मराठी : वाचन घडते कसे ?

इतकं कोण टाइप करणार म्हणून धागा वाचून सोडून देणार होतो, पण लेखकाचे नाव पाहून धागा पुन्हा उघडला :-)

दैनिके : हे राम... :इथे डोके बडविणारी स्माईली: ... शिवीगाळ, राजकीय चिखलफेक, हिंदी आणि इंग्रजीमिश्रित मराठी, आणि जाहीरातींचा भडीमार यामुळे कोणतेही दैनिक वाचत नाही. अनेक वर्षांची सवय मुद्दाम मोडली. महत्त्वाच्या गोष्टी मूळ इंग्रजी बातम्यांतून समजतात, आणि उरलेल्या लोक व्हॉट्सऍप फॉरवर्डमधून पाठवतात, तेवढे पुरेसे होते.

नियतकालिके : क्वचित, जर त्यातील चांगल्या लेखाचा संदर्भ कुणी पाठविला तरच. फक्त आंतरजाल.

मराठी संस्थळे : मिसळपाव, ऐसी अक्षरे, मायबोली इत्यादी. जवळपास रोजच वाचन, वर्षातून एकदा लेखन. जगभरातील संस्थळे उघडी असताना किती दिवस मराठी-एके-मराठी करणार, त्यामुळे जे चांगले सापडते ते वाचतो, मराठी असो किंवा नसो.

पुस्तके: रोज वाचतो. बहुतांशी PDF, किंडल इत्यादी, थोडी छापील. श्रवणापेक्षा वाचन आवडते कारण कंटाळवाणा भाग पटकन सोडून देता येतो. गाडी चालविताना क्वचित श्रवण बरे पडते. पुस्तके विकत आणि मोफत दोन्ही प्रकारे घेतो. होय, छापील पुस्तके जरूर राहावीत आणि ती राहातील!

आजकाल दर्जेदार असे फार थोडे वाचनास सापडते. उदाहरणच द्यायचे तर रामदासकाकांच्या तोडीच्या कथा आज कुठे वाचणार? आचार्य अत्रे, वि. स. खांडेकर, शिरुभाऊ पेंडसे, विजय तेंडुलकर, जी. ए. कुलकर्णी, वि. स. वाळिंबे, गोपाल नीळकंठ दांडेकर, जयंत नारळीकर, द पां खांबेटे, नारायण धारप, द. मा. मिरासदार, व्यंकटेश माडगुळकर यांच्या तोडीचे किती मराठी लेखक आज लिहिते आहेत? काही अपवाद जसे श्रीकांत बोजेवार इत्यादी वगळता बाकी सर्व अंधारच आहे. धेडगुजरी अनुवादित पुस्तके, 'झटपट श्रीमंत व्हा' टाइप मॅनेजमेंट गाईड यांनीच पुस्तकांची दुकाने आज भरलेली दिसतात!

मराठी भाषिकांचे मराठी वाचन किती प्रमाणात आहे आणि ते कोणकोणत्या माध्यमांमधून केले जाते याचा कानोसा घेण्याचा हा प्रयत्न/प्रयोग आवडला 👍
प्रश्नावलीला माझी उत्तरे खालील प्रमाणे...
दैनिके
१ . रोज कोणती दैनिके वाचता ? छापील का आंतरजालीय ?
लहानपणापासून ते गेल्या काही वर्षांपर्यंत छापील लोकसत्ता वाचायचो, आता अनेक मराठी, हिंदी आणि इंग्रजी दैनिकांच्या आंतरजालीय आवृत्त्या वाचण्याचा चांगला पर्याय उपलब्ध असल्याने त्याच वाचतो.

२. फक्त बातम्या वाचता की अन्य सदरे देखील?
फक्त ठळक बातम्या आणि ज्या विषयांत रस आहे त्यावरील विश्लेषणात्मक लेख!

३. बातम्यांखेरीज आवडणारी सदरे कोणती ?
व्यंगचित्रे.

४. अजिबात न आवडणारी सदरे कोणती ?
अनेक प्रस्थापित/पडेल सिने किंवा टीव्ही अभिनेते, अभिनेत्री किंवा अन्य सेलिब्रेटी आणि उद्योजकांच्या परिवारातील सदस्यांचे पेड/फ्री प्रमोशन करण्यासाठी
पहा अमक्या-तमकीचा काळ्या साडीतला/बिकीनीतला हॉट अंदाज... अमुक तमुक अभिनेत्री/सेलिब्रेटींने परिधान केलेल्या पेंडंट/पर्स पासून अंतर्वस्त्रांपर्यंत कशाचीही किंमत जाणून घ्या, आकडा ऐकून धक्का बसेल... या आणि अशा अनेक फालतू गोष्टींची माहिती देणारी सदरे.

५. छापील दैनिके कायमस्वरूपी चालू राहावीत असे वाटते का ?
नक्कीच चालू राहावीत... नाहीतर घरगुती वापरापासून ते व्यावसायिक वापरापर्यंत असंख्य ठिकाणी वापरल्या जाणाऱ्या कागदाची मोठ्या प्रमाणावर असलेली मागणी पूर्ण होण्यासाठी रद्दी कुठून निर्माण होईल 😀

अन्य नियतकालिके
( मासिक, साप्ताहिक, वार्षिक, इ. )
१. कोणती वाचता ? छापील/ आंतरजाल ?
सध्यातरी कोणतीच वाचत नाही.

२. त्यातील आवडणारी सदरे
निरंक.

३. दैनिकांच्या जोडीने यांच्या वाचनाची आवश्यकता वाटते का?
निरंक.

मराठी संस्थळे
१. कोणकोणत्या संस्थळांवर वावर असतो ?
सध्यातरी मिपा आणि मराठी Quora ह्या दोनच संस्थळांवर तसा नियमित वावर असतो. आणि अधून मधून कोणी एखाद्या लेखाची लिंक पाठवल्यास मायबोलीवर फेरी होते पण फार क्वचित प्रसंगी!

२. इथले वाचन दररोज / अधूनमधून/ क्वचित करता ?
दैनंदिन कामकाजातून आणि प्रवासात जेव्हा वेळ मिळेल तेव्हा मिपावर आणि मराठी Quora वर वाचन करतो.

३. आवडणारे विभाग किंवा लेखनप्रकार
ललित, भटकंती पाककृती आणि अभ्यासपूर्ण ऐतिहासिक लेखन.

४. नावडणारे विभाग / प्रकार
(जगातल्या तमाम कवी-कवयत्रींची क्षमा मागून उत्तर देतो) कविता आणि राजकीय चर्चा.

५. फक्त वाचक आहात की अधूनमधून स्वतंत्र लेखन सुद्धा करता ?
पूर्वी (सदस्यत्व घेण्या आधीपासून) मिपाचा फक्त वाचक होतो, मग वाचता वाचता लिहायलाही इथेच शिकलो. आता अधूनमधून मिपावर (मोठ्या मनाचे मिपाकर सांभाळून घेतात म्हणून) थोडेफार लेखन करतो. मराठी Quora वर दोन-तीन वर्षांपूर्वी थोडेफार लेखन केलेले असल्याने जवळपास रोजच विविध प्रश्नांची उत्तरे देण्यासाठी वाचकांनी/प्रश्नकर्त्यांनी केलेल्या विनंत्यांची नोटिफिकेशन्स येत असतात पण त्यासाठी आता वेळ नाही देता येत ह्याची खंत वाटते.

पुस्तके
१. वाचण्याची वारंवारिता : दरमहा/ वर्षातून काही महिने/ क्वचित
आता पुस्तके वाचायला वेळ मिळत नाही.

