काश्मिरबद्दल अरूंधती रॉय : अनर्गल?

१. रॉय यांचे हे वक्तव्य अनर्गल आहे असे आपणास वाटते का? या वक्तव्याला कितपत महत्त्व द्यावे?

- हे त्यांचं व्यक्तीगत मत आहे असं माझं मत आहे. एखादा व्यक्ती एखाद्या क्षेत्रात शिर्षस्थानावर पोहोचला म्हणजे त्याची सर्वच क्षेत्रातील मते बरोबरच असतील असं मला वाटत नाही. मी या वक्तव्याला विशेष महत्व देत नाही. माझ्या देशातील कुणी असं म्हणतंय याबद्दल मला खेद वाटतोय.

२. सदर वक्तव्य देशद्रोही आहे असे तुम्हाला वाटते काय? की ते 'भाषण स्वातंत्र्य' या भारतीय घटनेतील मूलभूत हक्काला धरूनच आहे?
- सदर व्यक्ती देशद्रोही वगैरे वाटत नाही. ते त्यांचं मत आहे. संवैधानिक मार्गाने त्या मांडताहेत.

३. काश्मिर हा भारताचा भाग स्वतंत्र व्हावा अथवा पाकिस्तानात जावा असे आपणास वाटते का?
- काश्मिर हा स्वतंत्र भारताचा भाग आहे. त्याच्या या दर्जाबाबत शंकाच नाही. तेथील परिस्थिती बदलण्यास काही करता येईल का ते बघायला हवे.

४. काश्मिर भारतात राहिले नाही तर तुमच्या आयुष्यात काही फरक पडेल काय?
- ते भारतात नाही राहीले तर देश म्हणून ताबडतोब फरक पडेल आणि हळूहळू तो झिरपून मला व्यक्तीगत पातळीपर्यंत जाणवेल. याचे अनेक आयाम असतील. सामरीक घ्या अथवा एका गटाचे पुन्हा तुष्टीकरण केले म्हणून म्हणा. याचा परिणाम हा पडेलच. धार्मीक अनुशंगाने पडेलच.

५. काश्मिर भारतातच रहावे असे आपणास वाटत असेल तर तसे होण्यासाठी तुमच्याकडे काही उपाययोजना आहे काय?
- बोटचेपे धोरण सोडावे. कलम ३७० रद्द करावे. काश्मिरात आर्थि़क सुधारणा घडवून आणाव्यात. जमल्यास सर्वात आधी आमचे वर्तमान केंद्रीय गृहमंत्री बदलावे. :)

६. भारतातील काही भाग भारतापासून स्वातंत्र्य देण्यालायक आहे असे तुम्हाला वाटते का? असेल तर कोणकोणता ?
असा कुठलाच भाग नाही. अश्या कल्पनेचा सुध्दा निषेध !

७. भारतातील प्रत्येक भागास स्वतंत्र जनादेश घेऊन भारतात रहायचे की नाही हे ठरवू द्यावे काय?
- भारत स्वतंत्र झाल्यावर जेव्हा सर्व संस्थाने यात विलीन करण्यात आली तेव्हा भारताला राज्यांचा संघ असे संबोधण्यात आले आहे. या लोकशाही गणतंत्रात सहभागी झालेल्या राज्यांना सहभागी झाल्यानंतर विलग होण्याचा अधिकार असणार नाही अशी तरतुद होती. त्यामुळे हा मुद्दा गैरलागू आहे. जखम झाल्यास ती चिघळण्याआधी तिच्यावर इलाज करावा.अशी आमची जनता म्हणून मागणी आहे.
८. 'काश्मिर घ्या, पण बरोबर यू.पी./ बिहार घ्या असे (१ + २ फ्री)' असे विनोदाने म्हणणेही आपल्याला मान्य आहे का?
-- मुळीच नाही. उलट ३७० रद्द करून तेथे अन्य भारतातील जनतेला नागरीकतेचे हक्क द्या. एका दशकात काश्मिर सुध्दा वन्दे मातरम म्हणायला लागेल. हुर्यीयत कॉन्फरन्सवाले एकतर पाकीस्तानचे मुजाहिर बनतील किंवा देश सोडून जातील.

काश्मिर प्रकरणी थोडा कणखरपणा दाखवायची वेळ आलेली आहे असं माझं मत आहे.त्या प्रदेशाला भारताच्या मुख्य प्रवाहाशी जोडण्याचा तात्काळ प्रभावाने प्रयत्न केला गेला पाहिजे.

