ये राहतात, पण ते पाळीव नाहीत आणि मानवी संपर्कामुळे त्यांच्या वर्तनात 'उत्क्रांती' (कृत्रिम निवडीतून) झाली असे नाही, तर ते मानवी पर्यावरणाशी जुळवून घेणारे (adapting) आहेत.
* **ऑक्टोपस (Octopuses):** सागरी जीवसृष्टीतील अत्यंत बुद्धिमान प्राणी, ज्यांची शिकण्याची क्षमता विलक्षण आहे. त्यांचा मानवांशी थेट वर्तणुकीशी संबंधित उत्क्रांतीच्या दृष्टिकोनातून संबंध नाही.

---

### 'सर्वात वेगाने उत्क्रांत होणारा प्राणी' आणि मानवी संपर्क

जर आपण 'मानवी संपर्कामुळे वर्तनविषयक जलद उत्क्रांती' हा निकष लावला, तर **कुत्रा (Dog)** हाच सर्वात योग्य उमेदवार आहे.

* **कुत्रे:** लांडग्यांपासून उत्क्रांत झालेले कुत्रे हे मानवी कृत्रिम निवडीचे उत्कृष्ट उदाहरण आहेत. सुमारे 15,000 ते 40,000 वर्षांपूर्वीपासून ते मानवांसोबत राहत आहेत. मानवाने त्यांच्यातील विशिष्ट वर्तणूक (उदा. शिकार करणे, राखण करणे, सोबती असणे) निवडली, ज्यामुळे त्यांच्या जनुकीय आणि वर्तणुकीत प्रचंड वेगाने बदल झाले. त्यांच्यात माणसांच्या भावना ओळखण्याची, आवाजाला प्रतिसाद देण्याची आणि गुंतागुंतीच्या सूचना समजून घेण्याची क्षमता विकसित झाली आहे. ही 'वर्तनविषयक उत्क्रांती' मानवी सहवासामुळे आणि निवडीमुळेच झाली आहे.

तुमचे निरीक्षण अगदी बरोबर आहे की, हत्ती आणि माकडे वगळता इतर प्राणी मोठ्या प्रमाणात पाळले जात नाहीत. हत्ती आणि माकडे पाळली जात असली तरी, त्यांच्यातील वर्तनविषयक उत्क्रांती कुत्र्यांएवढी स्पष्ट आणि व्यापक नाही, कारण त्यांच्यावर मानवाद्वारे कुत्र्यांसारखी तीव्र आणि दीर्घकालीन 'निवड' प्रक्रिया झालेली नाही.

थोडक्यात, कृत्रिम बुद्धिमत्तेने सुचवलेले प्राणी हे त्यांच्या नैसर्गिक बुद्धिमत्तेमुळे आणि अनुकूलन क्षमतेमुळे महत्त्वाचे आहेत, परंतु 'मानवी संपर्कामुळे सर्वात वेगाने वर्तनविषयक उत्क्रांती' हा निकष लावला तर **कुत्रा** हाच सर्वात प्रमुख उदाहरण ठरतो.

"उत्क्रांतीचा वेग" (rate of evolution) ही संकल्पना वेगवेगळ्या संदर्भांमध्ये पाहिली जाते आणि तिची मोजमाप करणे जटिल असते. 'इन टोटॅलिटी' (in totality) म्हणजे केवळ मानवी संपर्कामुळे झालेले बदल नव्हे, तर नैसर्गिक निवडीमुळे, पर्यावरणातील दाबामुळे आणि जनुकीय बदलांच्या एकूण दरामुळे होणारे बदल.