२. वाचन प्रकार: छापील / इलेक्ट्रॉनिक
पूर्वी छापील आता अपवादाने एखादे वाचलेच तर ई-बुक (किंडल गेल्या तीन-चार वर्षांपासून धूळ खात पडलंय 😀)

३. वाचन श्रवणाचा अनुभव असल्यास : पुस्तक वाचन आणि पुस्तक श्रवण यात अधिक काय आवडते ?
पु.ल. देशपांडे, द.मा. मिरासदार, शंकर पाटील आणि वपुंची कथाकथने तेवढी वाचन श्रवण ह्या प्रकारासाठी आवडतात आणि ती देखील त्यांच्याच आवाजात, बाकी पुस्तक श्रवण प्रकारात रस नाही!

४. पुस्तक वाचनाचा स्रोत : वाचनालय / विकत / मोफत प्रकारे.
पूर्वी वाचनालय जिंदाबाद! आता क्वचित प्रसंगी एखादे विकत घेतले तर ई-बुक.

५. आवडणाऱ्या आणि नावडणाऱ्या पुस्तकांचा प्रकार.
रहस्य कथा/कादंबऱ्या आणि संशोधन करून लिहिलेली ऐतिहासिक पुस्तके/कादंबऱ्या, निवडक आत्मचरित्रे आणि मनोरंजक कथा, विनोदी कथा, वैज्ञानिक कथा आणि अशा प्रकारच्या लघु-कथांचे कथा संग्रह हे आवडीचे पुस्तक प्रकार.
सामाजिक विषयावरील कथा, कादंबऱ्या/पुस्तके वाचायला फारसे नाही आवडत.

६. भविष्यात छापील पुस्तके कायमस्वरूपी राहावीत असे वाटते का ?
हो, राहावीत! का ह्याचे विशिष्ट कारण नाही सांगता येणार, पण छापील पुस्तके कायमस्वरूपी राहावीत असे मनापासून वाटते.

दैनिक: सकाळ वाचतो. पाणी आणि वीज पुरवठा अशा आपल्या दैनंदिन आयष्यात उपयोगी असणाऱ्या गोष्टींची माहिती असते म्हणून वाचतो. आजकाल उपसंपादक नाहीत कि भाषेचा दर्जा घसरलाय कि आपणच चुकीची मराठी शिकलोय असा प्रश्न पडावा इतकी भिषण अवस्था आहे बातम्या आणि लेखात वापरल्या मराठीची.

एकूणच समाजात भोळसट वृत्ती खूपच बोकाळलीय. त्यामुळे बस डे, यीन मंत्रिमंडळ, कोणे तो माठ असे काही विनोदी उपक्रम सकाळ चालवीत असतो. असे उपक्रम सकाळ विशेष परदेशी पाहुण्यांना दाखवीत असते. शरद पवारांचा वैचारिक गोंधळ (आपण पुरोगामी कि सनातनी) हा पाहुण्या स्तंभ लेखकांची जी निवड करण्यात आली आहे त्यात डोकावते.

नियत कालिकं: पूर्वी इंडिया टुडे आवर्जून वाचायचो. जोडीला त्यांच्याच प्रकाशनाचे बॉम्बे हे साप्ताहिकही वाचायचो. झालंच तर त्यांचे विशेष संग्रही असावे असे अंक देखील मी विकत घेऊन वाचत असे. आज काल अरुण पुरींनी मोदी सहस्रनामाचा घोष लावल्यामुळे त्याची जालावर उपलब्ध असणारी आवृत्ती फुकट देखील वाचत नाही.

पुस्तकं: सामाजिक आशय हा जिव्हाळ्याचा विषय. त्यामुळे अनिल अवचट हे आज पर्यंतचे सर्वात आवडते लेखक. पूर्वी द मा मिरासदार यांचा निरागस विनोद खूप आवडीचा होता. आता पुन्हा वाचण्याचा प्रयत्न केला असता खूपच बालिश पातळीवरचं ते लिखाण होतं असं जाणवलं. जोडीला मिळेल तेथे संघाची भलामण करणारी त्यांची वाक्यं डोक्यात जातात.

सध्या इतकंच. नंतर काही उर्मी आली तर लिहीनच.

आपला हाच लेख मायबोलीवर वाचला.

वाचन आणी आयुष्य एक सारखेच वाटते कारण. दोघांनाही वय असते. वयापरत्वे यात बदल होत जातो.

कुमार,चांदोबा,गुलबकावली,सिंदबादच्या सफरी,तेनालीराम,पंचतंत्र,अकबर बिरबल सारखी जीव की प्राण वाटणारी पुस्तके आयुष्याच्या एका टप्प्यावर पोरकट,बालीश वाटू लागली. शामची आई चे साने गुरुजींची भेट याच वयात झाली.

याच वयात दैनिके जसे केसरी,त भा इ. वडिलधारी वाचायची पण यांचा आणी माझा दररोजचा संबध नसे पण रविवारच्या पेपर मधले बाल वाङमय मात्र जरूर वाचले जात असे.

दुधाचे दात पडू लागले तेव्हा बाबूराव अर्नाळकर,नारायण धारप,खांबेटे सारखे लेखक आवडायला लागले. दक्षता सारखी मासिके व काही निवडक दिवाळी अंक.

आता मात्र दैनिके दररोज वाचनात येवू लागली पण ती सुद्धा फक्त शेवटची दोन पाने ज्या मधे खेळाच्या बातम्या व सिनेमाच्या जाहिराती असत. आवडत्या खेळाडूंची कात्रणे मित्रांबरोबर शेअर करण्यात धन्यता वाटे.

दप्तर गेले पुस्तके हातात आली दिवसभरातील एकाच गुरुजींची जागा अनेक सरांनी घेतली व वेगवेगळे विषय शिकवू लागले. ओठावर हलकेच मिसरूड फुटू लागले तेंव्हा अत्रे,नां स इनामदार, गोनीदा,पुरंदरे,सावंत,पु. ल.,मिरासदार, साठे,शंकर पाटलां बरोबर (चोरून) चंद्रकांत काकोडकर सुद्धा ओळखीचे झाले. रोमिओ सारखी मासिके आता मित्रांबरोबर शेअर होऊ लागली.

शिक्षणाला ब्रेक लागला,नोकरी धरावी लागली व इथून पुढे मराठी वाचन खुपच कमी झाले.

गुलशन नंदा,राणू बरोबर मुन्शी प्रेमचंद, श्रीलाल शुक्ल इत्यादी हिन्दी वाचन सुरू झाले. स्पर्धा परिक्षे साठी इंग्रजी मासिके, पुस्तके वाचनात आली.

सेवानिवृत्तीनंतर पुन्हा एकदा मराठी वाचन सुरू आहे.

दैनिक - अजीबात नाही.
पुस्तके- जी हाताला लागतील ती. सध्या जी ए कुलकर्णींचे पिगळावेळ व कजळमाया वाचत आहे.
स्वतःचा संग्रह आहे. आता फक्त मराठी पुस्तकांची भर पडतेय.

पुस्तके नेहमी प्रकाशीत व्हावी. इ- पुस्तक वाचतो पण मजा नाही.

ऐतिहासिक कादंबरी फारसे नाही
आत्मचचरित्र कधी कधी
गूढकथा कधी कधी
रहस्यकथा नाही
सर्वात जास्त आवडता प्रकार म्हणजे व्यक्ती व्यक्तीतील संबंधीच्या कथा / कादंबऱ्या

छापील पुस्तके वाचणे नक्कीच आवडते , इलेकट्रोनिक पद्धतीने वाचणे जिकिरीचे वाटते

शंकर पाटील , दमा, माडगूळकर, वपु, दळवी, जी ए , खानोलकर , प्रकाश नारायण संत , श ना नवरे , पेंडसे ,द. मा. मिरासदार, इत्यादी आवडतात
मिपाकरांना विनंती , जर या पठडीतील कोणी आजकालचे लेखक असतील तर नक्की सुचवावे

दैनिके

छापील. सकाळ आणि मटा, स्थानिक बातम्यांसाठी दोन्ही उत्तम. त्यातही मटा जास्त बरा. डिजीटल अंकापेक्षा छापील पेपर खरेच छान आहे. मटाची रविवारची संवाद पुरवणी आवडते. सकाळची सप्तरंग मात्र साधारण आहे द्वारकानाथ संझगिरींचे लेख सोडून. श्रीराम पवारांचे करंट अंडरकरंट सदर तर डोक्यात जाते. लोकसत्ता क्वचित ऑनलाईन वाचतो. महेश सरलष्करांचे लाल किल्ला हे सदर विशेष आवडीचे.