नीलकांत

काश्मिर प्रकरणी थोडा कणखरपणा दाखवायची वेळ आलेली आहे असं माझं मत आहे.त्या प्रदेशाला भारताच्या मुख्य प्रवाहाशी जोडण्याचा तात्काळ प्रभावाने प्रयत्न केला गेला पाहिजे

नीलकांत शी पूर्णपणे सहमत !!!!!
बैलोबा चायनीजकर !!!
माणसात आणी गाढवात फरक काय ?
माणुस गाढव पणा करतो,गाढव कधीच माणुस पणा करत नाही..

नीलकांत यांच्या प्रतिसादाशी पूर्ण सहमत.

१. रॉय यांचे हे वक्तव्य अनर्गल आहे असे आपणास वाटते का? या वक्तव्याला कितपत महत्त्व द्यावे?

एकदोन पुस्तके लिहुन वांझ झालेल्या लेखकांबद्दल काहि विशेष आपुलकी नाही की त्यांच्या मतांची आपण किंमत केली पाहीजे हेही नाही
लेखकांनी (नवयुगीन) असे कोणतेही कार्य केले नाही की त्यांच्यामुळे जनमानसावर त्यांच्या विचारांचा काही परीणाम होवु शकेल.
अत्रे किंवा सावरकर किंवा गांधी किंवा नेहरु काय म्हणतात, लिहितात या वर लोक आपले मत बनवत. अरुंधती रोय हे नाव भारतातील किती हजार लोकांना माहित असेल ही औत्सुक्याची बाब राहु शकते.

२. सदर वक्तव्य देशद्रोही आहे असे तुम्हाला वाटते काय? की ते 'भाषण स्वातंत्र्य' या भारतीय घटनेतील मूलभूत हक्काला धरूनच आहे?

रस्त्यात वेडा बरळत चालतो
काही पण अंगविक्षेप करतो
कित्येक गोष्टी अशा करतो ज्या तुम्ही आम्हि केल्या तर खटला दाखल होवु शकतो
आजपर्यत कुणीही वेड्यावर खटला दाखल केल्याचे ऐकिवात नाही
जास्त झाले तर पळ रे म्हणुन हाकलुन दिले जाते

३. काश्मिर हा भारताचा भाग स्वतंत्र व्हावा अथवा पाकिस्तानात जावा असे आपणास वाटते का?

काश्मिरि लोकांना स्थैर्य मिळुन ते सुखाने जगावे
दहशतवाद समाप्त होवुन शांतता यावी
शांतता भारतातच मिळेल किंवा पाकिस्तानातच मिळेल असे नाही
योग्य तोडगा निघावा

४. काश्मिर भारतात राहिले नाही तर तुमच्या आयुष्यात काही फरक पडेल काय?

मी एक कट्टर हिंदु आहे. मला हे नाव सिंधु नदीवरुन पडले. ती सिंधु अंतरली तरी माझ्या आयुष्यात फरक पडला नाही. मी आज ही हिंदुच आहे. माझ्या वैयक्तिक आयुष्यात काश्मिर नसले तर फरक पडणार नाही पण काश्मीर संभाळू न शकणे हा भारताचा राजकीय पराभव असेल असे मी मानतो

५. काश्मिर भारतातच रहावे असे आपणास वाटत असेल तर तसे होण्यासाठी तुमच्याकडे काही उपाययोजना आहे काय?
फार कठोर उपाय आहे पण भारताच्या आजच्या राज्यकर्त्यांकडे ना तेवढी दुरदृष्टी ना तेवढी कुवत

६. भारतातील काही भाग भारतापासून स्वातंत्र्य देण्यालायक आहे असे तुम्हाला वाटते का? असेल तर कोणकोणता ?

स्वातंत्र्य देण्यालायक - एकपण नाही

७. भारतातील प्रत्येक भागास स्वतंत्र जनादेश घेऊन भारतात रहायचे की नाही हे ठरवू द्यावे काय?

कशाला ‍?
आधीच समस्या का कमी आहेत त्या अजुन वाढवायच्या?

८. 'काश्मिर घ्या, पण बरोबर यू.पी./ बिहार घ्या असे (१ + २ फ्री)' असे विनोदाने म्हणणेही आपल्याला मान्य आहे का?

