उर्वरीत समाजसेवकां विषयी

मुद्द्यामुद्द्याशी सहमत.

@संदिप डांगे परवा माझ्याकडुन हे मुद्दे मांडायचे राहुन गेलेले.

ते सेवा करण्यासाठी येतात का धंदा हे स्पष्ट झाले की कसले आश्चर्य वाटू नये.

'उ' हे अक्षरच परजिवी किटकाचे नामाभिधान आहे हाही कसला योगा योग !, उपटसुंभांकडून समाजसेवेचे नाव घेऊन प्रत्य़क्षात केली जाणारी खंडणीखोरी हा खरेच गंभीर चिंतेचा विषय आहे पण तरीही उर्वरीत हा शब्द 'सबघोडे बारा टक्के' न्यायाने अधिक सरसकटीकरण करत नाही का अशी शंका वाटते. बर्‍याच उस(उपटसुंभ समाजसेवक)साठी समाजसेवेच्या नावाखाली खंडणीखोरी हे उपजिवीकेचे साधन होणे या बद्दल 'पै'तैंशी सहमत असलो तरी व्यावसायीक आणि उद्योजक या अनीष्ठ प्रथेतील व्हिक्टीम आहेत. उद्योग व्यवसाय हे समाजाची गरज असतात आणि उद्योग व्यवसायबद्द्ल अनाठायी नकारात्मकतासुद्धा असू नये असे वाटते.

मारवांनी जसे त्यांच्या कंपनीतले उदाहरण दिले, मला स्वतःला कंपनींच्या गेटवरील सुरक्षाव्यवस्थे विषयी काही सॉफ्टवेअर/ इक्वीपमेंट्स मार्केटींग करण्याच्या योगाने मुख्य शहरांपासून दूर खासकरून विकसनशील ग्रामीण भागात गेलेल्या छोट्या छोट्या इंडस्ट्रीजच्या एच आर. आणि अ‍ॅडमीन्सना स्वतंत्रपणे भेटण्याचे योग आले आणि त्यातील बहुतांश मंडळींनी खंडणीखोरी करणारे 'उस' हि त्यांची मोठीच समस्या असल्याचे सांगितले, अर्थात ऑफ द रेकॉर्डच कारण त्यांच्यासाठी हा सगळा तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार असतो. एकीकडे खंडणीखोरांना समाजसेवेच्या नावाने देणग्या द्याव्या लागतात पण प्रत्यक्षात कसलेच सामाजिक काम उभे रहात नाही. ग्रामीण भागात सर्वसामान्य जनतेते यांनी आमच्या भागात कंपन्या काढल्या पण आमच्यासाठी काहीच सामाजिक योगदान नाही हि भावनाही टिकून राहते. बेकारी असलेल्या समाजात या भावनांना सहज हवे तेव्हा पेटवता येते. मोठ्या कंपन्यांंची स्थिती त्यांच्या स्टाफला उपलब्ध होणारी सेक्युरीटीची सिच्युएशन बरी असते त्या शिवाय राजकारणातल्या मोठ्या उसांना देण्यासाठी मोठा पैसा आणि नेटवर्क असते. पंचाईत छोट्या आणि मध्यम इंडस्ट्रीजची अधिक असते, शहरातून ग्रामीण भागात ये जा करणार्‍या स्टाफची खंउस(खंडणीखोर उपसुंभ समाजसेवक) पासून सुरक्षेसाठी म्हणून तोंड बंद ठेऊन बुक्क्यांचा मार झेलावा लागतो. कोणत्यातरी सबसिड्यांसाठी आणि कधी आदर्शवादामुळे तर काही खर्च वाचतील म्हणून छोटे छोटे व्यावसायीक ग्रामीण भागात इंटीरीयर्स मध्ये इंडस्ट्री काढतात, भारतात आधीच व्यवसायासाठी भांडवल उच्च व्याजदराने मिळवावे लागते बर्‍याच इंडस्ट्रीचे बर्‍याचदा उत्पादनही चालू झालेले नसते आणि या खंउस मंडळींच्या चकरा चालू होऊन त्यांच्या आर्थीक अडचणीत भर पडते.