अन्य नियतकालिके

पूर्वी लोकप्रभा ऑनलाईन वाचायचो,आता तेही बंद पडलेय.

मराठी संस्थळे

कट्टर मिपाकर असल्याने इतर माबो, ऐसी इत्यादी संस्थळावर जात नाही, क्वचित कुणी एखाद्या चांगल्या लेखाचा दुवा दिला तरच जातो. मिपावर राजकीय धाग्यांवर क्वचितच जातो, भटकंती, कथा, विडंबनं वगैरे आवडतात. अधूनमधून काही लेखनही करतो.

पुस्तके

किंडल आहे मात्र त्यावर वाचत नाही. छापील पुस्तकेच आवडतात, त्यातही कोर्‍या पुस्तकांचा गंध घ्यायला खास आवडते. सुहास शिरवळवकर, गोनीदा, श्री. ना. पेंडसे, जयवंत दळवी, मधु मंगेश कर्णिक, भैरप्पा, शिवराम कारंथ, डॅन ब्राऊन, सिडने शेल्डन, रॉबिन कूक, फ्रेडरिक फॉरसिथ, जेफ्री आर्चर, अ‍ॅलीस्टर मॅक्लीन हे आवडीचे लेखक. नव्या दमाच्या लेखकांमध्ये हृषिकेश गुप्ते.
शालेय आणि कॉलेजजीवनात वाचनालयावर भर होता, प्रचंड पुस्तके वाचली, नंतर मात्र स्वतः विकत घेणे सुरु केलेय. सुमारे पाचशे पुस्तके घरात असावीत, तपशीलवार याद करायचे केव्हापासूनचे ठरवत आहे. पण आता करावी म्हणतो. छापील पुस्तके मात्र राहिलीच पाहिजेत असे मत आहे.

कुमार सर,
कल्पना छान आहे, असा कानोसा घेण्याची.
खरं तर, वाचन लिखाणाबद्दल जागृत असणाऱ्यांनी, हे प्रश्न स्वतःला नक्की विचारावेत.

----

दैनिके
दररोज नाही, पण आठवड्यातून एकदा-दोनदा तरी
लोकमत ई-पेपर वाचतो. ई-पेपर प्रकार छापील दैनिकाशी मिळता जुळता असल्याने, तेवढंच समाधान वाटतं. महाराष्ट्राच्या बाहेर राहत असल्याने दैनिके मिळणं अवघड किंवा अशक्य.

विज्ञान व तंत्रज्ञान, राजकीय विश्लेषणात्मक लेख, संपादकीय, व्यंगचित्रे ही सदरे आवडतात.

छापील दैनिके कायमस्वरूपी राहावीत. जो निवांतपणा छापील दैनिक वाचण्यात आहे, तो ई-पेपर मधे नाही, कारण तिथे एकाग्रता टिकून राहणं अवघड.

अन्य नियतकालिके
दैनिकांच्या जोडीला इतर कोणतीही नियतकालिके वाचत नाही.

मराठी संस्थळे
मिपावर हे एकच संस्थळ असेल जिथे मी खूप वर्षांपासून वाचतोय, तेही अधून मधून. थोडंफार लिहिण्याचाही प्रयत्न करतोय. मायबोलीवर क्वचितच चक्कर होते.

कथा, कविता, आठवणी, पुस्तक- चित्रपट समीक्षा, आणि कधी कधी भटकंती लेखही आवडतात.
राजकीय चर्चा (धूळफेक म्हणता येईल) आवडत नाही.

अधून मधून लिहायचा प्रयत्न करतो. अलीकडच्या काळात फक्त पुस्तक किंवा चित्रपट परीक्षण लिहिणं शक्य झालं आहे. स्वतंत्र, विचार करून लिहिणं खूप अवघड, ते ठरवून होत नाही, आपोआपच सुचतं, कधी तरी.

पुस्तके
ठरवून नाही पण वर्षातून काही महिने, एखादी दोन पुस्तकं वाचणं शक्य होतं. एखाद्या विषयावर एक पुस्तक वाचलं, आवडलं, की त्याच्या आजूबाजूची पुस्तके वाचायला आवडतात.

छापील पुस्तकं वाचायला आवडतात. इलेक्ट्रॉनिक शक्यतो वाचत नाही, कारण एकाग्रता शक्य होत नाही.

श्रवणापेक्षा पुस्तक वाचन जास्त आवडतं कारण त्यात हवं तिथे, हवं तितकं थांबता येतं, समजावून घेता येतं. श्रवण करतानाही हे शक्य आहे, पण वाचन करण्याइतकं सोपं निश्चितच नाही.

पुस्तकं विकत घेऊन वाचायला आवडतात. अर्थातच वाचून झाल्यावर शक्य असेल तर मित्र नातेवाईक यांना वाचण्यासाठी देता येतात. गंमत अशी की, मला मात्र असं पुस्तक अजून कोणाकडूनही मिळालं नाही, किंवा मला घ्यावंसं वाटलं नाही, आणि माझ्याकडून नेलेलं पुस्तक अजून कोणीही परत केलं नाही.

खूप काही वाचलं नाही, त्यामुळे वाचलेल्या पुस्तकांचं किंवा भविष्यात वाचता येईल अशा विषयांचं आवडत्या/नावडत्या प्रकारात वर्गीकरण करण्याएवढी यादी नक्कीच मोठी नाही. पण अच्युत गोडबोले यांचं "मनात" हे मानसशास्त्राची थोडक्यात ओळख, इतिहास सांगणारं पुस्तक वाचल्यानंतर, त्या विषयात गोडी निर्माण झाली आहे. त्याच विषयातील काही संदर्भ पुस्तके वाचन संथ गतीने सुरू आहे. पुस्तकं वाचून जर आपल्या स्वतःच्या, आजूबाजूच्या माणसांच्या आयुष्यावर प्रकाश टाकता आला, तर वाचलेल्या पुस्तकांच्या संख्येपेक्षा जास्त समाधान मिळत असावं. कदाचित, वाचनातून हेच अभिप्रेत असायला हवं.

भविष्यात छापील पुस्तके कायमस्वरूपी नक्कीच राहावीत.

----

छान उपक्रम!

दैनिके

इ दैनिके अजिबात वाचत नाही.पण विशेष शैक्षणिक क्षेत्रातील , वैज्ञानिक माहिती व घटना ई-दैनिकातून विदा,फोटो मिळाल्यास वाचते.

नियतकालिके
विवेक,साधना विदा मिळाल्यास,लेख लिहितांना संदर्भासाठी वाचते.

संस्थळे

मिपा जरा जास्त वाचते.सर्वच सदर आवडीने वाचते.मिपा,माबो विकिपीडिया सारखं वापरते , म्हणजे एखाद्या विषयावर माहिती पाहिजे असल्यास शरद ऋतू मायबोली किंवा शरद ऋतू मिपा असे गुगल करते.ऐसीवर पण चक्कर होतं असते.
इतर ब्लॉगपण वाचते पण नियमित नाही.

लिहिते मिपावरच :)

याहून आठवलं mompresso मराठीवर मी कोवीड काळात खुप छान लिखाण केलं होतं,एक लाईव्ह मुलाखतही माझी झाली होती.त्यामुळे आज तिकडे चक्कर टाकली तर ते app बंद होणार आहे हे समजलं :(
ठीक आहे परत सुरू झालं ही स्त्री हृदय लेख तिकडे लिहित जाईन.