नाही नाही नाही

(मागच्या चर्चेवरुन पुणे मान्य :O )

(काश्मिरी पंडीत) नाना चेंगट

>>काश्मिर हा भारताचा भाग स्वतंत्र व्हावा अथवा पाकिस्तानात जावा असे आपणास वाटते का?

नक्कीच नाही. मागे दुसर्‍या एका मराठी संकेतस्थळावर काश्मीर प्रश्नावर चर्चा झाली होती.त्यात मी जम्मू काश्मीरचे माजी राज्यपाल जगमोहन यांनी एका भाषणात मांडलेल्या मुद्द्याविषयी लिहिले होते. (दिनांक १६ मे २००७) दुसर्‍या संकेतस्थळावरील झालेल्या चर्चेतील मी लिहिलेला भाग परत येथे चिकटवत आहे. अर्थात ते लिखाण माझेच असल्यामुळे मिसळपावावरील कॉपीराईटविषयक नियमांचे उल्लंघन होणार नाही असे वाटते. तसे उल्लंघन होत असल्यास दुसर्‍या संकेतस्थळावरील दुवा देण्यास माझी अजिबात हरकत नाही.

"लिंकन अमेरिकेचे अध्यक्ष असताना अमेरिकेतील दक्षिणेकडील राज्ये संघराज्यातून गुलामगिरीच्या प्रश्नावरून फुटून निघायच्या बेतात होती. दक्षिणेकडील राज्यांनी रिचमंड येथे राजधानी असलेले ' Confederate' संघराज्य स्थापन केले होते. तरीही लिंकन यांनी यादवी युध्दाचा धोका पत्करून अमेरिकेची एकात्मता टिकवली. जर जनतेची आकांक्षा हा एकच मुद्दा असता तर त्याच न्यायाने लिंकन यांनी जनतेच्या आकांक्षांची पायमल्ली करून देशाची एकात्मता टिकवली. आजच्या काळात दक्षिणेतील फ्लॉरिडा, जॉर्जिया इतकेच काय तर रिचमंड राजधानी असलेल्या व्हर्जिनिया राज्यातील लोक न्यू यॉर्क आणि वॉशिंग्टन सारख्या उत्तरेतील राज्यातील लोकांप्रमाणेच स्वत:ला 'अमेरिकन' म्हणवतात. ते स्वतःला 'Confederate' म्हणवत नाहीत. त्याचप्रमाणे काश्मीरच्या संदर्भात धर्माच्या नावावर आणि भारताला त्रास द्ययच्या उद्देशाने पाकिस्तान काश्मीरींना भडकविण्याचे काम करत आहे हे उघड आहे.समजा असे आपण धरून चाललो की काश्मीरींना भारतात राहायचे नाही तरीही लिंकनप्रमाणे खंबीर पावले उचलून काश्मीरला भारतातच ठेवावे. भविष्यकाळात पाकिस्तानचा खरा डाव लक्षात येताच काश्मीरी लोक स्वतःला अभिमानाने 'भारतीय' म्हणवतील."

माझा या मुद्द्याला पाठिंबा आहे. काश्मीरी लोकांना भारतात राहायचे नाही असे वरकरणी दिसत आहे म्हणून काश्मीरचे पाकिस्तानात विलीनीकरण अजिबात मान्य करू नये.

>>काश्मिर भारतात राहिले नाही तर तुमच्या आयुष्यात काही फरक पडेल काय?

नक्कीच पडेल. स्वतःच्या मातृभूमीचे शीर कापल्यानंतर आपल्याला काहीही फरक पडत नाही असे म्हणणारे लोक कपाळकरंटे आहेत असे म्हटले तर काय चुकले?ज्यू लोकांना पॅलेस्टाईनमधून हद्दपार केल्यानंतर सुमारे २००० वर्षे ते जगभर निर्वासिताचे जीणे जगत होते.तरीही प्रत्येक शनिवारच्या प्रार्थनेच्या शेवटी 'माझी पुढील शनिवारची प्रार्थना जेरूसलेममध्ये होईल' हे वाक्य असायचे असे वाचनात आले आहे. ज्यू लोकांनी जेरूसलेमचा २००० वर्षे ध्यास धरला तेव्हा त्यांचे इस्त्राएल हे राष्ट्र स्थापन झाले.त्या देशाच्या ध्येयधोरणांविषयी अनेक मतभेद असू शकतात पण सांगायचा मुद्दा म्हणजे असा ध्यास धरला तर एकनाएक दिवस (भले त्याला २००० वर्षे लागोत) पाकव्याप्त काश्मीरच काय तर पाकिस्तान आणि बांगलादेश सुध्दा आपण जिंकून घेऊ शकू. अशी सावरकरगिरी सोडून काश्मीर असले काय आणि नसले काय माझ्यात काय फरक पडतो (मला काय त्याचे?) अशी बेफिकीरी आपण का दाखवतो?

