गणेशमुर्ती कशी असावी ?

सुचना :
१. हे लेखन , हा धागा धागा "सनातन प्रभात" आहे, तुम्ही सनातनचे फॅन नसाल तर उगाच वेळ वाया घालवुन पुढे वाचण्यात अर्थ नाही. सनातनचे फॅन असाल तर मात्र जरुर एन्जोय करा .
२. ह्या धाग्याचा विषय गणेशोत्सव, गणेशमुर्ती वगैरे आहे. महात्मा फुले ह्यांनी त्यांच्या अखंडामध्ये गणपती हे कशे बामणी दैवत आहे , ब्राह्मणांनी कसे बहुजनांच्या शोषणाकरिता रचलेले कुटील कारस्थान आहे , कसे बामणाचे कसब आहे हे अतिषय रसाळ भाषेत लिहुन ठेवलेले आहे. अभ्यासु लोकांनी जरुर तो अखंड वाचावा. बहुजनांनी गणेशोत्सव ह्या बामणाच्या कटपाला बळी पडू नये.
असो.
-----------------------------------------------------------------------------

सर्वप्रथम, सर्व भाविकांना आगामी गणेशोत्सवाच्या आगाऊ शुभेच्छा !

गणेशोत्सवाची तयारी जोरात चालु असेल ना ! विशेषतः आज वीकेन्ड असल्याने मुर्ती बूक करणे, सजावटीचे सामान ठरवणे, पुजेच्या साहित्याची जुळवाजुळव करणे वगैरे चालु असेल. आमच्या लहानपणी तर हा एक अक्षरशः सोहळा असायचा. आता आपण तत्वज्ञानाच्या लेव्हलला, मानसपुजेच्या लेव्हलला, परापुजेच्या पातळीला पोहचलो असलो तरी घरातील लहान मुलांचा आनंद का हिरावुन घ्या असा विचार करुन आमच्याघरी आजही ही सर्व कर्मकांडे अगदी जोरात साजरी केली जातात.
कर्मणैव हि संसिद्धिमास्थिता जनकादयः । लोकसंग्रहमेवापि सम्पश्यन्कर्तुमहसि ॥ भगवद्गीता ३-२० ॥

असो तर मुळ विषय असा झाला की काल गणेशमुर्तीचे बुकिंग करावे म्हणुन फिरत होतो . २ वर्षं बंगळुरात असल्याने सौथिंडीयन पध्दतीची जी मिळेल ती मुर्ती घेणे ह्याला दुसरा पर्यायच नव्हता . ह्यावर्षी मात्र सॅक्रेडफिग-टर्मरिंडबनियन (सॅफिटर्ब) मध्ये परतल्याने ह्या वर्षी गणेशमुर्तींचे अनेक पर्याय उपल्बध होते. इतक्या सुंदर सुंदर मुर्ती बाजारात उपलब्ध्द होत्या आणि त्यामुळे नेहमी होते तेच - पॅराडॉक्स ऑफ चॉईस झाले. इतक्या विविधप्रकारच्या सुंदर गणेशमुर्ती की अगदी ही घेऊ की ती घेऊ असे झाले. नेहमीप्रमाणे म्हणालो की- तस्माच्छास्त्रं प्रमाणं ते कार्याकार्यव्यवस्थितौ । ज्ञात्वा शास्त्रविधानोक्तं कर्म कर्तुमिहार्हसि ॥ पण गणेशमुर्ती कशी असावी किंव्वा कशी नसावी ह्या विषयी किमान प्रमाणशास्त्रात मला तरी काहीच संदर्भ सापडला नाही. गणेशमुर्ती पार्थीव अर्थात मातीची असावी ह्या व्यतिरिक्त काहीच मार्गदर्शन आढळले नाही. (तुमच्या पाहण्यात काही असल्यास जरुर कळवा.) पण तुर्तास सीझ द ऑपॉर्च्युनिटी म्हणुन आपले आपणच नियम तयार करीत आहे !