उत्क्रांतीचा वेग साधारणपणे खालील निकषांवर मोजला जातो:

1. **मॉर्फोलॉजिकल बदल (Morphological Changes):** शरीराच्या संरचनेत किंवा स्वरूपात झालेले बदल, जे जीवाश्मांच्या नोंदीतून पाहिले जातात.
2. **जनुकीय बदल (Genetic Changes / Molecular Evolution):** डीएनए (DNA) किंवा प्रथिनांच्या (proteins) क्रमातील बदलांचा वेग. हे 'मॉलेक्युलर क्लॉक' (molecular clock) वापरून मोजले जातात.
3. **पिढ्यांचा कालावधी (Generation Time):** ज्या प्रजातींची पिढी लहान असते, त्या वेगाने जनुकीय बदल जमा करू शकतात, कारण नैसर्गिक निवडीचा परिणाम कमी वेळात अनेक पिढ्यांवर दिसून येतो.
4. **पर्यावरणातील बदल आणि निवड दाब (Environmental Change and Selection Pressure):** जेव्हा पर्यावरणात जलद बदल होतात, तेव्हा प्रजातींना जगण्यासाठी आणि प्रजनन करण्यासाठी वेगाने जुळवून घ्यावे लागते, ज्यामुळे उत्क्रांतीचा वेग वाढतो.

तुमच्या प्रश्नाकडे या निकषांच्या आधारावर पाहूया:

---

### कुत्रे (Dogs)

* **उत्क्रांतीचा वेग:** कुत्र्यांची उत्क्रांती, विशेषतः लांडग्यापासून पाळीव कुत्र्यांपर्यंत, **मानवी कृत्रिम निवडीमुळे (artificial selection) अत्यंत वेगाने** झाली आहे. गेल्या 15,000 ते 40,000 वर्षांत, त्यांच्या वर्तनात, शारीरिक रचनेत (आकारापासून ते केसांच्या रंगापर्यंत) आणि जनुकीय स्तरावर मोठे बदल झाले आहेत. या बदलांचा वेग नैसर्गिक उत्क्रांतीच्या तुलनेत खूप जास्त आहे, कारण मानवी निवडीचा दाब तीव्र होता आणि कमी कालावधीत मोठ्या प्रमाणात जनुकीय भिन्नता निर्माण झाली. त्यांच्या बुद्धिमत्तेचा विकास मानवी भाषा आणि सामाजिक संकेतांशी जुळवून घेण्यासाठी झाला आहे.
* **निकष:** कृत्रिम निवडीमुळे जलद मॉर्फोलॉजिकल आणि वर्तणुकीतील बदल. पिढ्यांचा कालावधी तुलनेने कमी (काही वर्षे).

---

### इतर प्राणी (चिंपांझी, बोनोबो, डॉल्फिन, हत्ती, कावळे, ऑक्टोपस)

हे प्राणी त्यांच्या बुद्धिमत्तेसाठी आणि जटिल वर्तनासाठी ओळखले जातात, परंतु त्यांची उत्क्रांती कुत्र्यांसारख्या मानवी कृत्रिम निवडीने झालेली नाही. त्यांची उत्क्रांती मुख्यतः **नैसर्गिक निवडीने** झाली आहे, जी कृत्रिम निवडीपेक्षा साधारणपणे हळू असते.

1. **चिंपांझी आणि बोनोबो (Chimpanzees and Bonobos):**
* **उत्क्रांतीचा वेग:** मानवापासून त्यांचे पूर्वज सुमारे 6-8 दशलक्ष वर्षांपूर्वी वेगळे झाले. त्यानंतर बोनोबो सुमारे 2 दशलक्ष वर्षांपूर्वी चिंपांझींपासून वेगळे झाले. त्यांच्या जनुकीय रचनेत मानवाशी खूप साम्य आहे, परंतु त्यांच्या उत्क्रांतीचा वेग (नवीन प्रजाती निर्माण होणे किंवा मोठ्या प्रमाणात शारीरिक बदल) कुत्र्यांसारखा 'जलद' नाही, विशेषतः मानवी हस्तक्षेपाच्या दृष्टिकोनातून. त्यांची पिढी लांब असते (~20 वर्षे).
* **निकष:** नैसर्गिक निवड, लांब पिढीचा कालावधी.