>>रॉय यांचे हे वक्तव्य अनर्गल आहे असे आपणास वाटते का?

नक्कीच्.काश्मीर घशात घालून पाकिस्तान गप्प बसेल अशा भ्रमात अजिबात राहू नये. हसके लिया पाकिस्तान लडके लेंगे हिंदुस्तान
असे ध्येय असलेले आपले शेजारी राष्ट्र काश्मीर मिळाल्यावर जांभया देत शांत बसेल असे नक्कीच समजू नको या. उलट काश्मीर ताब्यात आल्यावर चेकाळलेले पाकिस्तानी भारतात अधिकाधिक दहशतवादी कारवाया करतील. तेव्हा हे वक्तव्य नक्कीच अश्लाघ्य आहे असे मला वाटते.

---विल्यम जेफरसन क्लिंटन

सर्व प्रथम सर्व प्रथम सर्वच प्रतिसाद आवडले. विशेष करून नीलकांत, नाना चेंगट आणि क्लिंटन यांचे. येथील सर्वजण काश्मीरच्या आणि म्हणून पर्यायाने भारताच्या बाबतीत बर्‍यापैकी समविचारी आहेत हे पाहून "महाराष्ट्र मेला तरी राष्ट्र मेले, मराठ्यावीना राष्ट्रगाडा न चाले" असे का म्हणतात ते समजले.

असो. अरूंधती रॉय प्रमाणेच आज आलेल्या माहीती प्रमाणे अंगना चॅटर्जी, Associate Professor, Department of Social and Cultural Anthropology, California Institute of Integral Studies, ह्या सूडोसेक्यूलर्सच्या डार्लिंगने युएन च्या ह्युमन राईट्सच्या जस्टीसेस कडेच धाव घेतली आहे. त्यांचे संपूर्ण पत्र येथे वाचता येईल. पण काही ठळक गोषवारा तसाच्या तसा इंग्रजीत देतो. त्यातील मराठीतील "कॉमेंट्स" माझ्या आहेत:

आत्ताच्या प्रसंगाची सुरवात कशी झाली ते न सांगता...The situation in Jammu, where the Muslim minority is facing violence on a scale that can be described as ethnic cleansing, is alarming...The Government of India and the military and paramilitary forces have shown themselves unable and/or unwilling to take any effective action, either to end the blockade or to stop the violence against Muslims in Jammu. Meanwhile, military and paramilitary forces have opened fire on counter-demonstrators in Kashmir, using live bullets and mortar. A communiqu (कोण ते सांगत नाही) from the Kashmir Valley states that:
"...The target is only the Kashmiri Muslims and some sources ("some" म्हणजे कोण?) from Jammu say that it is the outsiders who have come to Jammu and are doing such attacks on the Muslims and it is quite evident that the Hindu fundamentalist groups viz. BJP, RSS VHP, etc., are all sponsoring the planned attacks onto the Kashmiris like it was done in Gujarat (ह्याचा इथे काय संबंध? मूळ कारण काश्मिर सरकार ज्यांनी निर्णय घेतले आणि बदलले . नंतर केंद्र सरकार जे काहीच करत नाही आहे - दोन्हीत भाजप नाही. हे त्यांची बाजू घेण्यासाठी नाही पण दिशाभूल कशी केली जाते हे दाखवण्यासाठी. गुजरातचा काय संबंध? मग काश्मिरी पंडीतांबद्दल काही बोलणे का नाही?) Here in Kashmir we feel the history seems to be being repeated by the Hindu fundamentalists who had earlier in 1947 killed about 250,000 Muslims in Jammu."
...