गणेशमुर्ती कशी असावी / नसावी ?

१. सर्वप्रथम - जे शास्त्रात स्पष्टपणे सांगितले आहे की - गणेशमुर्ती पार्थीव अर्थात मातीची असावी. पी.ओ.पी ची मुर्ती शक्यतो टाळावी. उगाच पर्यावरणचे कौतुक म्हणुन नव्हे तर विसर्जन केल्यावरही मुर्तीचे अवशेष शिल्लक रहातात ते पाहुन वाईट वाटते बस्स. काहीकाही लोकं पर्मनंट सोने तांबे पितळे वगैरेचे पर्मनंट मुर्ती घेत आहेत पण हे शास्त्रात असलेल्या एकमेव मार्गदर्शनाला विरुध्द असल्याने हे टाळावे. गणेशोत्सव वर्षातुन एकदा येणारा सण आहे , तस्मात त्यात सढळ हाताने खर्च करुन कुंभार/मुर्तीकार लोकांच्या कलेला वाव द्यावा !

२. मुर्ती ही उंदरावर विराजमान असलेली नसावी. उंदीर हे वाहन आहे . आसन नाही . आपण काय दहादिवस आपल्या गाडीत बसुन राहतो का ?

३. शिवपार्वती सोबत गणपती अशी मुर्ती घेऊ नये . मुळातच शंभु आणि शांभवी भिन्न नाहीत त्यामुळे अर्धनारीनटेश्वर व्यतिरिक्त सर्व रुपातील शिवशक्तीच्या मुर्ती ह्या तथ्याला धरुन नाहीत . आणि समजा तुम्ही शिवशक्ती अद्वैताच्या पातळीला पोहचलेले असाल तर तुम्हाला समर्थ रामदास स्वामींचा श्लोक आठवेल - "जयासी लटिका आळ आला | जो मायागौरी पासोनि झाला | झालाचि नाही तया अरुपाला | रुप कैचे || श्रीराम ||" मुळात शिवशक्ती द्वैत च नाही , तर मायागौरी पासुन झाला हाच लटिका अर्थात खोटा आळ आहे. गणेश "झाला" असे नाहीच , तो अरुप आहे आहे मग त्याला कसलं रंग रुप देणार ? तस्मात शिवपार्वती सोबत गणेश अशा मुर्तीची स्थापना करु नये.

३. गणेशमुर्ती शक्यतो पाटावर किंवा सिंहासनावर बसलेली असावी. मयुरेश्वर अर्थात मयुरावर बसलेली मुर्तीही चालु शकेल पण अन्य आसनांवर स्थित मुर्ती टाळावी. हे तक्क्या लोड ला टेकुन बसणे ही माणासांची काऊच पोटॅटो स्टाईल झाली ती देवावर लादु नये. पानावर बसलेली गणेशमुर्ती पाहण्यात आली पण पानावर कोण बसतं राव? आम्ही तर फक्त इमर्जन्सीला झाडाची पानं वापरतो. उभी राहिलेली किंवा नॄत्य करणारी मुर्ती सहसा टाळावी.
सिंहासनाधिष्ठित मुर्ती खुप सुंदर दिसतात पण लालबाग्च्या राजाची एकेवर्षी आलेली मुर्ती मागे चक्क घुबड होते . घु-ब-ड . आर यु किडींग मी !

बाकी सिंहासनाधिष्ठित वरदहस्त मुर्ती मात्र नीट पाहुनच घ्यावी , मागे एक गणेशमुर्ती पाहण्यात आलेली त्यातील गणपती आता सण्णकन कानाखाली लावतो काय असे वाटत होते.