2. **डॉल्फिन (Dolphins):**
* **उत्क्रांतीचा वेग:** डॉल्फिन आणि व्हेल (cetaceans) हे सुमारे 50 दशलक्ष वर्षांपूर्वी जमिनीवरील सस्तन प्राण्यांपासून (उदा. हिप्पोचे पूर्वज) पाण्यात परत गेले. हा अत्यंत महत्त्वाचा आणि जलद अनुकूलनाचा काळ होता, जिथे त्यांनी पाण्यातील जीवनासाठी शरीररचनेत (उदा. स्ट्रीमलाईन्ड शरीर, फ्लूक, इकोलोकेशन) मोठे बदल घडवले. हा बदल अत्यंत लक्षणीय होता. मात्र, त्यानंतर त्यांच्या उत्क्रांतीचा जनुकीय दर इतर काही सस्तन प्राण्यांच्या तुलनेत (उदा. गायी, घोडे) *कमी* झाला असल्याचे अभ्यासातून दिसून आले आहे, तो मानवांच्या आणि हत्तींच्या बरोबरीने आहे.
* **निकष:** सुरुवातीला पर्यावरणाच्या बदलामुळे जलद आणि मोठे मॉर्फोलॉजिकल बदल, नंतर जनुकीय बदलांचा मंदावलेला दर.

3. **हत्ती (Elephants):**
* **उत्क्रांतीचा वेग:** हत्तींचे पूर्वज सुमारे 60 दशलक्ष वर्षांपूर्वी दिसू लागले. त्यांचे आकारात वाढ, सोंड आणि सुळे यांचा विकास हा लाखो वर्षांच्या कालावधीत झाला आहे. त्यांच्या उत्क्रांतीचा वेग, विशेषतः पिढ्यांचा दीर्घ कालावधी पाहता, कुत्र्यांपेक्षा खूपच कमी आहे.
* **निकष:** नैसर्गिक निवड, अत्यंत लांब पिढीचा कालावधी.

4. **कावळे (Crows):**
* **उत्क्रांतीचा वेग:** कावळ्यांच्या 'Corvus' वंशाचा विकास सुमारे 10 दशलक्ष वर्षांपूर्वी झाला. त्यांच्यात वेगाने प्रजातींचे वैविध्य (speciation) आणि भौगोलिक विस्तार झाला, ज्यामुळे मॉर्फोलॉजिकल विविधताही दिसून आली. ते मानवी वातावरणाशी जुळवून घेणारे (adaptable) आहेत, परंतु कुत्र्यांसारखी मानवाद्वारे 'कृत्रिम निवड' होऊन त्यांच्यात 'जलद वर्तणूक उत्क्रांती' झाली असे म्हणता येणार नाही, कारण ते पाळीव प्राणी नाहीत.
* **निकष:** नैसर्गिक निवड, अनुकूलन क्षमता.

5. **ऑक्टोपस (Octopuses):**
* **उत्क्रांतीचा वेग:** ऑक्टोपस हे मोलस्क (molluscs) वर्गातील प्राणी आहेत आणि त्यांची उत्क्रांती करोडो वर्षांपूर्वीपासून झाली आहे. त्यांची बुद्धिमत्ता आणि 'कलर चेंज' यांसारखी अद्वितीय क्षमता अत्यंत विकसित झाली आहे. त्यांची पिढी तुलनेने लहान असते. मात्र, त्यांची उत्क्रांती ही त्यांच्या नैसर्गिक पर्यावरणाशी जुळवून घेण्यासाठी झाली आहे, मानवी संपर्कामुळे नाही.
* **निकष:** नैसर्गिक निवड, अद्वितीय न्यूरोलॉजिकल आणि मॉर्फोलॉजिकल बदल.

---

### निष्कर्ष

जर आपण **'कृत्रिम निवडीमुळे आणि मानवी सहवासामुळे झालेली जलद वर्तणूक व शारीरिक उत्क्रांती'** हा निकष लावला, तर **कुत्रा (Dog)** हाच या यादीतील सर्वात वेगाने उत्क्रांत झालेला प्राणी आहे. कारण, गेल्या काही हजार वर्षांत मानवी हस्तक्षेपाने त्यांच्यात झालेले बदल अतुलनीय आहेत.