...About 95-97 percent of the population of the Valley is Muslim, while Muslims are a minority in India. This has made Kashmir the target of increasingly aggressive campaigns by Hindu nationalist groups since 1947, (ब्रिटीश स्वातंत्र्य कायद्याप्रमाणे संस्थानिकाचा हक्क होता की त्याचे संस्थान कुठे विलीन करायचे अथवा नाही त्याचा. कश्मिर त्या कायद्या अंतर्गत अधुनिक भारतात विलीन झाले. त्यामुळे काश्मिरवर सैन्य पाकीस्तानने आणले. ) despite guarantees of autonomy written into the Indian Constitution. The Government of India has failed to take measures to prevent these campaigns, consisting of marches and demonstrations, and culminating in the current blockade. Since 1989 there has been an armed pro-independence struggle in Kashmir, together with other ("other" म्हणजे कुठल्या?) and non-violent movements for self-determination....यात काश्मिरी पंडीतांवर झालेल्या अत्याचाराबद्दल काहीच नाही?

तर असे हे आपले बुद्धीवादी की बुद्धीभेदी? यात कृपया कुठेही हा प्रश्न कोणीच हिंदू-मुसलमान म्हणून पाहू नये. मी स्वतःला हिंदूत्ववादी समजतो म्हणूनच "सर्वधर्मसमभाव" मानणारा या अर्थाने "सेक्यूलर" पण समजतो आणि हा प्रश्न फक्त एक राष्ट्रीय प्रश्न म्हणून सोडवला जावा,त्यात जो काही दहशतवाद आहे तो दहशतवाद म्हणून ठेचला जावा असे वाटते. जर बाहेरील शत्रू कुरघोडी करत असेल तर त्याला सडेतोड उत्तर देणे पण गरजेचे समजावे असे वाटते.

पण मग हे स्वतःला सेक्यूलर्स समजणारे बुद्धीवादी सातत्याने प्रत्येक गोष्ट ही हिंदू-मुसलमान या चष्म्यातून का पहातात? तुम्हाला तसे योग्य वाटते का?

आता राहता राहीला या चर्चेच्या सुरवातीस विचारलेला एक प्रश्न: काश्मिर भारतात राहिले नाही तर तुमच्या आयुष्यात काही फरक पडेल काय?

त्याचे उत्तर देताना मला आईनस्टाईनचे एक वाक्य आठवते: The world is a dangerous place to live; not because of the people who are evil, but because of the people who don't do anything about it. काय म्हणता?

१. रॉय यांचे हे वक्तव्य अनर्गल आहे असे आपणास वाटते का? या वक्तव्याला कितपत महत्त्व द्यावे?

ह्या वक्तव्यावर चर्चा करणे म्हणजे उगीचच त्याला महत्व देणे. अरूंधती रॉयसारख्यांच्या वक्तव्याला आंतरराष्ट्रीय राजकारणात फार मोठी किंमत नाही, हे त्या स्वतःही जाणून असतीलच. उगीचच काहीतरी वादग्रस्त बोलून स्वतःचे (नसलेले) महत्व वाढवून घ्यायचा हा प्रयत्न दिसतो.

२. सदर वक्तव्य देशद्रोही आहे असे तुम्हाला वाटते काय? की ते 'भाषण स्वातंत्र्य' या भारतीय घटनेतील मूलभूत हक्काला धरूनच आहे?

'भाषण स्वातंत्र्य' हे देशाच्या आणि सार्वजनिक हिताआड येत नसेल तोपर्यंत(च) ठिक आहेत असे घटनेतच म्हटले आहे. हे विचार राष्ट्रद्रोहि आहेत का हे न्यायसंस्थाच निश्चित करू शकेल.

३. काश्मिर हा भारताचा भाग स्वतंत्र व्हावा अथवा पाकिस्तानात जावा असे आपणास वाटते का?

आजिबात नाही!

४. काश्मिर भारतात राहिले नाही तर तुमच्या आयुष्यात काही फरक पडेल काय?

होय. मी एका षंढ देशात आणि समाजात जन्माला आलो ह्याचं आयुष्यभर दुखः वाटेल!

५. काश्मिर भारतातच रहावे असे आपणास वाटत असेल तर तसे होण्यासाठी तुमच्याकडे काही उपाययोजना आहे काय?

होय. काश्मिरी पंडितांचे पुनर्वसन आणि काश्मिरी मुस्लिमांना मुख्य भारतीय भूभागाशी जोडण्यासाठी विविध उपाय. उदा. तिथे गुंतवणूक करणार्‍या खाजगी उद्योगांना विशेष सोयी आणि सवलती. केवळ सरकारी अनुदान देवुन काही उपयोग नाही. ते काश्मिरी जनतेपर्यंत कधीच पोहोचत नाही. तसेच, इतर भारतातील नागरिकांना काश्मिरमध्ये स्थलांतर करण्यास परवानगी आणि त्यांना/ त्यांच्या कुटूंबियांना सुरक्षित भविष्याची हमी (अतिरेक्यांनाही त्यांच्या संघटना त्यांच्या कुटूंबियांच्या भविष्याची हमी देतात आणि ती ते पाळतात असे अविनाश धर्माधिकारी याच्यां व्याख्यानात ऐकले आहे, मग आपण ते का करू शकत नाही?)

