दिव्याभोवती अंधार (गीतांजली - अनुवाद)

नमस्कार मंडळी,
रविंद्रनाथ टागोरांच्या गीतांजली मधल्या मला आवडणार्‍या एका कवितेचा स्वैर अनुवाद करत आहे.
कवितेचे नाव मला माहित नाही. बहुधा कवितेला स्वतंत्र नावंच नसावे. मी माझ्या समजूतीने एक नाव दिले आहे.

निर्मनुष्य नदीच्या काठी उंच गवतातून जाणार्‍या तिला मी विचारले,
' मुली, पदराआड दिवा झाकून तू कुठे बरं चालली आहेस?'
माझं घर अगदीच काळोखे आणि एकाकी आहे, तुझा दिवा मलादेतेस का?
क्षणभर काळेभोर डोळे रोखून तिने त्या धूसर प्रकाशात माझ्याकडे पाहिले
आणि म्हणाली, ' मी नदीवर आले आहे ती दिवस मावळताना हा दिवा नदीत सोडून देण्यासाठी'
उंच गवतात स्तब्ध राहून मी पाहिली ती थरथरणारी लहानशी ज्योत
वाहून गेली प्रवाहासोबत कुणालाच उपयोगी न पडता.

रात्र दाटून येताना निरव शांततेत मी तिला विचारले,
'मुली, तुझे घर तर प्रकाशाने न्हाऊन निघाले आहे, मग हा दिवा घेऊन तू कुठे निघालीस?'
'माझे घर तर अगदीच काळोखात आणि एकाकी आहे, तुझा दिवा मला दे.'
रोखून माझ्याकडे पाहत ती क्षणभर आवंकली, ' मी आले आहे,' ती शेवटी म्हणाली,
'आकाशाला दिवा अर्पण करण्यासाठी.'
मी पाहत राहिलो जळून जाणारी ज्योत त्या शून्य पोकळीत कुणालाच उपयोगी न पडता.

आवसेच्या गूढ रात्री मी तीला विचारले, 'मुली, हृदयापाशी दिवा धरून तू कशाचा शोध घेत आहेस?
माझे घर तर अगदीच काळोखे आणि एकाकी आहे. तुझा दिवा मला देतेस?'
ती जरा थांबली आणि विचार करत माझ्याकडे पाहून म्हणाली,
' मी हा दिवा आणला आहे दीपमाळेत ठेवण्यासाठी'
मी स्तब्ध राहून पाहिले तो दिवा इतर दिव्यांत हरवून गेलेला, कुणालाच उपयोगी न पडता.

मूळ कविता

On the slope of the desolate river among tall grasses I asked her,
'Maiden, where do you go shading your lamp with your mantle?
My house is all dark and lonesome--lend me your light!'
she raised her dark eyes for a moment and looked at my face through the dusk.
'I have come to the river,' she said, 'to float my lamp on the stream
when the daylight wanes in the west.'
I stood alone among tall grasses and watched the timid flame of her lamp
uselessly drifting in the tide.

In the silence of gathering night I asked her, 'Maiden, your
lights are all lit--then where do you go with your lamp? My
house is all dark and lonesome--lend me your light.' She raised
her dark eyes on my face and stood for a moment doubtful. 'I
have come,' she said at last, 'to dedicate my lamp to the sky.'
I stood and watched her light uselessly burning in the void.

In the moonless gloom of midnight I ask her, 'Maiden, what is
your quest, holding the lamp near your heart? My house is all
dark and lonesome--lend me your light.' She stopped for a minute
and thought and gazed at my face in the dark. 'I have brought my
light,' she said, 'to join the carnival of lamps.' I stood and
watched her little lamp uselessly lost among lights.

ही कविता मला अनेक वर्षांपासून आवडणारी आहे. कविता वाचताना मला असे जाणवते की अनेक रुढी-परंपरा या गतानुगतीकासारख्या पाळल्या जातात. दरिद्रीनारायणाची सेवा हीच ईश्वरसेवा आहे हे विसरून, माहित नसलेल्या आणि दिसत नसलेल्या देवाला खूष करण्यासाठी आपण खटपट करतो आणि त्या खटपटीचा बहुधा कुणालाच उपयोग होत नाही.

'दिव्याभोवती अंधार' हे नाव देण्याचे कारण असे की दिव्याच्या जळण्याने अंधार दूर होतच नाहीये. अंधार दूर करण्यासाठी दिवा जाळतात पण इथे अंधारच त्या दिव्याला वेढून टाकतोय आणि दिव्याच्या जळण्याचा उपयोगच होत नाहीये.
--लिखाळ.