मूल दत्तक घेणे, प्रक्रियेची सुरुवात...

त्याला फोन करून त्याचे आधी अभिनंदन करून, त्याची आणि त्याच्या बायकोची वेळ मागून घेतली. एका विकांताला त्याला आम्ही (चिरंजीव सुद्धा) जाऊन भेटलो, भरपूर बोललो, खूप छान माहिती मिळाली, आणि आत्मविश्वास वाढला. त्यांच्याशी झालेल्या चर्चेतून एक जाणवल, ते म्हणजे दत्तक घेणेची प्रक्रिया खरं तर खूप सोप्पी आहे, पण अर्थात वेळ काढू आहे.

आधीच धागा इथे आहे.

मित्राकडून सगळी माहिती घेऊन, आम्ही पुढच्याच विकांताला सोफोश [SOFOSH] च्या ऑफिस मध्ये फोन करून, त्यांची अपॉइंटमेंट घेऊन भेटायला गेलो.

सोफोश , सोसायटी ऑफ फ्रेंड्स ऑफ ससून हॉस्पिटल, हि संस्था बऱ्याच लोकांना श्रीवत्स ह्या त्यांचा अनाथ आश्रमामुळे मुळे माहिती आहे. बऱ्याच वेळेला पेपरात, श्रीवत्स मध्ये बालिका/बालक दाखल अश्या छोट्या मजकुरात बातम्या वाचल्याचा मला देखील आठवत होत्या, पण आपण इथे कधीतरी येऊ हे तेव्हा वाटले न्हवते.

पहिल्यांदा आम्ही भेटलो, ते तिथल्या सोशल वर्कर (सामाजिक कार्यकर्त्या) बाईंना. त्यांच्याशी बोलून, त्यांनी आम्हाला दत्तक घेण्याच्या प्रक्रियेबद्दल माहिती दिली पण बोलताना त्यांच्यात थोडा रुक्षपणा जाणवला. (ह्याचे कारण नंतर कळले, बऱ्याच वेळेला, काही समाजकंटक लोकं, पत्रकार इत्यादी, उगाच येऊन चौकश्या करतात, काही बाइट मिळतोय का, वैगेरे, असे अनुभव त्यांना असंख्य वेळेला आल्याने ते बऱ्याच वेळेला साशंक असतात. ह्याच काळात कारा [CARA, Central Adoption Resource Authority] ने देखील बारीक लक्ष घालायला सुरुवात केलेली, त्यामुळे त्यांना विशेष काळजी घावी लागायची. हे का, हे पुढे येईलच).

त्यांनी दिलेल्या माहिती नुसार दत्तक घेण्याच्या प्रक्रिया अशी होती
१. रेजिस्ट्रेशन. आमची माहिती ते एका फॉर्म द्वारे भरून घेतील, आणि आमचा त्यांच्या संस्थेत रेजिस्ट्रेशन करतील. हि रेजिस्ट्रेशन प्रक्रिया अत्यंत डिटेल्ड असते. ह्यात खालील गोष्टींची पुष्टी द्यावी लागते:

नाव, गाव, पत्ता, वय , कौटुंबिक माहिती, नौकरी/धंदा, आर्थिक परिस्थिती, पोलीस क्लीयरन्स इत्यादी. ह्या व्यतिरिक्त, तुम्ही दत्तक का घेताय ह्या बद्दल आणि तुमच्या बद्दल एक निबंध लिहून द्यावा लागतो. ह्यात तुम्ही कसे वाढलात, तुमच्या फॅमिली व्हॅलूस काय आहेत, तुमचा स्वभाव (गुण/दोष) हे सगळं लिहून द्याव लागत. दत्तक घेण्या संबधी तुमचे काही प्रश्न आहेत का, ते देखील त्यात नमूद करायचे असतात. दत्तक घेताना, काय हवाय (मुलगा कि मुलगी, वय वर्ष किती, वर्ण काय हवा, तुम्ही एखाद्या डिफरंटली एब्लड मुलाची जवाबदारी घेऊ शकाल का, असे देखील प्रश्न त्यात असतात. हे फॉर्म आणि निबंध दोघांनीही (नवरा आणि बायको) स्वतंत्रपणे भरून द्यावे लागतात. ह्या व्यतिरिक्त, दुर्दैवाने, तुम्हा दोघांचा अकस्मात मुर्त्यू झाल्यास, त्या दत्तक मुलाची जवाबदारी स्वीकारणाऱ्या एका कुटुंबाची लेखी परवानगी (अधिकारपत्र) जोडावे लागते. (ह्या साठी माझी बहीण उत्सुक होती, पण ती भारताबाहेर स्थाईक असल्यामुळे ती चालणार न्हवती, तसेच माझा मेहुणा हा अविवाहित असल्यामुळे तो देखील चालणार न्हवता, त्यामुळे एका मित्राने आणि त्याच्या बायकोने हे काम आनंदाने स्वीकारले).

ह्या सगळ्यासाठी, तुम्हाला तुमच्या बँकेतून गेल्या सहा महिन्यांचे स्टेटमेंट्स, नोकरदार असाल तर सद्य कंपनी मधून एम्प्लॉयमेंट लेटर, आयटी रिटर्न्स, जवळच्या पोलीस स्टेशन मधून पोलीस क्लीयरन्स, आणि एक फॅमिली फोटो हा देखील द्यावा लागतो. (हा फोटो वापरून, ते दत्तक मुलगा किंवा मुलगी चे प्रोफायलिंग करतात, थोड्यात कि तुमच्या फॅमिली च्या रंग आणि चेहेरेपट्टीशी जुळणारे मूल द्यायचा एक प्रामाणिक प्रयत्न करतात).