परंतु, जर आपण **'एकूण जनुकीय बदलांचा दर'** किंवा **'पर्यावरणातील बदलांना प्रतिसाद देण्याची नैसर्गिक क्षमता'** पाहिली, तर परिस्थिती अधिक गुंतागुंतीची होते आणि 'सर्वात वेगाने' उत्क्रांत होणारा एकच प्राणी ठरवणे कठीण आहे. प्रत्येक प्रजातीने आपापल्या पर्यावरणात टिकून राहण्यासाठी आणि विकसित होण्यासाठी वेगवेगळ्या गतीने आणि वेगवेगळ्या गुणधर्मांमध्ये उत्क्रांती केली आहे.

* डॉल्फिनने पाण्यातील जीवनासाठी सुरुवातीला अत्यंत जलद आणि मोठे मॉर्फोलॉजिकल बदल केले.
* कावळ्यांनी त्यांच्या बुद्धिमत्तेमुळे आणि अनुकूलन क्षमतेमुळे विविध अधिवासांमध्ये यशस्वीरीत्या वस्ती केली आणि प्रजातींचे जलद वैविध्य दाखवले.
* ऑक्टोपसची न्यूरोलॉजिकल आणि 'कलर चेंज' क्षमता ही त्यांच्या नैसर्गिक निवडीतील जलद अनुकूलनाचे उदाहरण आहे.

तुम्हाला मिळालेली उत्तरे (चिंपांझी, बोनोबो, डॉल्फिन, हत्ती, कावळे, ऑक्टोपस) ही त्यांच्या उच्च बुद्धिमत्तेमुळे आणि त्यांच्या विशिष्ट पर्यावरणीय जुळवून घेण्याच्या क्षमतांमुळे येतात, परंतु 'मानवी संपर्कामुळे वर्तनविषयक उत्क्रांती' या तुमच्या विशिष्ट निकषावर ती कुत्र्यांसारखी बसत नाहीत. त्यामुळे, तुमच्या शंकेला वैज्ञानिक आधार आहे.

@ युयुत्सु माझ्या अज्ञानासाठी माफ करा. डॉ. सुबोध खर्‍यांनी सर्कमसिजन विषयक एक मुद्दा उपस्थित करण्याचा प्रयत्न केला आहे, एआय वरून माहिती घेतली सर्कमसिजनची प्रथा सहा हजार वर्षापासून तरी असू शकेल. भारत चिन असे लोक सध्याच्या मोट्या लोकसंख्या विचारात न घेतल्या तर उर्वरीत जगात सर्कमसिजनचे मोठे प्रमाण आहे पण त्याचा उत्क्रांतीवर परिणाम होत नाही असेच जेमिनी एआय म्हणाले. तुमची आतापर्यंतची मांडणी आणि या मुद्द्याची सांगड आपण कशी घालता?

जे गुण माणसाला आवडले ते विकसित झाले आणि कृत्रीम निवडीमुळे पुढे ढकलले गेले.

"जे गुण माणसाला आवडले ते विकसित झाले आणि कृत्रीम निवडीमुळे पुढे ढकलले गेले".

हायला

जे गुण माणसाला आवडले ते गुण विकसित झाले असते तर माणसांना बायका मनमिळाऊ न भांडणाय्रा आणि नवर्याच्या हो ला हो करणाऱ्या मिळाल्या असत्या.

कारण पुराण काळापासून शतकानुशतके बहुपत्नीत्व होते आणि नावडती बायको आवडती होण्यासाठी फार कष्ट घेत असे असे सर्व पुराण कथा मध्ये वाचायला मिळते.

कृत्रिम निवडीमुळे पुढे ढकलले गेले.

तुमच्या उत्क्रांतीचा पाया तर मुंब्र्याच्या अनधिकृत इमारतींपेक्षा भुसभुशीत निघाला.

कारण उत्क्रांती हि नैसर्गिक निवडीमुळे होते.

कृत्रिम निवडीने जर उत्क्रांती झाली असती तर संकरित पिके फळं किंवा संकरित वळू, थरो ब्रेड घोडे, गाढवं इ सर्व उत्क्रांत झाले असाच म्हणावं लागेल.

बाकी न चिडता विचार करा.

नाहीतर द्या सोडून.