पुस्तके

२०२० पासून परत वाचायला सुरुवात केली आहे.
इथे परिचय देतच असते(ऐसी अक्षरे...मेळवीन).
इलेक्ट्रॉनिक पुस्तकं अजून वाचली नाहीत.
छापील पुस्तकच आवडतात कारण थेट मनाशी संपर्क होतो.नाहीतर दिवसभर मोबाईल,laptop कामामुळे ,इतरांशी बोलण्यासाठी संपर्कासाठी वापरला जातो,त्याचच saturation अधिक होतं.
पुस्तकांमध्ये सध्या दुर्गाबाई भागवत यांच गारूड मनावर चढलय :) तोच आनंद चिरकाल घेतेय.

पुस्तक वाचावे, गाणे ऐकावे आणि चित्रपट पहावा

खूप छान!

रोज रात्री साडेनऊ वाजता इ-वाचनाची सर्व प्रकारची साधने बंद करून टाकतो. हा स्वतःवर घातलेला कठोर निर्बंध.

निर्बंध आवडला! अनुकरण करण्याचा प्रयत्न करेन नक्की.

त्यानंतर संग्रहातले (अनेक वेळा वाचलेले असले तरीही) एखादे छापील पुस्तक उघडतो आणि त्यातले एखादे प्रकरण वाचतो. हे लवकर व चांगली झोप येण्यासाठी फारच उपयुक्त ठरले आहे !

हाही एक छान शिरस्ता!

वाचन:

आपल्या वाचनाचा धांडोळा घ्यावा असा विचार अनेकदा मनात आला पण शरीरस्थ महरिपूमुळे त्याला मूर्त स्वरूप काही आले नाही.
या लेखाच्या निमित्ताने प्रयत्न करून बघतो.
आई वडील दोघांनाही वाचनाची आवड होती. त्यामुळे घरात दैनिके, नियतकालिके आणि पुस्तके सहज उपलब्ध असत. सहावीत असताना, देवरुख सारख्या गावी त्या काळी (१९६६/६७ साली) वाचनालयाच्या बाल विभागात आईने माझे नाव घातले. मातृमंदिर संस्थेच्या त्या वाचनालयात कुमारवयीन वाचकांसाठी खूप चांगली चांगली आणि भरपूर पुस्तके होती. ना. धों. ताम्हणकरांचा गोट्या, टारझनचे भाषांतरीत सर्व भाग, इंद्रजाल कॉमिक्सचे अंक, कुमार, फुलबाग ही मासिके तिथे वाचल्याचे आठवते.
त्या दरम्यानच स्वराज्य, गावकरी ही साप्ताहिके, कला आणि क्रीडा यांना वाहिलेले, इसाक मुजावर संपादीत 'रसरंग' हे पाक्षिक, 'अमृत','नवनीत' ही मासिके वाचू लागलो. ही सर्व दर्जेदार नियतकालिके नाशिकहुन प्रसिद्ध होत.
साप्ताहिक जत्रा, किर्लोस्कर प्रेसचे सा. मनोहर, ग. वा. बेहरेंचा सोबत, लोकप्रभा, चित्रलेखा, मासिकांपैकी आवर्जून वाचली जाणारी, हंस, नवल, मोहिनी, धनंजय, मेनका, मराठी क्रीडा समालोचक बाळ पंडीत संपादीत 'क्रीडांगण', आंतर्नाद.
नंतरच्या काळात रहस्य कथांची आवड लागली होती. बाबुराव अर्नाळकरांचे झुंजार, धनंजय आणि काळापहाड हे नायक, एस. एम. काशिकरांचे धूमकेतू, नाईटकिंग आणि बहुरूपी हे नायक, राजा पारगावकरांचा अजगर, नारायण धारपांच्या समर्थ आणि इतर कथा, गुरुनाथ नाईकांचे गोलंदाज, कॅप्टन दीप हे सर्व वाचत होतो. गुरुनाथ नाईक हे गोव्याचे लेखक, साधारण १९७१/७२ च्या सुमारास त्यांची 'फॅन मेल' एवढी होती की 'पर्वरी' या त्यांच्या गावात खास पोस्ट ऑफिस उघडावे लागले होते.
कॉलेजात गेल्यावर थोडं इंग्रजी वाचू लागलो. चंद्रकांत काकोडकरांच्या काही 'राजाराम राजे' कथा अर्ल स्टॅन्ले गार्डनरच्या पेरी मेसन वरून सही सही उचलल्यात हे लक्षात येऊन मजा वाटली होती.
मराठी मधील सर्व प्रसिद्ध लेखकांचे हाती लागेल ते सर्व काही वाचत होतो.
पु लं, रत्नाकर मतकरी, स्वातंत्र्यवीर सावरकर, पु. भा. भावे, जयवंत दळवी, यशवंत रांजणकर, नारायण धारप, काकोडकर, गोनिदा, बाबासाहेब पुरंदरे नंतरच्या काळात अनिल अवचट.
असो. वाचन पुराण बरंच झालं.
प्रश्नपत्रिका सोडवण्याचा प्रयत्न करतो.

दैनिके
१ . रोज कोणती दैनिके वाचता ? छापील का आंतरजालीय ?
टाइम्स ऑफ इंडिया आणि लोकसत्ता ही दैनिके लहानपणापासून घरी येत ती अद्यापही येतात, अलीकडे सूनबाईंसाठी इकॉनॉमिक टाइम्स वाढला आहे. मध्यंतरी काही काळ लोकसत्ता ऐवजी महाराष्ट्र टाईम्स सुरु केला होता पण दोनच महिन्यात परत लो स सुरु केला (लोकसत्ता खूप चांगला असतो असे काही नाही).
टेलीग्राम वर गुड मॉर्निंग नावाचे चॅनेल आहे तिथे रोज सुमारे तीनशे देशी, आंतरदेशीय दैनिके मिळतात, त्यातील काही टपलवतो.

२. फक्त बातम्या वाचता की अन्य सदरे देखील? बातम्या, क्रीडा, शास्त्रीय माहिती, अनुभव.

३. बातम्यांखेरीज आवडणारी सदरे कोणती ? क्रीडा विषयक, शास्त्रीय माहिती, मनो विश्लेषणात्मक लेख, आरोग्य विषयक.

४. अजिबात न आवडणारी सदरे कोणती ? राजकारण्यांच्या आणि नट नट्यांच्या मुलाखती.

५. छापील दैनिके कायमस्वरूपी चालू राहावीत असे वाटते का ?
नाही, असे काही खास वाटत नाही (कारण मी स्वतः मोबाईल, टॅब्लेट, लॅपटॉप आणि डेस्कटॉप या सर्वांवर वाचतो).

अन्य नियतकालिके
( मासिक, साप्ताहिक, वार्षिक, इ.)
१. कोणती वाचता ? छापील/ आंतरजाल ?
याचे उत्तर वर आले आहे. दिवाळी अंक दर वर्षी सहा/सात विकत घेतो अन्य वाचनालयातून आणतो.
२. त्यातील आवडणारी सदरे:
शब्द कोडी, अंक कोडी, लो स मधील चतुरंग आणि लोकरंग पुरवणी.
३. दैनिकांच्या जोडीने यांच्या वाचनाची आवश्यकता वाटते का?

मराठी संस्थळे
१. कोणकोणत्या संस्थळांवर वावर असतो ?
मिसळपाव, मायबोली, ऐसी अक्षरे, इ साहित्य, काही ब्लॉग्ज.

२. इथले वाचन दररोज / अधूनमधून/ क्वचित करता ?
अधूनमधून, क्वचित अक्षरनामा.

३. आवडणारे विभाग किंवा लेखनप्रकार
प्रवास वर्णन, आत्मवृत्त, शास्त्रीय.