४. पगडी फेटा पागोटे घातलेली मुर्ती टाळावी. व्यवस्थित मुकुट परिधान केलेली मुर्तीच शक्यतो घ्यावी. आपल्याकडे पगडी फेटा पागोटे वगैरे आपापल्या जातीचे निर्देशक म्हणुन वापरायचे. देवावर उगाच जात पोटजात लादु नये. काहीकाही अगदी टकल्या मुर्ती पाहण्यात आल्या तर काहीकाही अगदी केसाळ ह्या अशा मुर्ती बनवणे मागे काय तर्क आहे हे मुर्तीकारालाच माहीत.

५. अन्य देवी देवता साधुसंत महान नेते वगैरेंच्या रुपातील मुर्ती घेऊ नये. बायकोची साडी मेव्हणीने घातली तरी आपले कन्फ्युजन होते , देवाच्याबाबतीत तसले कन्फ्युजन कशाला ?
जे ते ज्या त्या जागी असणे उत्तम , उगाच मिक्स का करा ?

६. मुर्तीचे रंग सहज साधे सोप्पे असावेत . कलियुगात गणेश धुम्रवर्ण सांगितला आहे पण आपण आपल्या स्किन टोन शी जुळत्या रंगाची मुर्ती घ्यायला हरकत नाही. मुर्ती ग्लॉसी का करतात देव जाणे . अर्थात तुमची स्किन अशी गॉसी असेल तर तसेही घेऊ शकता . पण मुर्तीवरील रंग पाण्याचे भयंकर प्रदुषण करतात त्यामुळे कमीत्कमी रंगाची मुर्ती असणे हेच उत्तम. आणि हो, रंग कितीही आकर्षक असले तरी ते लॉजिकल असावेत . काल एक मुर्ती पाहिली त्यात गणपतीला हिरवे धोतर नेसवले होते , हिरवे म्हणजे पोपटी हिरवे ! हे किमान माझ्यातरी आकलनाच्या पलिकडे आहे .

७. घरगुती मुर्तीचा आकार किती मोठ्ठा असावा ह्यावर काही कंसेंसस नाही पण शक्यतो शाडु पासुन भव्य मुर्ती बनवणे अवघड असावे. मुर्ती शक्यतो ६ इंच ते १ फुट एवढीच असावी. अवाढव्य मुर्ती घेतल्यास ती घरी आणताना किंव्वा स्थापन करताना किंव्वा विसर्जन हात वगैरे मोडण्याची भीती असते. बाकी सार्वजनिक गणेशोत्सवात गणेशमुर्ती भव्य करण्याची स्पर्धाच लागली असते , असो काय बोलणार . हे सार्वजनिक गणेशोत्सव म्हणजे अवघड जागेचे दुखणे झाले आहे , सांगताही येत नाही अन सहनही होत नाही. लोकमान्य टिळकांनी देव्हार्‍यातील गणापती रस्त्यावर आणाला , तो तेथुन परत देव्हार्‍यात न्यायला त्यांच्याच तोडीचा माणुस जन्मायला हवा. अर्थात आजकाल काही लोकं हेही म्हणायला लागली आहेत की सार्वजनिक गणेशोत्सव भटमान्य टिळकाने सुरु केला नसुन दुसर्‍याच कोणी तरी सुरु केला आहे . हुश्श .

असो . वरील नियम म्हणजे काही कमांडमेंट्स नाहीत , काही शास्त्रोक्त नाहीत , त्याला कोणताही अध्यात्मिक वेदोक्त पुराणोक्त आधार नाही. जे मनाला वाटले पटले तसे लिहिले. तुमच्यासाठी तुमचे नियम वेगळे असतील , आपण जरुर इथे प्रतिसादात मांडावेत. मीआधीच म्हणल्याप्रमाणे हा धागा एकदम सनातन प्रभात स्टाईल आहे , तुम्ही खदखदुन हसायला स्वतंत्र आहात , कोणाचीही काहीही हरकत नाही =))))

आपल्याला कोणालाही काहीही पटवुन द्यायचं नाहीये , हे सारं स्वांन्तःसुखाय आहे .

ही आम्हाला आवडलेली गणेशमुर्ती >>>

मोरया मोरया
___/\___