महाराष्ट्रात संपूर्ण जमीन कधीच इरीगेटेड होऊ शकणार नाही म्हणून ग्रामीण भागात उद्योग व्यवसायाच्या वाढी शिवाय विकासासाठी पर्याय नाही हे माहित असलेले अर्थशास्त्रीय सत्य आहे, हि ग्रामीण भागातील खंउस मंडळी उद्योजकांचे जीवन अशा पद्धतीने हैराण करत असतील तर उद्योजक समुदायाची ग्रामीण भागाकडे जाण्यास अडचणींच्या यादीत हि एक महत्वाची भर पडते.

खंउस मंडळींनी घेतलेल्या खंडण्यातून स्वतःचे काही उद्योग उभे करून त्यातून रोजगार निर्मिती होते का तर तेही होत नाही, हे सगळे उस ग्रामीण जनतेतूनच तिथल्याच कुटूंबातून असतात त्यांचे कुटूंबीयच वाल्याकोळ्याच्या कुटूंबा प्रमाणे पापाचे धनी होण्यास नाकारणार नाहीत तो पर्यंत या बाबतीत ग्रामीण भागातील उद्योगांनी बाळसे धरण्यासाठी लागणारे समाज परिवर्तन कसे होईल ? हे सर्व वास्तव एखाद्या ग्रामीण पटकथेसाठी चांगला विषय होऊ शकेल असे किंवा कसे.

मारवाजींचा गिनीपिग वाला मुद्दाही मान्य आहे तोही पुर्ण स्वतंत्र धागालेखाने चर्चा करावी एवढा स्वतंत्र विषय नक्कीच आहे पण तुर्तास त्यास हात लावत नाही.
तर उस हे एक रोचक प्रकरण आहे. सर्वप्रथम पात्रता य़ा क्षेत्रात काम करणारे अनेक जण पात्रता या निकषावर खरे उतरत नाहीत. म्हणजे सोशल वर्क चे स्वतंत्र अभ्यासक्रम आहेत प्रशिक्षण आहेत पण ते केलेलेच लोक यात काम करतात अस काही फ़ारस आढळून येत नाही.

धागा लेखक मारवाजींच्या मनात तयार झालेली प्रतिमा मी या आधीच्या प्रतिसादात नमुद केल्या प्रमाणे खंउस लोकांमुळे तयार झाली असण्याची शक्यता वाटते. एनजीओतून होणार्‍या अधिकृत भरतीसाठी आलेल्या जाहीरातींना तुम्ही अप्लाय करून पहा अनुभव आणि सोशल वर्क अभ्यासक्रम केलेला असल्या शिवाय तिथे नौकरीच्या संधी सहज उपलब्ध होत नाहीत. तेथेही ओळखीतून होणारी भरती होत असावी. (काही खंउस एनजीओ कोणत्याही बेकारांना देणगी कलेक्शनचा जॉब देतात तो अजून एक वेगळ्या अभ्यासाचा विषय असावा)

जसे केवळ बिएड अथवा एमएड केलेली प्रत्येक व्यक्ती दर्जेदार पद्धतीने शिकवेल आणि बिएड अथवा एमएड न केलेली व्यक्ती चांगले शिकवूच शकत नाही; किंवा एमबीए आणि सिए केलेले नसणार्‍या व्यक्ती चांगला उद्योग व्यवसाय उभा करूच शकत नाहीत असे नसावे, उलटपक्षी जगात जेवढे म्हणून एमबीए आणि सिए तयार होतात त्यातील कितीटक्के यशस्वी उद्योग उभे करू शकतात ? किती बॅचलर ऑफ सोशल वर्क अथवा मास्टर ऑफ सोशलवर्कची उदाहरणे उत्कृष्ट समाज सेवक म्हणून समोर ठेवता येतात (एनजीओतील डिग्रीहोल्डरकृत भ्रष्टाचार हाही वेगळा विषय आहे), शेवटी हे मनापासून करणार्‍याचे काम आहे येथे मनस्वीच पाहीजे ! संत गाडगेबाबा सारख्या व्यक्तींना अमूक तमूकच डिग्री आहे का हा प्रश्न विचारणे कितपत सयूक्तीक ठरावे ? अर्थात ज्यांना प्रशिक्षण नाही त्यांना प्रशिक्षण देण्याचे मी समर्थन करतो पण समाजसेवेच्या एंट्रीसाठी तशी अट लावणे (एनजीओंनी लावलेलीच आहे) सयूक्तीक ठरते का ?