४. नावडणारे विभाग / प्रकार
नावडतं काही विशेष नाही.
५. फक्त वाचक आहात की अधूनमधून स्वतंत्र लेखन सुद्धा करता ?
फक्त वाचक

पुस्तके
१. वाचण्याची वारंवारिता : दरमहा/ वर्षातून काही महिने/ क्वचित
साधारणपणे एखादं पुस्तक नेहमी वाचत असतो.

२. वाचन प्रकार: छापील / इलेक्ट्रॉनिक
दोन्ही, अलीकडे इलेक्ट्रॉनिक अधिक

३. वाचन श्रवणाचा अनुभव असल्यास : पुस्तक वाचन आणि पुस्तक श्रवण यात अधिक काय आवडते ?
अलीकडे श्रवणीय पुस्तके अधिक उपलब्ध असल्याने दोन्ही आवडतात.
४. पुस्तक वाचनाचा स्रोत : वाचनालय / विकत / मोफत प्रकारे.
वाचनालय, विकत दोन्ही

५. आवडणाऱ्या आणि नावडणाऱ्या पुस्तकांचा प्रकार.
पास
६. भविष्यात छापील पुस्तके कायमस्वरूपी राहावीत असे वाटते का ?
विशेष गरज वाटत नाही.

* वाचनाच्या इतर प्रकारांसंबंधी काही लिहावयाचे असल्यास स्वागत.
नंतर कधी तरी…..

वाचन:

आपल्या वाचनाचा धांडोळा घ्यावा असा विचार अनेकदा मनात आला पण शरीरस्थ महरिपूमुळे त्याला मूर्त स्वरूप काही आले नाही.
या लेखाच्या निमित्ताने प्रयत्न करून बघतो.
आई वडील दोघांनाही वाचनाची आवड होती. त्यामुळे घरात दैनिके, नियतकालिके आणि पुस्तके सहज उपलब्ध असत. सहावीत असताना, देवरुख सारख्या गावी त्या काळी (१९६६/६७ साली) वाचनालयाच्या बाल विभागात आईने माझे नाव घातले. मातृमंदिर संस्थेच्या त्या वाचनालयात कुमारवयीन वाचकांसाठी खूप चांगली चांगली आणि भरपूर पुस्तके होती. ना. धों. ताम्हणकरांचा गोट्या, टारझनचे भाषांतरीत सर्व भाग, इंद्रजाल कॉमिक्सचे अंक, कुमार, फुलबाग ही मासिके तिथे वाचल्याचे आठवते.
त्या दरम्यानच स्वराज्य, गावकरी ही साप्ताहिके, कला आणि क्रीडा यांना वाहिलेले, इसाक मुजावर संपादीत 'रसरंग' हे पाक्षिक, 'अमृत','नवनीत' ही मासिके वाचू लागलो. ही सर्व दर्जेदार नियतकालिके नाशिकहुन प्रसिद्ध होत.
साप्ताहिक जत्रा, किर्लोस्कर प्रेसचे सा. मनोहर, ग. वा. बेहरेंचा सोबत, लोकप्रभा, चित्रलेखा, मासिकांपैकी आवर्जून वाचली जाणारी, हंस, नवल, मोहिनी, धनंजय, मेनका, मराठी क्रीडा समालोचक बाळ पंडीत संपादीत 'क्रीडांगण', आंतर्नाद.
नंतरच्या काळात रहस्य कथांची आवड लागली होती. बाबुराव अर्नाळकरांचे झुंजार, धनंजय आणि काळापहाड हे नायक, एस. एम. काशिकरांचे धूमकेतू, नाईटकिंग आणि बहुरूपी हे नायक, राजा पारगावकरांचा अजगर, नारायण धारपांच्या समर्थ आणि इतर कथा, गुरुनाथ नाईकांचे गोलंदाज, कॅप्टन दीप हे सर्व वाचत होतो. गुरुनाथ नाईक हे गोव्याचे लेखक, साधारण १९७१/७२ च्या सुमारास त्यांची 'फॅन मेल' एवढी होती की 'पर्वरी' या त्यांच्या गावात खास पोस्ट ऑफिस उघडावे लागले होते.
कॉलेजात गेल्यावर थोडं इंग्रजी वाचू लागलो. चंद्रकांत काकोडकरांच्या काही 'राजाराम राजे' कथा अर्ल स्टॅन्ले गार्डनरच्या पेरी मेसन वरून सही सही उचलल्यात हे लक्षात येऊन मजा वाटली होती.
मराठी मधील सर्व प्रसिद्ध लेखकांचे हाती लागेल ते सर्व काही वाचत होतो.
पु लं, रत्नाकर मतकरी, स्वातंत्र्यवीर सावरकर, पु. भा. भावे, जयवंत दळवी, यशवंत रांजणकर, नारायण धारप, काकोडकर, गोनिदा, बाबासाहेब पुरंदरे नंतरच्या काळात अनिल अवचट.
असो. वाचन पुराण बरंच झालं.
प्रश्नपत्रिका सोडवण्याचा प्रयत्न करतो.

दैनिके
१ . रोज कोणती दैनिके वाचता ? छापील का आंतरजालीय ?
टाइम्स ऑफ इंडिया आणि लोकसत्ता ही दैनिके लहानपणापासून घरी येत ती अद्यापही येतात, अलीकडे सूनबाईंसाठी इकॉनॉमिक टाइम्स वाढला आहे. मध्यंतरी काही काळ लोकसत्ता ऐवजी महाराष्ट्र टाईम्स सुरु केला होता पण दोनच महिन्यात परत लो स सुरु केला (लोकसत्ता खूप चांगला असतो असे काही नाही).
टेलीग्राम वर गुड मॉर्निंग नावाचे चॅनेल आहे तिथे रोज सुमारे तीनशे देशी, आंतरदेशीय दैनिके मिळतात, त्यातील काही टपलवतो.

२. फक्त बातम्या वाचता की अन्य सदरे देखील? बातम्या, क्रीडा, शास्त्रीय माहिती, अनुभव.

३. बातम्यांखेरीज आवडणारी सदरे कोणती ? क्रीडा विषयक, शास्त्रीय माहिती, मनो विश्लेषणात्मक लेख, आरोग्य विषयक.

४. अजिबात न आवडणारी सदरे कोणती ? राजकारण्यांच्या आणि नट नट्यांच्या मुलाखती.

५. छापील दैनिके कायमस्वरूपी चालू राहावीत असे वाटते का ?
नाही, असे काही खास वाटत नाही (कारण मी स्वतः मोबाईल, टॅब्लेट, लॅपटॉप आणि डेस्कटॉप या सर्वांवर वाचतो).

अन्य नियतकालिके
( मासिक, साप्ताहिक, वार्षिक, इ.)
१. कोणती वाचता ? छापील/ आंतरजाल ?
याचे उत्तर वर आले आहे. दिवाळी अंक दर वर्षी सहा/सात विकत घेतो अन्य वाचनालयातून आणतो.
२. त्यातील आवडणारी सदरे:
शब्द कोडी, अंक कोडी, लो स मधील चतुरंग आणि लोकरंग पुरवणी.
३. दैनिकांच्या जोडीने यांच्या वाचनाची आवश्यकता वाटते का?

मराठी संस्थळे
१. कोणकोणत्या संस्थळांवर वावर असतो ?
मिसळपाव, मायबोली, ऐसी अक्षरे, इ साहित्य, काही ब्लॉग्ज.

२. इथले वाचन दररोज / अधूनमधून/ क्वचित करता ?
अधूनमधून, क्वचित अक्षरनामा.

३. आवडणारे विभाग किंवा लेखनप्रकार
प्रवास वर्णन, आत्मवृत्त, शास्त्रीय.

