अळूच्या वड्या आणि अळू देठांची कोशिंबीर

अळू वड्या उत्तम झालेल्या दिसतात. याचे तयार उन्डे काही दुकानांत मिळतात.

परंतु खरी दुर्मिळ गोष्ट म्हणजे ती देठाची कोशिंबीर. हा पदार्थ लहानपणी अत्यंत आवडीचा. पण तो आता अगदीच विस्मरणात गेला होता. बरे, बनवण्यास फार क्लिष्ट आहे असेही नाही. तेव्हा त्याची आठवण करुन दिल्याबद्दल खास आभार.

यावरुन आठवलेला असाच एक अत्यंत आवडता "बायप्रॉडक्ट" पदार्थ म्हणजे दोडक्याच्या शिरांची चटणी. कटाची आमटीही होते, पण त्याला अगदीच बायप्रॉडक्ट नाही म्हणता येणार.

अळूच्या वड्या (आणि पातळ भाजी शेंगदाणे गुळ घातलेली भाजी वगैरे) नेहमीच करतो पण अळू देठांची कोशिंबीर माहित नव्हती. पाककृती आवडली करून पाहीन.
---
मराठवाड्यात अळूला चमकोरा म्हणतात, तेलंगणात चामकुरा म्हणतात.

उत्तर भारतात आळूला अरबी म्हणतात. याच्या कंदाची भाजी करतात. नव्या बटाट्या सारखी लागते. याची तवा सब्जी भारीच लागते.

आळू वडी,भाजी,फदफदं ऑल टाईम फेव्हरेट.

अळूच्या वड्या आणि फतफतं दोन्ही अगदीच आवडते!
आम्ही उकडलेले अळूच्या पानांचे रोल्स पण आवडीने खातो.
सेम कोथिंबीर वड्यांचे देखील. तळून कुरकुरीत वड्या खायच्याच. पण त्याआधी उकडलेले रोल्स पण बाजूला ठेवायचे. तेसुद्धा सगळे आवडीने खातात.

मी शिक्षण संपवून घर सोडून नोकरीला मुंबईला जाईपर्यंत "अळूची भाजी" कधी खाल्ली नव्हती. जेव्हा मी "अळूची भाजी" असे ऐकत असे तेव्हा मला ती अळूच्या कच्च्या फळांची भाजी वाटायची. (होय, अळू नावाचे एक खडबडीत लिंबाच्या आकाराचे फळ असते जे पिकल्यावर चवीला तुरट लागते).

जेव्हा मी ही भाजीची पाने पाहीले तेव्हा लक्षात आले की हे वेगळे अळू आहे. आणि या अळूचे आमच्या गावी पावसाळ्यात शेणकीच्या बाजूला किंवा गवंडात उगवणार्‍या "तेरीशी" प्रचंड साम्य आहे. फकत अळूची पाने गडद हिरव्या काळपट रंगाची तर तेरीची पाने पोपटी रंगाची असतात. तेरीची भाजी घशाला खवखवते आणि खाल्ल्यानंतर सर्दी होण्याची शक्यता असते. मात्र आमच्याकडे जन्माष्टमीच्या आणि गणपतीच्या नैवेद्याच्या जेवणात तेरीची भाजी हमखास असते.

थोडी अधिक माहिती काढल्यावर कळले की भाजीवाली अळू आणि तेरी या एकाच वर्गातील वनस्पती असून तेरीला काही भागात तेर अळू म्हणतात.

या लेखात दिली आहे तशी रेसिपी वापरुन आमच्याकडे पावसाळ्यात "पातवड्या" केल्या जायच्या. आजही करत असतील. मात्र पाने अळूची न घेता "वड्यांची पाने" असतात. ही एका पावसाळ्यात उगवणार्‍या वेलीची पाने असतात. पावसाळ्यात ही वेल माळरानांच्या टेपर्‍याच्या कुंपणांवर सर्रास दिसते. या वेलीचे मात्र मूळ शोधण्याच्या भानगडीत मी पडलो नाही. :)

शेणकी - गोठ्याजवळ किंवा गावाबाहेर मोकळ्या जागेत गुरांचे शेण साठवण्यासाठी खणलेला साधारण पुरुषभर उंचीचा आणि चार पाच फुट व्यासाचा खड्डा. हे शेण नंतर शेतासाठी शेणखत म्हणून बैलगाडीत भौन शेतात नेले जाते
गवंड - गावातून गावालगतच्या डोंगरावर किंवा शेतीकडे जाणारी चिंचोळी वाट.
टेपरा - एक निवडुंग सदृष्य वनस्पती जी कोकणात नैसर्गिक कुंपण म्हणून पूर्वी लावली जायची.

धन्यवाद

छान आणि सुंदर रेसिपी.
फोटो छान आणि कोशिंबिर ची पाककृती पण आवडली.
आता अळू मिळवणं आलं आणि बनवणं पण.

बाकी, फोटो आवडले हे सांगायचं राहिलंच.

---

मैत्र जिवांचे मैत्र जेवणाचे...

शेवगा, राजगिरा, चमकोरा, शेपू, करडी, काटेमाट, तांदुळगा, तरवंटा, बारीक घोळ, मोठा घोळ, हादग्याची फुले या पालेभाज्या, वीस वर्षांपूर्वी ज्या प्रमाणात बाजारात विकायला यायच्या / इतरत्र उपलब्ध असायच्या, त्या प्रमाणात आज येतात का?

