धर्मांतरे का होतात ?

धर्माचा आणी आस्तिक/ नास्तिकतेचा संबंध आहे का?
नास्तिक माणुस धार्मिक म्हणता येईल का? *SCRATCH*

काय घेऊन बसलात.....

धर्मपालन आणि धर्मांतराची विवीध कारणे असू शकतात त्यातील काही वरील प्रतीसादात आली आहेतच.प्रलोभन,फसवणूक आणि सक्ती या तीन बाबींची शक्यता पूर्ण नाकारता येते अस नाही पण या तीनही बाबींची मर्यादा या रोजच्या जीवनातील सांस्कृतीक बाबींचे पालन हुबेहूब करून घेण्यास स्वसमर्थ नसतात.

बालवयात काही सांसकृतीक अंगांच अनुकरण सहाजिक पणे होतच असत सोबतीस काही मुल्यांच अनुपालन व्हाव म्हणून काही संस्कार पढ(घड)वलेही जातात.कुमारअवस्था ते तारूण्याचा काळ आपापल्या वैचारीक कुवती नुसार पढवल्या गेलेल्या मुल्यांच आणि अनुकरणित बांबींच व्यक्ती स्वतःशीच पुर्नमुल्यांकनही करते आणि पुढेचालून हि मुल्य आपण अनुसरत राहणार आहोत अथवा नाही याचे स्वतःशीच ठोकताळे बांधत जाते.जे आजूबाजूचे लोक करत आहेत तेच चालू ठेवले तर फारसे प्रश्न उद्द्भवत नाहीत.पण इतरांपेक्षा काही वेगळ करावयाच झाल्यास आसपासच कौटूंबिक, सामाजीक,राजकीय वातावरण प्रत्येकाच्या बबतीत पुरेस स्वातंत्र्य देतच अस नाही.कुरुंदकराम्च्या शब्दात त्यामुळेच व्यक्ती स्वातंत्र्य जन्मसिद्ध कमी आणि संस्कृती सिद्ध अधिक असत. अपेक्षीत स्वातंत्र्य भोवतालच्या संस्कृतीत नसेल तर ते सिद्ध कराव लागत प्रसंगी स्वतःच वेगळेपण जपण्या करता वैचारीक संघर्षासहीत सामाजिक अथवा राजकीय संघर्षही करावा लागतो.पण तारुण्यात इतर समाजावर कमी अवलंबून असताना संघर्ष करण जेवढ सहज असत तेवढ कौटूंबिक आर्थीक जबाबदार्‍या आणि अपेक्षा वाढतानाच्या काळात आसपासच्या समुदायाशी पुर्वी इतकच फटकून वागता येत नाही.त्यामुळे पुर्वायूष्यात बदलांबद्दल अथवा पुरोगामीत्वा बद्दल आग्रही असलेली व्यक्ती उत्तरायूष्यात आग्रह गुंडाळून ठेवताना दिसते.इथे महात्मा फुल्यांचा एका विशीष्ट समुदाया बद्दलचा उल्लेख प्रस्तुत ठरतो कि या विशीष्ट ज्ञातीचे लोक तारूण्यातच तेवढे पुरोगामी असतात.पण बहुधा हि वस्तुस्थिती सर्वच मानव समूहातील आपला लढा यशस्वी न होणार्‍या बहुतांश व्यक्तींबद्दल सारखीच लागू पडते कारण व्यक्ती पेक्षा समाज अधिक स्थितीशील असतो.