४. नावडणारे विभाग / प्रकार
नावडतं काही विशेष नाही.
५. फक्त वाचक आहात की अधूनमधून स्वतंत्र लेखन सुद्धा करता ?
फक्त वाचक

पुस्तके
१. वाचण्याची वारंवारिता : दरमहा/ वर्षातून काही महिने/ क्वचित
साधारणपणे एखादं पुस्तक नेहमी वाचत असतो.

२. वाचन प्रकार: छापील / इलेक्ट्रॉनिक
दोन्ही, अलीकडे इलेक्ट्रॉनिक अधिक

३. वाचन श्रवणाचा अनुभव असल्यास : पुस्तक वाचन आणि पुस्तक श्रवण यात अधिक काय आवडते ?
अलीकडे श्रवणीय पुस्तके अधिक उपलब्ध असल्याने दोन्ही आवडतात.
४. पुस्तक वाचनाचा स्रोत : वाचनालय / विकत / मोफत प्रकारे.
वाचनालय, विकत दोन्ही

५. आवडणाऱ्या आणि नावडणाऱ्या पुस्तकांचा प्रकार.
पास
६. भविष्यात छापील पुस्तके कायमस्वरूपी राहावीत असे वाटते का ?
विशेष गरज वाटत नाही.

* वाचनाच्या इतर प्रकारांसंबंधी काही लिहावयाचे असल्यास स्वागत.
नंतर कधी तरी…..

हा धागा काढल्याबद्दल धन्यवाद. आज पर्यन्त खूप काही शिस्तीने वाचले असे नाही तरीही पूर्वी सतत वाचत होतो.

वाचनालयात जावून , पुस्तक प्रदर्शनात जावून पुस्तकांचा धांडोळा घेणे हा आवडता छंद होता. जमतील तशी पुस्तके खरेदी करून संग्रह केला आहे. जी.ए. कुलकर्णी, श्री.ना.पेंडसे, व्यंकटेश माडगुळकर, जयवंत दळवी आणि पु.ल. यांचे जवळपास सगळे प्रकाशित साहित्य वाचले असेल असे वाटते.

मराठी कविता हाही जिव्हाळ्याचा विषय आहे. बोरकर, कुसुमाग्रज , ग्रेस , इंदिरा संत आणि विंदा आवडते कवी. आवडलेल्या कविता वहीत लिहिणे हा एक विरंगुळा होता.

दैनिके : लोकसत्ता आणि म.टा. पूर्वी नियमित वाचत होतो. आता मात्र वाचवत नाही आणि सोडवत नाही अश्या सीमारेषेवर आहे. लवकरच सुटका होईल.

नियतकालिके : किशोर , कुमार, एकच षटकार ,सोबत , लोकप्रभा , विवेक , ललित , आंतर्नाद, ही सातत्यपूर्ण वाचली गेलेली नियतकालिके. सध्या मात्र पूर्ण विराम.

आंतरजाल वाचन : तात्याला ओळखत होतो म्हणून , मिसळपाव चा सुरवतीपासून वाचक , प्रतिसाद देण्याइतका लिहीत होतो. तात्या , रामदास , गणपा , पैसा , गवी , श्रीगुरूजी , शूची , प्रचतेस , बिपिन कार्यकर्ते , आदिती , टारझन, इत्यादी दर्जेदार लेखक त्यावेळी / त्याकाळी मिपावर लिहिते होते. काही वर्षापूर्वी वर्षांनंतर खाते बंद झाले , मग फक्त वाचक बनून कधीतरी येत होतो. (एक दोन कट्टे सहभाग झाला होता.)

तुमच्या ह्या धाग्यामुळे आज जवळजवळ 5 वर्षानी परत नवे नाव घेवून आलो आहे.

( हा पहिलाच प्रतिसाद आहे. चूक भूल ध्यावी घ्यावी)

हा धागा जेव्हा जेव्हा समोर दिसतो, तेव्हा तेव्हा हे मराठी पाऊल पडते पुढे याच्याच तालावर वाचले जाते .

[मराठी वाचनासंबंधित धागा दिसल्याने इथे माझी शंका विचारत आहे, या प्रकारच्या प्रश्नासाठी दुसरा एखादा धागा अधिक योग्य असल्यास कृपया सुचविणे]

मिपाकर मंडळी
मला जॉर्ज ऑरवेल लिखित १९८४ या पुस्तकाचा मराठी अनुवाद विकत घ्यायचा आहे.
पण या पुस्तकाचे मराठित एकापेक्षा अधिक अनुवाद आहेत, तर कोणते घ्यावे. एखाद्या पुस्तकाचे एकाच भाषेत एकापेक्षा अधिक अनुवाद ही बाब अतिशय दुर्मिळ असावी.
जाणकारांनी कृपया मार्गदर्शन करावे

१) अनुवादक : अशोक पाध्ये

२) अनुवादक : जयंत गुणे

३) अनुवादक : भारती पांडे

दैनिक

वाचत नाही, वाचलेच तर लोकसत्ता वाचतो कधीतरी, ते पण अग्रलेख नाहीत, विशिष्ट राजकीय विचारसरणी वाचकांच्या घशात घालण्याचा प्रयत्न दैनिके करतात असे वाटते, ती उजवी असो व डावी. ह्यांच्यापेक्षा स्थानिक बातमीपत्रे (लोकमत हॅलो अकोला, देशोन्नती) हे वाचतो ते पण महानगरपालिका पाणी पुरवठा सूचना, गावच्या आजूबाजूच्या भानगडी वाचन करण्यापुरत्या.

नियतकालिके

हल्ली मासिक काहीच वाचत नाही, दिवाळी अंकात आवाजची अजूनही वाट पाहतो, बाकी लहानपणी किशोर, चांदोबा, ठकठक वाचत असे, तरुण झाल्यावर लोकप्रभा (मराठी विचारलेत म्हणून इतकेच एक सांगतोय). आजकाल वाचावी वाटत नाहीत खास.

मराठी संस्थळे

मिसळपाव आणि मायबोली वापरतो, मिसळपाव जास्त भावते. राजकीय चर्चा बंद झाल्यापासून जास्तच ;) . मायबोलीवर जुने लेखन फारच सकस आहे (ते इथे पण आहे) पण नवीन लेखनात अक्रस्ताळेपणा जास्त वाटतो. मिसळपाव वर नवीन लेखन मंदावले आहे त्यास ऊर्जितावस्था यावी ही गणेशाचरणी प्रार्थना. मायबोलीवर लेखन येते पण ते जास्त करून आज काय खाल्ले, परदेशस्थ भारतीयांचे इशुज इत्यादी जास्त, राजकीय तर नो कॉमेंट्स.

ऐसी अक्षरे बद्दल ऐकले आहे, पण तिथला ले आऊट जरा क्लिष्ट वाटला, विशिष्ट शैक्षणिक पातळी नसली तर ऐसी वर बोलणे पाप असल्याचे भासते (हा कदाचित माझा न्यूनगंड किंवा माझे मुळात कमी शिक्षण बोलत असेल)

पुस्तके

भरपूर वाचतो, वाचन हा जीव की प्राण आहे, सहसा राजकीय, आत्मचरित्रे, ऐतिहासिक आणि ललित वाचतो, कादंबऱ्या नेमाने वाचत नाही पण श्रीमान योगी, छावा, युगंधर, शहेनशाह, मृत्युंजय , महानायक इत्यादींसाठी खास कप्पा आहे मनात एखाद पावसाळी दुपारी ह्यापैकी एक कादंबरी अन् चहा हे आवडते कॉम्बो आहे माझे.

अनुवादित शक्यतो वाचत नाही. विदेशनिती, रक्षा, गुप्तचर व्यवस्था ह्यांच्यावर विषयानुरूप साहित्य मराठी कमी असल्याची खंत बऱ्याचवेळा जाणवते.