आणखी एक शंका म्हणजे, तुमची माझी प्रत्येकाची इच्छा या क्षेत्रात दिसणारी प्रत्येक व्यक्ती आदर्श संतच असावी अशी असते का ? अण्णा हजारे असोत वा बाबा आमटे तिही तुमच्या माझ्यासारखी मंडळी आहेत, त्यांनी एखादे छायाचित्र काढून मागितले तर हा अगदीच न पुरवता येण्यासारखा समाजाला न परवडणारा हट्ट नसावा. आपण नेताजी सुभाषचंद्र बोस असोत अथवा बाळासाहेब असोत यांच्यावर अहिंसावादाची अपेक्षा थोपतो का ? केवळ आपल्या अपेक्षांनी प्रत्येकाला महात्मा गांधी बनवू शकतो का ? समाजसेवेत आदर्शवादाची अपेक्षा असतेच तरीही महात्मा गांधीच्या लेव्हलची टोकाचा आदर्शवाद किती लोक आचरणात आणू शकतात गांधीजींची लेव्हल मिळवण्याची किती जणांची पात्रता असते ? एखादा पक्षी हंस नाही बगळा आहे म्हणून बगळ्याचे अस्तीत्व नाकारण्यातही हशील आहे का अशी जराशी साशंकता वाटते.

आदर्शतर दूरच दुर्दैवाने समाजात काही घटकांना अगदी उत्पात मुल्यही असते (ते तसे नसावे पण असते हे वास्तव असते), समाजाचा रोजचा गाडा धकवण्यासाठी यासर्व तडजोडी समाज कुठेतरी स्विकारतही असतो हि सर्व बर्‍याचदा किमानस्वरुपाच्या शांततेसाठी किमानस्वरुपाची सामाजीक राजकीय आणि आर्थीक कॉस्ट असते. समाजाला या सर्व गोष्टीत परीवर्तन होईल हा आशावाद बाळगत रोज दररोजच्या तडजोडीकरत जगावेही लागते.

असो सर्व आ़क्षेप समजून घेऊनही; बाळाला धूतलेले पाणी फेकताना बाळ फेकले जाणे उचित ठरणार नाही असे वाटते चर्चा करताना मारवाजींनी मांडलेल्या पहिल्या मुद्याचेच विस्मरण होईल असेही नको..

धन्यवाद मारवा,

आपण उत्तम माहिती सांगीतलीत.

मदत करतांना कोणती कागदपत्रे बघावीत, ह्याबद्दल थोडे मार्गदर्शन करू शकाल काय?

हे नेहमीच त्रासदायक असतात.

मग ते शेतातील असोत किंवा समाजातील.

प्रदूषण करणे आणि कस घालवणे, ह्यापलीकडे ह्या उसांचा उपयोग नसतो.

आमच्या डोंबोलीत असे बरेच उस आहेत.

सार्वजनिक गणेशोत्सव आणि सार्वजनिक गरबा, ही त्यांची कुरणे.

ह्याशिवाय, साईबाबा-गोंदवलेकर महाराज-अक्कलकोटचे महाराज-गजानन महाराज ही राखीव कुरणे.

मंदिरे, तर वंशपरेपरेने राखीव.