हे सगळे फॉर्म, आणि इतर कागदपत्र गोळा करण्यात आमचा बराच वेळ गेला (२ ते ३ महिने). [ह्यातल्या काही गोष्टी नोटराइज सुद्धा करून घ्यायच्या असतात]. सुदैवाने, पोलीस क्लीयरन्सला आम्हाला आमच्या नजीकच्या पोलीस स्टेशन मध्ये कुठल्याही प्रकारची अडवणूक झाली नाही. आमचे रिपोर्ट त्यांनी कमिशनर ऑफिसला पाठवले, आणि तिथून ते सोफोशच्या ऑफिसला यथावकाश पोचले. एकदा का तुम्ही तुमचे सगळे फॉर्म सोफेश मध्ये दिले, कि मग तुमचा केस पेपर तयार होतो, आणि तुमच्या केसला एक सोशियल वर्कर असाइन केला जातो. ह्या पुढे तुमचे सगळे संवाद, केस बद्दल उपडेट हे तुम्हाला ह्या सामाजिक कार्यकर्त्यांकडून मिळत जातात.

२. सायकॉलॉजिकल कॉऊन्सेलिंग :- तुम्ही तुमचा फॉर्म आणि इतर पुरावे सादर केल्यानंतर, सोफेश मध्ये दोघांची एक मुलाखत वजा कॉन्सलिंग त्यांच्या इथल्या एका तज्ञ् सायकॉलॉजिस्ट कडून झाली. ह्यात आधी आम्हा दोघांना एकत्र बसून प्रश्न विचारण्यात आले, नंतर दोघांना स्वतंत्र बसवून दोघांच्या मुलाखती त्यांनी घेतल्या. आमच्या लिहिलेल्या निबंधावर त्यांनी प्रश्न विचारले, आमच्या शंकांचे निरसन केले. [ह्याचा हेतू हा, कि मूल ज्या घरात वाढणार आहे, ज्या आई वडिलांबरोबर राहणार आहे, त्यांचं मानसिक स्थिती, विचार करण्याची पद्धत, फॅमिली व्हॅल्यू काय आहेत हे समजून घेण्याचा हा एक प्रयत्न आहे]

३. होम व्हिझिट:- तुमच्या राहत्या घरी येऊन तुमच्या इतर कुटुंबियां सोबत चर्चा केली जाते, तुमचं राहते घर कसं आहे, ते सगळं बघून, सोशल वर्कर त्याचा एक लेखी रिपोर्ट बनवून तुमच्या केस पेपर सोबत जोडते.

हे सगळे सोपस्कार पार पडल्यावर, येतो तो काळ म्हणजे बस इंतजार! बरेच महिने असेच निघून जातात. अधून मधून सोशल वर्करशी फोन वर बोलून काही उपडेट आहेत का ते चेक करत राहिलो. (त्यांना हे सगळे केस पेपर्स घेऊन कोर्टात एक जॉईंट पेटिशन फाइल करावे लागते. ह्या सगळ्या प्रक्रियेला वेळ लागतो. तसेच ह्या दरम्यान, तुम्ही दिलेल्या दत्तक मुलाबद्दलच्या अपेक्षेप्रमाणे ते प्रोफायलिंग करून शोध सुरु ठेवतात. पण ह्या सगळ्याची आम्हाला त्यांनी पूर्वकल्पना दिली होती, कि केस पेपर बनवून नंतर साधारण एक वर्ष भराचा काळ सहज जाऊ शकतो, त्यामुळे आम्ही उत्सुक (excited) होतो, पण अधीर (impatient) नक्कीच न्हवतो.

सन २०१२, संपला तो काही कडू आठवणी घेऊन, माझे वडील ऑक्टोबर मध्ये गेले. त्यांची माझ्या मुलीला भेटण्याची इच्छा अपूर्णच राहिली. हॉस्पिटल मध्ये असताना, त्यांनी बायकोला गंमतीत सांगितले, "तिला लवकर घरी आणा, आता मला बोर्डिंग पास मिळालेला आहे!" त्यांच्या इच्छेनुसार आम्ही त्यांचे देहदान केले, स्किन डोनेट केली [ह्या बद्दल नंतर कधीतरी]

सन २०१३ च्या जून महिन्यात, आम्हाला हवा असणारा तो फोन एकदाचा आला! तुमची केस अँप्रूव्ह झाली आहे, आणि तुमच्या साठी एक मुलगी आहे, तुम्ही येऊन बघून जाऊ शकता! मी आणि बायको तडक "तिला" भेटायला सोफोश च्या ऑफिस मध्ये पोचलो!

क्रमशः

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
मला जमेल तसे लिहितोय, शुद्धलेखनाच्या चुकांबद्दल आताच दिलगीर व्यक्त करतो! आधीच्या धाग्यावर आलेल्या प्रतिक्रिया बघून, अजून बरीच माहिती टाकेन, जेणेंकडून लोकांना असलेल्या प्रश्न आणि शंकांचे माझ्या परीने निरसन होईल.