इथे प्रश्न वाचन कसे 'घडते' ? असा आहे. माझे वाचन जवळ जवळ बंद पडलेले असल्याने काय लिहीणार ? मात्र कसे 'घडले' यावर भरभरून लिहीता येईल, पण टंकाळ्यामुळे तेही जरा अवघडच. 'वाचन बंद पडण्याची कारणे' हाही एक चर्चाविषय होऊ शकतो. सध्या एवढेच बोलून खाली बसतो.

दैनिके
पहिल्यापासून सकाळ ('स्वराज्य'सुद्धा). घरी रविवारी सकाळच्या जोडीला लोकसत्ता, मटा, तरुण भारत, केसरी, संडे ऑब्झर्व्हर येत असे. शिवाय साप्ताहिक सोबत. आताही सकाळ, लोकसत्ता (आणि टिकेकरांच्या वेळची गुरुवारची वाचनविशेष पुरवणी अजून आठवते),
मटा, जमेल तसे. एक आठवड्यापासून दिव्य मराठीही बातम्यांच्या दृष्टीने बरे वाटते आहे. गेल्या चार वर्षांपासून हे सर्व मात्र मोबाईलवरच.
*नियतकालिक
लहानपणी चांदोबा, मुलांचा श्यामचे जुने अंक, किशोर, अमृत, नवनीत डायजेस्ट आवडते होते. नंतर सोबत, मिळतील तसे साप्ताहिक सकाळ, लोकप्रभा, चंदेरी, अंतर्नाद, अनुभव.
दिवाळीचा खरा आनंद म्हणजे दिवाळी अंक. ललित, मौज, सा. सकाळ, अक्षर, लोस, लोप्र, मटा, रसिक, केसरी, तभा, विवेक, कालनिर्णय, (पूर्वी भ्रमंती, दक्षता), विशाखा, किती नावं घ्यावीत?
* मराठी संस्थळे
गेल्या चार वर्षांपासून हा खजिना माहीत झाला. सुरुवात मिपापासून. मग ऐसी अक्षरे, मैत्री अनुदिनी, अक्षरनामा, थिंक महाराष्ट्र हीसुद्धा आवडीची. विशेष म्हणजे साधना साप्ताहिक आणि माणूसचे जुने अंक आता मोबाईलवरही उपलब्ध झाल्याने अक्षरशः चंगळ झाल्यासारखे वाटते. बरीचशी पुस्तकंही आता नेटवर मोफत उपलब्ध आहेत. तरी हिंदीतलं अलिकडचं लेखन जसं आणि जितकं नेटवर सहज उपलब्ध आहे तेवढं मराठीत अजून नाही.
* पुस्तके
आत्मचरित्रं, प्रवासवर्णन हे प्रकार, एकूणच नॉनफिक्शन आवडतं.
पुस्तकं घरी पहिल्यापासूनच भरपूर होती. नंतर मुख्यतः वाचनालय (शासकीय विभागीय - विश्रामबागवाडा, शाजिग्रं - गणेश पेठ, सिद्धार्थ - शिवाजी मार्केट, कयानीसमोरचं अल्बर्ट एडवर्ड, अल्पकाळ पोंडांची फिनिक्स, ब्रिटिश कौन्सिल. रघुवीर सामंतांचं (अनुवादित) टॉम सॉयरची धाडसे, व्यंकटेश माडगूळकरकृत अनुवाद मंतरलेले बेट, भारांचे अनुवादित एक होते सरोवर, भानू शिरधनकरकृत उधान वारा, पुलंची पुस्तकं, अनिल हवालदारांनी केलेले रशियन पुस्तकांचे अनुवाद ही काही लहानपणची (आणि अजूनही) आवडती पुस्तकं.
मग अनिल अवचट, रंगनाथ पठारे, नेमाडे, शंकर पाटील, निळू दामले, कुरुंदकर, मुकुंद टाकसाळे, व्यंकटेश माडगूळकर, ग्रंथालीने प्रकाशित केलेले काही आत्मचरित्रपर लेखन, पिंग्यांचं पुस्तकं-लेखकांवरचं लेखन, काही संस्थळांवर वाचायला मिळणारे काही अनुभवपर लेखन (कै. भाई कर्णिक, सुबोध खरे, अरविंद कोल्हटकर, आनंद करंदीकर, डॉ. बालमोहन लिमये, इ.)...
आणि प्रवीण बर्दापूरकर, श्रीनिवास जोशी, प्रकाश पेठे, संजय पवार, समीर गायकवाड, राजू परुळेकर, सचिन कुंडलकर, विनय हर्डीकर, राजा शिरगुप्पे अशी मेजवानी इंटरनेटमुळेच लाभली. हातात पुस्तक घेऊन वाचायला कितीही आवडत असलं तरी कुठल्याही कानाकोपऱ्यात वाचायला उत्सुक असलेल्या कोणालाही इंटरनेटने जो वाचनाचा खजिना उपलब्ध करून दिला आहे त्याबद्दल माझ्या मनात कृतज्ञतेची भावना आहे. पूर्वी कितीही वाटलं तरी पुस्तकं इतकी विकत घेणं शक्य नसायचं. सार्वजनिक, खासकरून सरकारी, वाचनालयांत काय अनुभव यायचा तो सर्वांना माहीत आहेच. मराठी काय किंवा इंग्रजी, इतर भाषेतली पुस्तकं शहरापासून दूर राहणाऱ्यांना अशी कितीशी मिळत असतील? कुणाचा खासगी संग्रह असेल किंवा चांगल्या ग्रंथालयाची सुविधा उपलब्ध असेल तरच हे सुख मिळणार अशीच स्थिती अगदी आत्ता आत्तापर्यंत होती. या इंटरनेटयुगामुळे खरी समता येत आहे असे वाटते.

माझ्या वरील प्रतिसादात लिहील्याप्रमाणे माझे वाचन - मुख्यतः छापील स्वरुपातील - बंद होण्याची कारणे काय असावीत, याचा जरा शोध घेतो.
-- अगदी एका वाक्यात सांगायचे तर वयानुसार डोळ्यांची कमी झालेली क्षमता आणि मोबाईल-लॅपटॉपचा अतिरिक्त वापर, हे मुख्य कारण आहे.
(मोबाईलचा उपयोग मी फक्त फोन, ओटीपी वगैरेचे संदेश, कायप्पा आणि फिरताना गूगल मॅप साठीच करतो. त्यावर व्हिडियो बघत नाही, आणि लांबलचक मेसेज वाचतच नाही. रोज गुडमॉर्निंग वगैरेंचे मेसेज पाठवणारांना 'मला असे मेसेज पाठवू नका' असे मागेच कळवल्याने तो उपद्रव कमी झालेला आहे. माझा एक अगदी एकाकी, साठीतला मित्र 'आपण अजून जिवंत आहोत हे कळावे' म्हणून काही जणांना रोज 'गुडमॉर्निंग' पाठवतो, तो अपवाद).
बाकी जरा विस्तृत उहापोहः

१. अगदी लहानपणापासून भरपूर पुस्तके, मासिके वाचायचो. बरेचदा वाचनाची नोंदही ठेवायचो. साधारण ४६-४७ वयात प्रथमच वाचायचा चष्मा लागला. या गोष्टीचा मला धक्काच बसला होता, कारण माझे वडील ८० वयातही पुष्क्ळ वाचन करायचे, त्यांना कधीच चष्मा लागलेला नव्हता. अर्ध्या नंबरच्या चष्म्यापासून सुरुवात होऊन आता अडीच-पावणेतीन नंबरचा चष्मा लागतो. दूरचे बघायला अर्ध्या-एक नंबरचा लागतो, पण मी सहसा तो लावत नाही.
गेल्या काही वर्षांपासून चष्मा लावून पुस्तक वाचायला घेतले, की सुमारे अर्ध्या तासात डोळ्यांना शीण येऊन वाचन बंद करावे लागते. त्या मानाने लॅपटॉप वर एवढा शीण येत नाही. याचे माझ्यामते कारणः
वाचायच्या चष्म्याचा जो काही विशिष्ट नंबर असतो, त्यानुसार डोळ्यापासून अमूक इतक्या अंतरावरचेच सुस्पष्ट दिसत असते. पुस्तक आणि डोळ्यांमधले अंतर जरा कमी-जास्त झाले की अक्षरे धूसर होतात. वाचण्याच्या भरात हे लक्षात येत नसल्याने आपण तसेच रेटून नेत वाचत रहातो, परिणामे डोळे लवकरच थकतात. हातात धरलेले पुस्तक (आणि आपले डोके सुद्धा-) एकाद इंच जरी पुढे-मागे झाले तरी त्याने फोकसमधे फरक पडत असतो. पुस्तकाच्या पृष्ठांच्या 'गोलाई' मुळे सुद्धा ते अंतर कमिजास्त होत असते.