असो,

उसांविषयी बरेच बोलता येईल, ह्या अशा लोकांना फाट्यावर मारणेच उत्तम.

पण तरीही उर्वरीत हा शब्द 'सबघोडे बारा टक्के' न्यायाने अधिक सरसकटीकरण करत नाही का अशी शंका वाटते.
अगदी अगदी
थोडक्यात खरे खुरे समाजसेवक जर १ % असतील तर उरलेले ९९ % डांबरटच असतील हे अमान्य.
त्यातून अतिशय वाईट माणूस सुद्धा अनेकदा चांगले समाजसेवेचे काम करून जाताना दिसतो.
समाजसेवा हे फुकटच करायचे काम आहे हा एक आपला " लुळी पांगळी श्रीमंती पेक्षा धट्टी कट्टी गरिबी चांगली" या विचारासारखाच कालबाह्य विचार आहे.
सविस्तर प्रतिसाद सावकाशीने देतो

मस्त लेख. एका वेगळ्या विषयाची मांडणी झाली आहे. अर्थात समाजसेवा म्हणून आपणच जेव्हा आपल्या कुवतीनुसार थोडे काही काम प्रामाणिकपणे करु तेव्हाच खरी समाजसेवा साध्य होऊ शकते. कारण या क्षेत्रातदेखील अनेक अपप्रवृत्ती पाहिल्या आहेत. त्यामुळे दुसर्यावर चटकन विश्वास बसत नाही.

मिसळपाववर हल्ली फारसा येत नाही ते बरेच आहे असे हा लेख वाचून वाटले.

लेख आवडला.
एका वेगळ्या दिशेने चर्चा सुरू झाली हा फायदा.
पण सरसकटीकरण होऊ नये एव्हढेच. या 'चमको' लोकांचा मलाही थोडाफार अनुभव आला. पण त्याच बरोबर काही थोडे खरेखुरे तळमळीचे लोकही असतात. ते आपापल्या शक्त्यनुसार किमान आपले अंगण स्वच्छ ठेवण्याचे काम कष्टाने करत असतात. कष्टाने म्हणण्याचे कारण तेही सोपे नाही. द्वेष, मत्सर, भोचकपणा या स्वभावाचा त्रास अगदी छोट्या चांगल्या कामातही होतो. तरी नेटाने ते आपले काम चालू ठेवतात. काही लोक मुद्दाम काही अधिकचे प्रयत्न न करता जाताजाता जमेल ते काम चमकोगिरी न करता करत असतात. अश्या अनेक पणत्या मंदपणे तेवत असतात म्हणून काळाकुट्ट अंधार भिववीत नाही.

समाजसेवा - शिक्षण, डिग्री, अनुदान या वर आधारित समाजसेवेत भ्रष्टाचार येण्याची शक्यता असतेच. पण चिखल साफ करण्यासाठी चिखलात उतरावेच लागते.

बाकी उस म्हणजे वसुली करणारे छुटभैये नेता - वसुली किंवा अनुदानाचा पैसा (देशी/विदेशी) आपल्या राजनीतिक हेतू सिध्द करण्यासाठी वापरतात. त्या साठी NGO.

मिशनरी सेवक - मिशनरी असो वा संघ, डेरा सच्चा सौदा, इत्यादी - कुठली हि अपेक्षा न करता आपल्या आदर्शासाठी कार्य करतात, नाव आणि प्रसिद्धी या लोकांना नको असते.

समाजसेवेची आर्थिक बाब: ७० हून अधिक वर्ष आणि तीन पिढी कार्यात सलग्न असूनही आमटे कुटुंब आपल्या संस्थेला आर्थिक दृष्टीने आत्मनिर्भर करू शकले नाही आहे. सर्व आर्थिक बाबींचा आणि मानवीय बळाचा विचार करून, योजनाबद्ध रीतीने कसे कार्य केले जाते, हे त्यांनी व इतर NGO नी स्वामी रामदेव यांच्या कडून शिकले पाहिजे. (उदा: नुकतेच उत्तराखंड आणि नेपाल भूकंपाच्या वेळी शीघ्र योजनाबद्ध रीतीने मदत गरजूंना कशी पोचती केली जाते - त्यांनी केलेल्या कार्याचे अध्ययन केले पहिजे )

लेखातील बर्‍याच मुद्द्यांशी सहमत.