रोजच्या जीवन जगताना व्यक्तींना कोणत्या न कोणत्या पातळीवर कौटूंबिक तसेच सामाजीक सहकार्याची आणि ओळखीची गरज भासते.म्हणून अनुकरणा शिवाय पर्याय नसतो.वस्तुतः जे लोक धर्म बदलतात तेव्हा त्यांच तत्वज्ञान तेवढ बदलल जावयास हव आणि सांस्कृतीक अनुसरणाचा बहुतांश भाग पुर्बी प्रमाणे चालू ठेवण्यास काही अडचण येऊ नये पण प्रत्यक्षात होणारी गोष्ट वेगळी होते.धर्म आणि सांस्कृतीक अनुसरणाची कर्मकांडाची सांगड धर्ममार्तंड आणि समाजाकडून एवढी घालून दिली जाते कि तुम्ही संबधीत सांस्कृतीक अनुसरण नाही केल तर तुम्हाला सामाजिक ओळख नाही अशी परिस्थिती उद्भवू शकते.ज्या व्यक्तीने स्वतःहून अनुकरणाशी बंड केल ती प्रत्येक नव्या कर्मकांडाच अनुकरण करण्यात स्वारस्य ठेवणारी असावयास नको पण स्वतःची ओळख कायम करण्यासाठी अनुकरणा शिवाय फारसा पर्याय शिल्लक रहात नसावा. प्रलोभन,फसवणूक आणि सक्ती या या तीनही बाबींची मर्यादा या रोजच्या जीवनातील सांस्कृतीक बाबींचे पालन हुबेहूब करून घेण्यास स्वसमर्थ नसली तरी नवी सामाजीक ओळख सिद्ध करण्या साठी अनुकरण केल जात. बर्‍याचदा नव्याने धर्म स्विकारणार्‍या व्यक्ती अधिक कट्टर होतात अस म्हटल जात कारण त्यांना स्वतःला नवीन समाजात सिद्ध करण्याची गरज भासत असावी.

(हा प्रतिसाद मुख्य धागा प्रस्तावास आहे)

प्रलोभन,फसवणूक आणि सक्ती या तीन बाबी नाहीत तरीही समूदाय अथवा समाजच्या समाज धर्मांतर करतानाची उदाहरणे दिसून येतात. धर्मांतराच्या ज्या गोष्टींकडे सर्व सामान्यतः सहज लक्ष जात नाही ते म्हणजे काही वेळा राजे किंवा उच्चभ्रू समाजानी आधी धर्मांतर केल आणि मग बाकी समाजाने तर काही वेळा आधी बाकी समाजाने धर्मांतर केल मग राजाने धर्मांतर केल.इतिहासात दोन्हीही प्रकारची उदाहरण आढळत असली तरी प्रलोभन,फसवणूक आणि सक्ती या तिन्ही गोष्टी जिथे नाहीत पण धर्मांतर आहे तेथे पहिला स्तर हा प्रभावी धर्मप्रसारकाकदून नवीन धर्म/पंथ तत्वांची प्रभावी मांडणी केली जाते अथवा (अंध)श्रद्धांच्या बाबतीत प्रचिती येणे होते आणि नवीन पंथ अथवा धर्माचा स्विकार व्यक्तींकडून केला जातो. आणि इतर राजा अथवा समाज अनुकरण करतो. आणि मग समाज अथवा राजा परस्परांचे अनुसरण करतात.

शेवटी धर्मांतराच्या बाबतीत अजून दोन बाबींकडे लक्ष वेधाव वाटत एक मंगोलीयाच जिथे इस्लाम धर्म पोहोचला त्यांनी जगभर युद्ध केली आणि नंतर मगोलीयातील धर्माच बौद्ध धर्मानी रिप्लेसमेंट झाली. त्यानंतर मगोलीयनांनी बाहेर जाऊन युद्ध करण्याच प्रमाण कमी झाल खर पण धर्म आणि आक्रमकतेची सांगड सरळ सरळ घालता येत नाही. बुद्धीस्ट असलेले ब्रम्हदेशीय एक काळ आसामात जाऊन आक्रमणे करत.आक्रमक वाटणार्‍यांचे धर्ममुल्य शांततेने बदलले जाऊ शकतात याच मंगोलीया उदाहरण असेल तर ब्रह्मदेशच्या इतिहासातील आक्रमकतेच उदाहरण धर्म आणि आक्रमकतेची सांगड वास्तव किती आणि मानसिक किती असा प्रश्न उपस्थित करत

(कुठे धर्मांबद्दलचे वगैरे उल्लेख आले असतील तरी कुणासही दुखावण्याचा हेतु नाही हे वेगळे सांगणे न लगे)