६. भारतातील काही भाग भारतापासून स्वातंत्र्य देण्यालायक आहे असे तुम्हाला वाटते का? असेल तर कोणकोणता ?

कोणताही नाही. भारत एकसंधच राहिला पाहिजे. आज एक भाग वेगळा झाला, तर उद्या शंभर भाग वेगळे व्हायला वेळ लागणार नाही.

७. भारतातील प्रत्येक भागास स्वतंत्र जनादेश घेऊन भारतात रहायचे की नाही हे ठरवू द्यावे काय?

नाही.

८. 'काश्मिर घ्या, पण बरोबर यू.पी./ बिहार घ्या असे (१ + २ फ्री)' असे विनोदाने म्हणणेही आपल्याला मान्य आहे का?

अजिबात नाही.

हा विषय अतिशय संवेदनाशील झाला आहे... त्यावर इतकं रक्त सांडलं गेलं आहे कि काही वेळा असे वाटणे सहाजिक आहे कि कसही करुन हा प्रश्न संपवावा. एखादा हात किंवा पाय शस्त्रक्रिया करुन कापवा लागेल असे कळल्यावर त्या रुग्णाला काय वाटत असेल? पण तरीही तो निर्णय घ्यावाच लागतो कारण त्या मुळे जीव तर वाचणार असतो. अर्थात याचा अर्थ असा नाही काश्मिर भारता पासून वेगळे करावे... पण प्रश्न सोडवण्यासाठी जे पर्याय उपलब्ध आहेत त्यात हा सगळ्यात शेवटचा पर्याय आहे असे मला वाटते.

. रॉय यांचे हे वक्तव्य अनर्गल आहे असे आपणास वाटते का? या वक्तव्याला कितपत महत्त्व द्यावे?
अनर्गल नाही वाटत.. पण फारसे महत्व देउ नये असे वाटते. रॉय या एक संवेदनाशील लेखिका आहेत्...या विधानामागे त्यांची स्वतःची काही भूमिका असणारच ती समजून घ्यावी
२. सदर वक्तव्य देशद्रोही आहे असे तुम्हाला वाटते काय? की ते 'भाषण स्वातंत्र्य' या भारतीय घटनेतील मूलभूत हक्काला धरूनच आहे?
नाही .. कारण रॉय या देशद्रोही नाहीत याची पूर्ण खात्री आहे...
३. काश्मिर हा भारताचा भाग स्वतंत्र व्हावा अथवा पाकिस्तानात जावा असे आपणास वाटते का?
नाही
४. काश्मिर भारतात राहिले नाही तर तुमच्या आयुष्यात काही फरक पडेल काय?
नाही फरक पडणार नाही पण ती एक बोच कायम जाणवेल.. जसं पाकिस्तान निर्मितीची कारणे वाचताना सारखे वाटत कि काही गोष्टी टाळल्या असत्या आणि काही केल्या असत्या तर आज पाकिस्तानच नसते... त्या मुळे काश्मिर प्रश्न ही नसता..
५. काश्मिर भारतातच रहावे असे आपणास वाटत असेल तर तसे होण्यासाठी तुमच्याकडे काही उपाययोजना आहे काय?
नाही --उपाययोजना -असण्यासाठी बराच आभ्यास करणे जरुरी आहे, पण आज पर्यन्त जे वाचले आणि ऐकले आहे त्या वरुन वाटते कि काश्मिर बद्दल निर्णय घेताना "व्होट बॅक " चा विचार कोणत्याच पक्षाने करु नये ... आणि सेनादलाला जरुर तेव्हढे निर्णय स्वातंत्र्य घेउ द्यावे.
६. भारतातील काही भाग भारतापासून स्वातंत्र्य देण्यालायक आहे असे तुम्हाला वाटते का? असेल तर कोणकोणता ?
कुठालाच नाही उलट चीन ने आणि पाक ने जो आपला भाग घेतला आहे तो परत जिंकून घ्यावा
७. भारतातील प्रत्येक भागास स्वतंत्र जनादेश घेऊन भारतात रहायचे की नाही हे ठरवू द्यावे काय?
नाही आता तो प्रश्नच उद्भवत नाही १९४७ मधे ते केले होतेच कि आणि नंतरच भारत स्वतंत्र गणराज्य झाला होता.
८. 'काश्मिर घ्या, पण बरोबर यू.पी./ बिहार घ्या असे (१ + २ फ्री)' असे विनोदाने म्हणणेही आपल्याला मान्य आहे का?
नाही