... पण, मी काही-- खरोखरीच्या तळमळीने, निस्वार्थ वृत्तीने आणि मुख्यं म्हणजे कसलाही गवगवा न करता कार्य करणारी माणसे पाहिली आहेत. एक माझी वर्गमैत्रीण आहे. आणि वयाने बरोबरीची असली तरी मला तिच्याबद्दल / तिच्या कार्याबद्दल अत्यंतिक आदर आहे.
अशा काही व्यक्तींमुळे ' समाजसेवक' म्हणल्यावर, अजूनतरी मनात तिरस्कार दाटत नाही.

अण्णा हजारे असोत वा बाबा आमटे तिही
तुमच्या माझ्यासारखी मंडळी
आहेत, त्यांनी एखादे छायाचित्र काढून मागितले
तर हा अगदीच न पुरवता येण्यासारखा समाजाला
न परवडणारा हट्ट नसावा.>>>>>>>>>
म्हणजे त्यांनी दिसेल त्याबरोबर खिदळ्या घालत सेल्फि काढायची का ?

उस कमालीचे अहंकारी आणि प्रसिद्धीलोलुप असतात मागे एकदा बाबा आमटे यांच्या संदर्भात एका लहान मुलाचा हात त्यांनी जोपर्यंत फ़ोटो काढला गेला नाही तोपर्यंत घट्ट धरुन ठेवलेला अस एक वाचलेल आठवतय.

एका वाक्याने लेखाची चव पुर्णपणेच घालवली.

मी काय म्हणतो मारवा शेठ की जर एखाद्याच्या कार्याविषयी माहिती नसेल तर उगा तोंड कशाला उचकटावे? बाबा आमटे प्रसिद्धीलोलुप होते असे म्हणणे हाच एक मोट्ठा विनोद आहे. त्यांच्या कार्याची व्याप्तीच जर तुम्हाला माहिती नसेल तर तुम्ही ही असली निरर्थक विधाने करणार हे ओघानेच आले. पण तसे करताना आपण कोणाबद्दल बोलतो आहोत याचा जरा तरी विचार करावा की.

राहता राहिला प्रश्न बाबांच्या हात धरुन ठेवण्याचा तर मी काही असे कधी वाचले ऐकले नाही आणि वाचले असते तरी असल्या फालतु कारणांवरुन मी बाबा आमट्यांसारख्या पूज्यनीय व्यक्तीच्या कार्याबद्दल वांझोट्या शंका घेतल्या नसत्या.

धन्यवाद.

बाबा आमटेंना आपण आपल्या वर्गवारीनुसार (सच्चे समाजसेवक/उर्वरीत समाजसेवक) उर्वरीत समाजसेवक- जे सच्चे नाहीत असे समाजसेव़क म्हणत आहात असा माझा समज झाला आहे.
त्या म्हणण्याच्या पुष्ट्यर्थ आपण एक काहीतरी कुठेतरी वाचल्याचं आठवत असल्याचा संदर्भ दिला आहे.

मी वर जे म्हणतो ते चुक असेल तर आपल्या लिखाणात एक नकोशी संदिग्धता राहिली आहे हे आपण लक्षात घ्या.