मोठया प्रमाणात नाही मात्र बाजारात भाज्या असतात. थोड्या शोधाव्या लागतात.
शेवग्याच्या शेंगा खाल्यात पण त्याचा पाला अजून तरी माझ्या आला नाही. शोधावा लागेल.
बाकी मेथी, शेपू, पालक, करडई, चाकवत, हरभर्‍याच्या पाल्याची भाजी, लाल माठ, हिरवा माठ, चवळी, अंबाडी ह्या भाज्यांवर विशेष प्रेम. नुकतीच मायबोलीवर वाचताना "भारंगी" नावाची भाजी माहित पडली. सुदैवाने वाचन केल्यावरच दोन तीन दिवसात बाजारात दिसली. आता आहारात समाविष्ट केली आहे.
नुकतीच "टाकळयाची भाजी" माहित पडली आहे. एकदा चव घेऊन बघावी लागेल.

मस्तच झाल्यात की अळू वड्या आणि देठांची कोशिंबीर

रेसिपी आवडली, फारच उत्तम दिसतायत दोन्ही पदार्थ, ते डाळिंब दाणे वगैरे तर लैच जबरी सजावट वगैरे केलेली दिसते.

माफ करा पण आपल्या स्मरणरंजनाशी मी सहमत नाही,

जुन्या भाज्या नाहीत अन् त्या बनवणारे पण नाहीत असे काहीच नाही, प्रमाणे थोडी कमी झाली असतील पण अजूनही हे बनवतात सगळे लोक, किमान गावाकडे.

जुन्या भाज्या शहरात बनवत नाहीत म्हणत असाल तरीही त्याबद्दल मी शहरी स्त्रियांना (किंवा पुरुषांनाही) दोष देणार नाही. नोकरी धंदे सांभाळून इतके सायास होत नसतात, पण चान्स मिळाला तर कुठल्याही पिढीची माणसे असो अनवट पाककृती बनवायला कायम तयार असतात असेच मला वाटते.

अळू /चमकुरा चा एक चवदार पदार्थ म्हणजे भजी ! योगायोगाने कालच खाण्यात आली. लिंबाच्या / चिंचेच्या पाण्यात अळूची पाने बुडवून ठेवायची. पातळसर बेसनाच्या पिठात घोळवून तेलात सोडायची. पान फोल्ड नाही झालं पाहिजे म्हणजे एकदम कुरकुरीत राहतं. बाकी वड्या / वड्याची भाजी/ वरण /पातळ भाजी अधूनमधून होतंच असतं. कंद मात्र जास्त कधी खाल्लं नाही. हॉस्टेल ला असताना बहुतेक याच कंदाची भाजी करत असावेत⁹ असं वाटते. पण कधी आवडली नाही भाजी.

अळूवडी हा अत्यंत आवडता पदार्थ! पण मला अळूवडी आणि सुरणाची भाजी कुठल्याही पद्धतीने बनवली तरी खाजते 😒 त्यामुळे कितीही आवडत असली तरी २-३ पेक्षा जास्ती नाही खाता येत!
'अळूच्या देठांची कोशिंबीर' हा पदार्थ मात्र आईने गेल्या कित्येक वर्षात बनवला नसल्याने माझ्या विस्मृतीत गेला होता, तो पुन्हा आठवला. पूर्वी मामा आणि दोन मावशांचे जुने वाडे होते तेव्हा त्यांच्याकडून घरच्या अळूची पाने मिळायची पण आता वाडे पाडून बिल्डिंगी उभ्या राहिल्या आणि हा पदार्थ घरी बनणे बंद झाले.

अळूच्या देठांच्या कोशिंबिरीला आजोळी देठी म्हणायचे आणि आम्हा भाचरांचा तो अतिशय आवडता पदार्थ होता हे (बर्‍याच वर्षांनी) आठवले. फोटो छान आलाय,

वर टाकळा कुर्डू आणि तत्सम रानभाज्यांचा उल्लेख वाचून जागुताईने मिपावर पूर्वी लिहिलेल्या रानभाज्या मालिकेची आठवण झाली. जवळपास सर्व पावसाळी रानभाज्या त्यात आल्या होत्या, फोटो अन रेसिपीसकट.

अळू वड्या आणि कोशिंबीर मस्तच! देठांची नेहमी भाजीच केली आहे, आता कोशिंबीर करून बघणार.

अळुवड्या आवडतात, याही आवडल्या. देठाची कोशिंबीरी आवडली. आमच्याकडे देठ परतुन् घेऊन कांदा शेंगदाने कूट लसुन मिर्ची तिखट टाकून भाजी बनवतात.

-दिलीप बिरुटे

मेन्यू आवडला, भक्ती!
अळूच्या वड्या फार आवडतात. माझी आजी ही कोशिंबीर,आणि देठांची भाजी करायची, छान लागते.
संध्याकाळी फ्रिझरमधील Deep Patra करावाच लागेल. :)

मागच्याच आठवड्यात चापल्या होत्या [ घरी उंडे आणुन ], हा धागा बघण्यात आल्या नंतर परत भूक चाळवली ! तिर्थरुप बाहेर जाणार होते तेव्हा त्यांना सांगुन परत तयार केलेल्या मागवल्या आणि चापल्या. बाजारात मिळणार्‍या शॅलो फ्राय असतात, मला उंडे डीप फ्राय करुन केलेलेच अधिक चवीला आवडतात.

मदनबाण.....
आजची स्वाक्षरी :- Zanjeere Full Song | Ft. Pujita Ponnada | Bheems | Suddala Ashok Teja | Ram (Dhee13)|Folk Songs 2022