१) स्वतः आपल्या धर्मा बद्दल अधिक माहिती न घेता; परधर्म बद्दल आश्चर्य, अभिमान, आपलेपणा, अधिक आचारणशीलता वाटून घेतलेला निर्णय
२) आधीच्या धर्मातील उच्च पदस्थ असणाऱ्या (/किमानपक्षी तसे समजणाऱ्या) व्यक्तींनी केलेली उद्दाम वर्तवणूक
3) उच्च नीच भेदभाव न सहन झाल्याने
४) स्वतःचा काहीतरी भौतिक लाभमिळवण्यासाठी (उदा.:आरक्षण, दोनपेक्षा अधिक बायका हव्या असल्याने, पक्ष नेत्यांनी दुसऱ्या धर्माची टोपीघालून जनतेचे मत मिळवण्यासाठी )
५) धर्म म्हणजे कर्तव्य हे न समजल्यामुळे
६) धर्मातील न समजणाऱ्या क्लिष्ट गोष्टी सोप्या करून सांगता न आल्यामुळे अधर्माचाच प्रचार झाल्याने
७) धर्माचे कारण सांगून घातलेली बंधने झुगारून देण्यासाठी
८) आपल्या अनूयायी लोकांच्या ज्वलंत प्रश्नांना समाधानकारक उत्तर न देता आल्यामुळे
९) प्रसंगी प्राण वाचवण्यासाठी
१०) धर्ममार्तंड लोकांनी घातलेला उच्छाद न सहन झाल्यामुळे
११) मानवता विरोधी होणाऱ्या वागणुकीचा विरोध करून थकल्यामुळे खूप विचार करून, आगीतून फोफाट्यात जाणे योग्य वाटल्यामुळे
१२) खरा माणुसकीचा धर्म /राजधर्म न समजल्यामुळे

धारणात् धर्म इत्याहुः धर्मों धारयति प्रजाः।
यः स्यात् धारणसंयुक्तः स धर्म इति निश्चयः।।

अर्थात्—‘जो धारण करता है, एकत्र करता है, अलगाव को दूर करता है, उसे ‘‘धर्म’’ कहते हैं। ऐसा धर्म प्रजा को धारण करता है। जिसमें प्रजा को एकसूत्रता में बाँध देने की ताकत है, वह निश्चय ही धर्म है।’

उपर्युक्त परिभाषा से धर्म का स्पष्ट स्वरूप सामने आता है। आप इससे स्वयं ही विचार कर सकते हैं कि धर्म कैसे खून-खराबियों के लिये जिम्मेदार ठहराया जा सकता है ? यह आजकल का एक ओछा तर्क है कि धर्म ही समस्त दोषों का कारण है। पर वस्तुतः धर्म दोषी नहीं है। दोष तो हमारा है और वह यह कि हम धर्म के निर्देशों को जीवन में नहीं उतारते। मनुष्य में स्वाभाविक ही विभाजन की प्रवृत्ति है। धर्म इस प्रवृत्ति पर रोक लगाता है।

From www.hindupedia.com/en/Dharma

In the Karna Parva, Lord Krishna explains Dharma to Arjuna in the following words:

Dharanat dharma mityahu dharmo dhara-yate prajaha
Yat syad dharanasamyuktam sa dharma iti nischayaha[9]

Dharma sustains the society. Dharma maintains the social order. Dharma ensures well being and progress of humanity. Dharma is surely that which fulfills these objectives

पण मित्रांनो,आपले लाडके साने गुरुजी सांगून गेले तेच खरे: खरा तो एकची धर्म, जगाला प्रेम अर्पावे.

आपला लाडका: आयुर्हीत

आता सांगा, धर्म म्हणजे काय? "धारयति इति धर्मः" ही व्याख्या आजपर्यंत माहित होती. पण इथे काय चालू आहे तेच कळेना झालंय.

अरे देवा!! या जिलबीवर अजून पाक ओततच आहेत का अजून?