मात्र मी जे वर म्हणलेलं आहे ते बरोबर असेल तर-

माझे दोन आक्षेप आहेत.
१. आपण दिलेला संदर्भ अपुरा आहे. आठवणीतनं काही सांगायला हरकत नाही, पण घटनेबद्दल पुरेशी माहिती सुद्धा दिलेली नाहीत.
२. केवळ एका क्षुल्लक घटनेवरून, जिच्यातून आपल्या मते त्यांची प्रसिद्धीची हाव दिसते, आपण त्यांच्या इतर कामाबद्दल, समाजसेवेतील सच्चेपणाबद्दल मोजमाप करायला बघत आहात; हे योग्य नाही. व्यक्तीच्या जीवनाचं मोजमाप करताना केवळ चुकाच बघणं हे आपण योग्य समजता का? (खुलासा- ती घटना आपण खटकणारी म्हणून मांडली असल्याने चुक असं म्हणतोय. मी त्या घटनेला चुक किंवा बरोबर काहीच म्हणत नाही आहे. आपण दिलेली माहिती असं मत बनवण्यासाठी अपुरी आहे.)

तुमच्या अनेक लेखांतून इतर चांगल्या समजल्या जाणार्‍या लोकांबद्दलचे आक्षेप सोडले तर काही वाचण्यासारखं सापडत नाही. त्यातून अगदी कृष्ण, ज्ञानदेव यांनाही आपण सोडलेले नाहीत.

प्रसिद्धीची हाव वाईट खरी. काय बरोबर ना?

अर्थात मी आधी म्हणल्याप्रमाणे वर जे मी म्हणतो ते जर चुक असेल तर हे सगळं गैरलागू आहे.

मारवा,

काही उदाहरणे खरी असली तरी आमटे, हजारे वैगेरेंना इकडे ओढायची गरज नव्हती. समाजसेवेत लोक पैसे कमवायला जातात असे सामान्य जनांस आजकाल फार वाटायला लागलंय. एक एनजीओ काढणे आणी पैसे मिळवणे इतका सोपा धंदा नाही आहे. करून बघा.

जाउ द्या. लोकांना आजकाल काही समजावून उपयोग नसतो. आपले ग्रह धरून बसणार्‍यांना काय समजवणार..?

लेख वाचायला घेतला आणि बंग / नाडकर्णी ह्यांच्या ओळीत आमटे कसे नाहीत अशी शंका आलीच. पण खाली बाबांच्या उल्लेखाने ती ही मिटली. बाबा आमटेंबद्दल तुम्हाला एकच अर्धवट ऐकलेली घटना सांगावीशी वाटली हे वाचुन नवल वाटले. तुम्हाला खरेच आमटेंचे कार्य माहित नाही का? असतीलही काही गोष्टी खाली वर, पण १००% पर्फेक्शनची अपेक्षा करणारे आपण कोण? ते त्यांच्या परीने जे करत आहेत त्यातलं १ % तरी जमेल का आपल्याला?

काही लोक समाजसेवक असल्याचा आव आणतात हे खरं आहे पण तरीही हा लेख आवडला नाही.

खरे तर सरकार कडे इतका प्रचंड पैसा आणि संसाधने ( जागा, माणसे ... ) आहेत की कोणाला स्वताच्या खिषाला खार लावून समाजसेवा करायची गरज नाही.

ह्या सो कॉल्ड समाजसेवकांनी सरकारी योजना व्यवस्थित राबवल्या जात आहेत का नाही आणि त्या योजना ज्यांच्या साठी आहेत त्यांच्या पर्यंत पोचतात की नाही ह्यावर वॉच ठेवला आणि सरकारी योजना नीट पूर्ण होतील असे बघितले तरी कोणाला मुद्दाम समाजसेवा करावी लागणार नाहआ, ना पैसे मागावे लागतील.
पण असे काम केले तर प्रसिद्धी, पैसा मिळणार नाही.

उदाहरणार्थ - सरकार गरीब, मागासवर्गीय, वेश्यांच्या मुलांसाठी हॉस्टेल, शाळा वगैरे चालवते. त्यांची अवस्था भीषण असते , जरी त्यासाठी सरकारी विभाग, पैसे वगैरे सर्व असतात.. ह्या सेवकांनी स्वता शाळा काढण्या पेक्षा सरकारी शाळा, वसतीगृह नीट चालतील इतके बघितले तरी पुरेसे आहे.