इतक्या गहन प्रश्नावर/विषयावर लिहिण्याचे धाडस केले आहे ... कारण एक भारतीय म्हणून मला तो तितकाच 'माझा " वाटतो..

आजकाल अरुंधती रॉयचं मानसिक संतुलन फारच बिघडलेलं दिसतंय.
तिच्या मताला फारसं महत्व देण्याचं काही कारण नाही.

....बबलु-अमेरिकन

१. रॉय यांचे हे वक्तव्य अनर्गल आहे असे आपणास वाटते का? या वक्तव्याला कितपत महत्त्व द्यावे?
>>नक्कीच. आपले सरकार काहीच करत नाही त्याचाच हा परीणाम. असे वक्तव्य करणारयावर कडक कारवाई झाली पाहीजे. मग ती रॉय असो कींवा तो हुरियत चा नेता असो कींवा ते पाकीस्तानी ध्वज फडकवणारे असो. ते देशद्रोहीच. या सर्वांना अटक करुन लवकरात लवकर शिक्षा व्हायला पाहीजे हे माझे मत आहे.

२. सदर वक्तव्य देशद्रोही आहे असे तुम्हाला वाटते काय? की ते 'भाषण स्वातंत्र्य' या भारतीय घटनेतील मूलभूत हक्काला धरूनच आहे?
>>हो. देशद्रोहीच.

३. काश्मिर हा भारताचा भाग स्वतंत्र व्हावा अथवा पाकिस्तानात जावा असे आपणास वाटते का?
>>कदापी नाही. तो भारताचाच एक भाग आहे आणि राहणार.

४. काश्मिर भारतात राहिले नाही तर तुमच्या आयुष्यात काही फरक पडेल काय?
>>नक्कीच पडेन. आज काश्मिरचा प्रश्न आहे.उद्या अजुन दुसरया राज्यांचा प्रश्न तयार होइल. पाकीस्तान थांबणार तर नाहीच अजुन कारवाया वाढवेन. त्याचा फरक आज नाही तर उद्या नक्कीच जाणवेल.

५. काश्मिर भारतातच रहावे असे आपणास वाटत असेल तर तसे होण्यासाठी तुमच्याकडे काही उपाययोजना आहे काय?
>> मनीषा च्या उत्तराशी पुर्णपणे सहमत.

६. भारतातील काही भाग भारतापासून स्वातंत्र्य देण्यालायक आहे असे तुम्हाला वाटते का? असेल तर कोणकोणता ?
>>कोणताच नाही. असा विचार करणारा भारतात राहण्याच्या लायकीचा नाही असेच मी म्हणेन.

७. भारतातील प्रत्येक भागास स्वतंत्र जनादेश घेऊन भारतात रहायचे की नाही हे ठरवू द्यावे काय?
>>नाही. मग भारताचे अस्तित्वच राहणार नाही.

८. 'काश्मिर घ्या, पण बरोबर यू.पी./ बिहार घ्या असे (१ + २ फ्री)' असे विनोदाने म्हणणेही आपल्याला मान्य आहे का?
>>नाही.

स्वप्निल..

काश्मिर हा भारताचा अविभाज्य असा घटक आहे. तो भारतापासून तोडण्याचा प्रयन्तसुध्दा सुद्यांनी करु नये.
अन्यथा जगातील ३ र्‍या क्रमांकाचे सैन्य भारत पदरी बाळ्गून आहे, याची नोंद घ्यावी

|| दुध मांगा खीर देंगे, काश्मिर मांगा चिर देंगे ||
हे फक्त काश्मिर नाही, अगदी बिहारला सुध्दा लागु होते.

अरुधंती रॉय, यांच्या [मिपाची सभ्यता सांभाळायची म्हणून यांच्या, ३ पीढ्यांचा उउध्दार कट्ट्यावर कालच केलाय] वक्तव्याची दखल सुध्दा घेतली जाऊ नये, असे मला वाटते.
या बाबतीत नानांशी सहमत !!