लॅपटॉपने सुद्धा डोळ्यांवर ताण पडतोच, पण त्यातल्या त्यात अ‍ॅपल लॅपटॉप/आयपॅड मधे असलेल्या 'रेटिना डिस्प्ले' (हे नेमके काय गौडबंगाल आहे, यावर जाणकारांनी खुलासा करावा) मुळे खूपच कमी त्रास होतो. शिवाय अन्य लॅपटॉपचा 'कोण' बदलला तर दिसेनासे होते, तसे यात होत नाही. याशिवाय यथायोग्य Screen resolution, Automatic Brightness adjustment, Night shift, Color profile, True Tone वगैरे करून डोळ्यांना कमित कमी त्रास होईल असे सेटिंग करता येते. आणखी एक म्हणजे लॅपटॉप एकाच जागी, एकाच कोणात स्थिर रहात असल्याने आपण फक्त आपले डोके तेवढे जरा पुढे-मागे करून अगदी स्पष्ट दिसेल इतक्या अंतरावर ठेवणे पुस्तकाच्या मानाने सोपे पडते.
-- या विषयावर जाणकारांनी अधिक प्रकाश टाकल्यास सर्वांनाच उपयोगी ठरेल.

Readwhere app(Android app) मध्ये लोकसत्ता इपेपर पूर्ण वाचता येतो.

प्रकाशन संस्थांचा साहित्य निर्मितीमध्ये खूप मोठा सहभाग होता आणि आहे. विशेषतः कित्येक नावाजलेली पुस्तके हि लेखकांनी लिहिली आणि प्रकाशकांनी छापली असं झालेलं नाही. तर व्यवस्थित ठरवून, लोकांची आवड निवड बघून पुस्तकांचे विषय ठरतात, त्याचा सुरुवातीचा गोषवारा हा व्यवसायाची गणितं साध्य करू शकेल ना हे पाहिले जाते आणि पुढील वाटचालीत काय काय तपासण्या कराव्यात हे ठरते. मग मुखपृष्ठ, सजावट, छपाई, कागदाचा दर्जा, बांधणी आणि सरते शेवटी प्रसिद्धी या सोपस्कारातून पुस्तक वाचकांपर्यंत पोहोचते. कित्येक लेखकांना प्रकाशकांनी हेरून नावारूपाला आणले. हे सर्व पाहिल्यानंतर प्रकाशकांचा आवर्जून उल्लेख करावा म्हणून हा प्रतिसाद.

महाराष्ट्राची एक पुरोगामी प्रतिमा तयार होण्यामध्ये राजहंस आणि साधना प्रकाशन यांचा फार मोठा वाटा आहे. राजहंसचे साप्ताहिक माणूस याची मागच्या पिढीतील वाचक अगदी हळवं होऊन आठवण काढतात.

रा. ज. देशमुख यांनी अतिशय दिमाखदार छपाईची परंपरा सुरु केली. स्वामी, श्रीमान योगी, आणि इतर बरीच पुस्तके याची साक्ष आहेत. बालगंधर्व यांच्यावरील एक स्मरणिका त्यांनी संपूर्णपणे हायग्लॉस कागदावर छापली आणि तिला पैठणीच्या डिझाईनचे मुखपृष्ठ लावले.

दिमाखदार, उच्च निर्मितीमूल्य म्हटले कि अक्षर प्रकाशनाचा उल्लेख करायला हवा. अक्षर, चंदेरी, आणि षटकार हि त्यांची प्रकाशने कुठल्याही बाबतीत नावाजलेल्या मासिकांच्या तोडीची असत.

मॅजेस्टीकने प्रकाशनाबरोबरच एक सुंदर व्यासपीठ निर्माण केले तर मेहता पब्लिकेशन्सने ग्रंथ दिंडी वगैरे माध्यमातून पुस्तके सर्वदूर पर्यंत पोहोचवली.

दुर्गा भागवत - लेखन सहजसुंदर चांगले आणि विविध पण ते जड कोण वाचणार?(कर्णायन सोडा). मग प्रकाशन लाभाचा विचार न करता एकमेव प्रकाशक उगवला. ह.अ.भावे.
साने गुरुजी संपूर्ण (omnibus)साडेबारा हजार पाने.
----
दुसरं उदाहरण.
१८५७चे समर मी आतापर्यंत हातात घेतलं नव्हतं. वीरश्री पूर्ण,भावनेला चेतवणारं लेखन आहे. पण तरीही नाही आवडलं. विल्यम डर्लींपलचं लास्ट मुघल(२००६) बर्याच नवीन गोष्टी उजेडात आणतं. ( संदर्भ कागद आपल्याच पुरातत्व खात्याच्या इमारतीत भिजत (होय) पडले आहेत. पण ते वाचून पुस्तक मराठीत कोणीही लिहिणार नाही. कुणीही छापणार नाही.
तर याच घटनेवर 'मुंबईचं वर्णन'(गो.ना.माडगावकर,१८६१) मध्ये काय लिहितात? मुंबईत 'जनतेचं हीत पाहणाऱ्या राजाचं भलं व्हावं म्हणून हिंदू व्यापारी,यहुदी,पारशी लोकांनी आपापल्या देवळांत प्रार्थना केल्या. त्या सर्व दिल्या आहेत. मुसलमानांनी काहीच नाही केलं.

लहानपणापासून कसरीसारखी पुस्तकं खाल्ली. आजोबांनी जमवून ठेवलेले चांदोबा, अमृत चे असंख्य अंक. स्वामी समर्थांचे वि.के.फडके लिखित चरित्र आणि गोंदवलेकर महाराजांचे बेलसरे लिखीत चरित्र घरातूनच मिळाले. कथाकल्पतरु आणि कथासरित्सागर एवढ्या वेळा वाचलं की प्रत्येक पान सुटं होवून गेलं.
दैनिक...
दैनिक मोबाईलवर वाचण्याची चाळण्याची सवय आहे.रविवारची वृत्तपत्र त्यांच्या पुरवण्यासाठी घेतली जातात.
नियतकालिके..
अमृत,लोकप्रभा, चित्रलेखा, सकाळ, चांदोबा, दक्षता आता बहुतेक बंद झाली आहेत त्यांनी आपले रूप बदलले आहे.
संस्थळे..
मिसळपाव, मायबोली, मैत्री, मराठी ब्लॉग लिस्टवरुन वेगवेगळे ब्लॉग. वाचतावाचता शब्द, वाक्य समोर येतात ते गुगल सर्च करुन वेगवेगळ्या वेबसाईटवर , ब्लॉगवर जावून ते वाचणे.
पुस्तके..
खुप खुप खुप.. पुल.वपु.कणेकर, माडगुळकर छोटी मोठी पाती, देवधर,दुर्गा भागवत, गोनीदां, चित्तमपल्ली, अच्युत गोडबोले, अनुवादीत,अनुभव, साहस
कोणताही विषय व्यर्ज नाही.