१. समाजसेवक पेड असतात.

२. मीडिया पेड असते.

३. ट्रोल पेड असतात.

अण्णा हजारेंचा राळेगण सिद्धी मध्ये एक अत्यंत संवेदनशील असा उपक्रम होता. त्यांच्या गावात जी व्यक्ती दारु पिते म्हणजेच पाप करते त्या व्यक्तीला अण्णा आणि कार्यकर्ते खांबाला बांधुन फ़टके मारीत असत.

हे खरे आहे का?

माझा मागचा प्रश्न आपण सायनेडाय ला टाकलेला दिसतोय..म्हणून पुन्हा विचारतोय.

१. एका गोष्टीवरून (जी खरी/खोटी काहीच नक्की नाही) त्यांनी जे कामाचे डोंगर उभारलेत त्यातली सच्चाई नष्ट होते असं आपलं प्रामाणिक मत आहे का?

२. बाबा आमटेंच्याबद्दल जे जाहीर फोरमवर लिहिलंयत त्याला आधार काय? तुम्ही त्यांचा सच्चेपणा नाकारला आहे ज्या आधारावर तो आधार कमजोर/निरर्थक कसाही असू दे, किमान खरा तरी आहे का?

लेख रोचक आहे. उर्वरीत सगळेच असे नसले तरी बहुतांश उस जवळपास असेच वागताना अनुभवले आहे.

वरील लेख व त्यावरील प्रतिसाद वाचले.
बाबांनी अत्यंत उत्तुंग असे काम करुन ठेवले आहे. पण मोठ्या माणसाने कधी चूक केली तर ती उच्चारायची पण नाही का ? माझ्या वडिलांच्या एका मित्राचा मी स्वतः ऐकलेला अनुभव.
ते टाटा मधे उच्चपदावर नोकरीत होते. परन्तु, वैयक्तिक संसाराची शोककथा झाल्यामुळे त्यांचे नोकरीतले स्वारस्य गेले. म्ह्णून त्यांनी स्वेच्छानिवृत्ती घेऊन सामाजिक कार्य करायचे ठरवले. बाबांच्या आश्रमांत ते रुजू झाले. तिथे काम करत असताना, त्यांना एकदा असे वाटले की आश्रमाला विनामुल्य मीठ मिळवून दिले तर आपल्याला बाबांची शाबासकी मिळेल. म्हणून त्यांनी 'टाटा सॉल्टस' चा मिठापूर इथल्या कारखान्यांत ओळख लावून दोन ट्रक मीठ मागवले. ही गोष्ट बाबांच्या कानावर गेली. त्यांनी यांना बोलावून घेतले आणि माझ्या परवानगी शिवाय हे उद्योग करायला कोणी सांगितले, असे म्हणून फैलावर घेतले. झाल्या प्रकरणाने दुखावून माझ्या वडिलांचे मित्र, ८-१० महिन्यांतच आश्रमाचे काम सोडून परत आले.
पुढे, त्यांनी अनेक संस्थांमधे, मरेपर्यंत काम केले. ही घटना, त्यांनी ज्या उद्विग्न मनस्थितीत आम्हाला सांगितली त्याचा मी साक्षीदार आहे. ही घटना सांगून मला बाबांवर टीका करायची नाही. पण मोठी माणसे सुद्धा कधीकधी गर्वाच्या आहारी जाऊ शकतात. तरीही त्यांचे मोठेपण वादातीतच असते.

सहज आठवले:

या उस चा त्रास डॉक्टर लोकाना खुप होतो .
नुकतेच आमच्या मित्त्राने एका स्वयमघोशित पत्राकाराला अशिच नाइलजास्ताव खंडणि दिलि.

समाजसेवकांच्या यादीत 'अण्णा हजारे' हे नाव पाहून गहिवरलो....
आलो डोळे पुसून.

-१००००