असा मधुन मधुन पाकीस्तान वा मुसलमानांचा पूळका येणारी लोकं भारतात कमी नाहीत. अश्या लोकांना सर्व नितीमत्ता, लोकशाही, मानवता गुंडाळुन ठेवुन, हिंदु समाजाने चांगलाच धडा शिकवला पाहीजे. अगदी वाळीत टाकले तरी चालेल.

काश्मिर हा भारताचा भाग स्वतंत्र व्हावा अथवा पाकिस्तानात जावा असे आपणास वाटते का?
काश्मिर भारतात राहिले नाही तर तुमच्या आयुष्यात काही फरक पडेल काय?
भारतातील काही भाग भारतापासून स्वातंत्र्य देण्यालायक आहे असे तुम्हाला वाटते का? असेल तर कोणकोणता ?
भारतातील प्रत्येक भागास स्वतंत्र जनादेश घेऊन भारतात रहायचे की नाही हे ठरवू द्यावे काय?
'काश्मिर घ्या, पण बरोबर यू.पी./ बिहार घ्या असे (१ + २ फ्री)' असे विनोदाने म्हणणेही आपल्याला मान्य आहे का?

असे पश्न विचारण्याची हिम्मत करणार्‍याला, भारताच्या प्रतिज्ञेतील पहीले वाक्य समजुन घेण्याचा प्रयत्न करा इतकेच सांगावेसे वाटते.

असे टुकार, फालतू, अमंळ राष्ट्र् विरोधी विचार मांडणार्‍याचा जाहीर निषेध*!! [*हे भारतीय राजकरण्यांचे आवडते शब्द, नपूंसक साले]

जमणार नाही...

काश्मिर भारताचं आहे आणि भारतातचंच राहील!

दूध मांगोगे तो खीर देंगे,
काश्मिर मांगोगे तो चीर देंगे!

तात्या.

अरूंधती रॉयना देशद्रोही म्हणण्यासारखा पुरावा नाही, म्हणून देशद्रोही म्हणणार नाही. शिवाय घटनेने त्यांना जे काही विचार आणि आचार स्वातंत्र्य दिले आहे ते उपभोगण्याचा अधिकार त्यांना आहे. त्यामुळे हे दोन मुद्दे बाद.

बाकी हल्ली देशांच्या सीमा इतक्या पुसट झाल्या आहेत, दुनियेचे मोठे ग्लोबल व्हिलेज झाले आहे, त्यात काश्मिर भारताकडे असले काय नसले काय, काही फरक पडत नाही. काश्मिरी जनतेला स्वत: कुठे जाणार हे ठरवण्याचा हक्क त्यांच्यापासून कोणीच हिरावून घेऊ शकत नाही, किंबहुना सीमेवरील प्रत्येक राज्याने तसे ते ठरवले पाहिजेच. सरकारची जबाबदारी फक्त सर्वमताच्या निवडणुका घडवून आणण्याची. पुढे सगळे एकोप्याने नांदतीलच.

काश्मिरचा प्रश्न हल्लीची स्वातंत्र्यपूर्व काळात जन्मलेली नेतृत्वे इ त(दोन्हीकडील) काळाच्या पडद्याआड गेल्याशिवाय सुटायचा नाहि असे वाटते.
नवी विटी नवे राज्य आले की हे जुने प्रश्न नव्या दृष्टीने पाहिल्यासरशी सुटतील असा कयास आहे (नवे निर्माण होतील हा भाग निराळा). वरील प्रतिसादांवरून असेही जाणवले की स्वातंत्र्योत्तर काळात जन्मलेल्या पिढीला काश्मिरमधे वैयक्तीक भावनात्मक गुंतवणूक नाहि. या पिढीची भुमिका "माझ्या मातृभुमीचा अविभाज्य भाग" इतक्या राजकीय मर्यादेत आहे. ती राष्ट्रवादाची भुमिका असेल (आणि तशी हवीही) पण त्याला आपण केलेल्या जुन्या चुकांना झाकण्याचा आटापिटा कमी आहे.

नाहितरी पृथ्वीचा राजकीय नकाशा स्वाभाविक नकाश्याच्या कैकपट वेगाने बदलतो ते काहि उगाच नव्हे!

-('मिसळ'लेला) ऋषिकेश