आई , समजूत आणि वास्तव

'आई' या रोलचे व्यक्तिरेखेचे महत्व सजीवांमध्ये आणि मानवात विशेष आहे हे वेगळे सांगण्याची आवश्यकता नाही. वेगवेगळ्या देशातील वेगवेगळ्या समाजात महत्व एकसारखे असले तरी 'आई' ही व्यक्तीरेखा वेगवेगळ्या पद्धतीने रंगविलेली असेल, त्या प्रमाणे त्यात्या समाजातील 'आई' या प्रतिमेच्या समजूती रूढ असतील. भारतात ईश्वरासही स्त्री रूपात पहाता येते म्हणून तो/ती आई ह्या एका समजूतीचा प्रभाव भारतीयांवर आहेच-गुरुलाही अप्रत्यक्ष हा मान पोहोचतोच. दुसरे प्रत्येक चांगल्या गोष्टीत देवोभव म्हणत इश्वरी आधार शोधणारा भारतीय आईतही देव शोधतो. तिसरे तो पृथ्वीत आई शोधतो, चौथे आईत पृथ्वीही शोधतो, पाचवे माते समानतेची जागा पत्नी नसलेल्या प्रत्येक स्त्रीस मिळू शकतेच त्या शिवाय आई प्रत्यक्षात नसेल तर ती जबाबदारी मावशी, ताई, वहिनी किंवा अगदी आजी क्वचित आत्याअशा रोलवरही येताना दिसते.

आई हे पात्र क्वचितच नकारात्म्क रंगवलेले दिसते त्यात सावत्र आई या रोलचा समावेश आहे .

आता चर्चेसाठी माझे काही प्रश्न.

१) तुम्हाला स्वतःला काही प्रश्न सुचतात का सुचत असतील तर नेमके कोणते ?
२) वर वर्णीलेल्या रोल मध्ये काल परत्वे आज काय फरक पडला आहे ? जर फरक पडला असेल तर तो योग्य की अयोग्य आणि का ?
२) आदर्शवादाच्या दृष्टीने पुर्वी केवळ पौराणिक कथातून येणारा आईचा रोल ते चित्रपट ते टिव्ही सिरीअल आणि बाकी साहित्य यात कोणते सातत्य टिकून आहे आणि कोणते बदल काळाच्या प्रवाहात झाले आहेत असे तुम्हाला वाटते.
३) वर्तमान सामाजिक समजुतीत तुम्हाला यथा योग्य वाटतात की बदल व्हावे वाटतात बदल व्हावे वाटत असेल तर कोणते बदल व्हावे असे वाटते आणि का ?
४) आईच्या अनुपस्थितीत आई समान रोल निभावणारी मावशी, ताई, वहिनी किंवा अगदी आजी क्वचित आत्या ही नाती काळाच्या ओघात आजही तशीच आहेत का? तुम्ह आजच्या काळात कुठे पाहिली अथवा अनुभवली आहेत का ?
५) स्वतःच्या प्रतिमेतील किंवा सामाजिक समजूतील आई आणि प्रत्यक्ष आई यात काही फरक पडत असेल तर तो तुम्ही स्विकारता की नाकारता ? आणि स्विकारण्याची अथवा नाकारण्याची आपली प्रक्रीय कशी असते. स्वतः च्या बद्दल तटस्थतेने लिहिणे सहाजिकपणे कठीणच इतरांची अथवा चित्रपट टिव्ही सिरीअल अथवा साहित्यातील उदाहरणे दिलीत तरीही चालेल.
६) तुम्हाला अथवा तुमच्या परिचितांना सावत्र आई असण्याचा अनुभव आहे का ? आणि साहित्य चित्रपट टिव्ही सिरीअल मध्ये रंगवलेली सावत्र आई आणि प्रत्यक्षातील सावत्र आई यात दिसणारे/अनुभवलेले ठळक साम्य आणि फरक कोणते ?
७) आई हि प्रथमतः स्त्री आहे आणि तीला देवी म्हणण्यापेक्षा स्त्री म्हणून स्विकारावे अशी एक स्त्रीवादी भूमिका दिसते या स्त्रीवादी भूमिकेकडे तुम्ही कसे पहाता.

अजून बरेच प्रश्न जोडेन -त्यात सावत्र आईचा रंगवलेला रोल व वास्तव अनुभव; आणि वास्तव, (विधवा-घट्स्फोटीत-परित्यक्ता-घटस्फोट घेऊ इच्छित) आईच्या पुर्नविवाहाबद्दलच्या समजूतींचा विचार असेही मुद्देही असू शकतील पण तो पर्यंत चर्चा चालू होऊन जाऊ द्या.

आई प्रत्यक्षात कशीही असो ती गोड मानून घेण्याशिवाय पर्याय नसतो, आणि भारतीय समाज सहसा तेवढी मूभा त्यांच्या मुलांना देताना दिसतो. या रोलचे गोडगोड चित्रिकरण नेहमीच अनुभवत आणि त्यात सहभागी होत असतो. ते ही हवेच पण काळाच्या ओघात अधे मधे मनमोकळी चिकित्साही होणे जरुरी असते अशा चिकित्सेच्या दृष्टीने काढलेला हा धागा. विचारलेले प्रश्न उदाहरणा दाखल विचारलेले आहेत अनुषंगिक इतर प्रश्नांची चर्चा करण्यास हरकत नाही. चर्चा सहभागासाठी आभार