उच्चार आणि भाषा : GHOTI and FISH

शो मस्ट गो ऑन असे अँडी स्काउंड्रल नामक थोर, उच्चभ्रु वर्गातला साहित्यिक म्हणुन गेला.

बरोब्बर.... तुम्हाला ९ गुण १० पैकी...
१ गुण शुद्द्लेकना साठि कापून घेतलेला हाय...................... ;-)

- (तुतीची योग्य वाढ होण्यासाठी काय करावे याचा विचार करणारा) शिवा जमदाडे
भोकरवाडी (बुद्रुक)

(हा माझ्या आईचा स्टॅन्डर्ड विनोद.)
इट इज अ पेन (pain) दॅट यू डु नॉट हॅव्ह अ पेन (pen). टेक द पेन बाय द विंडो पेन (pane).

मराठी मूळ भाषा असली, आणी इंग्रजी उशीरा शिकलेली असली, तर लोक साधारणपणे त्या तीन्ही शब्दांचा एकसारखा उच्चार करतात. त्यांनाच हा विनोद कळतो. अर्थात या तीन्ही शब्दांचा उच्चार इंग्रजीत वेगळा आहे ती गोष्ट ३_१३ निरीक्षक अदिती यांनी सांगितलीच आहे. त्यामुळे जे लोक लहानपणीच इंग्रजी शिकले आहेत त्यांना हा विनोद कळत नाही. मला सवयीमुळे (आईच्या तोंडूनही!) तीन वेगवेगळे उच्चार ऐकू येतात. (pain पेइन, pen पेन्न्, आणि pane पेऽन, असे काही.)

- - -
(येथपासून प्रतिसाद मूळ लेखाला, १_१३ अदितींना उपप्रतिसाद म्हणून नाही)

माझ्या एका अमेरिकन मित्राने मला हा विनोद ऐकवला.
ह्वॉट डझ द डॉली (Dalai) लामा थिंक अबाउट क्लोनिंग? ही इझ हॅपी - दे नेम्ड डॉली (Dolly) द शीप आफ्टर हिम.
What does the Dalai (डॉली) Lama think about cloning? He is happy - they named Dolly (डॉली) the sheep after him.
मला काही म्हणजे काही करून तो विनोद समजला नाही (त्याने समजावून सांगेपर्यंत). कारण तो दोन्ही शब्दांचा एकसारखा उच्चार करत असला तरी मला (त्याच्या तोंडूनही!) पहिला शब्द "दलाई", दुसरा "डॉली" असाच ऐकू येत होता.

मराठी मूळभाषा असणारे आपण (म्हणजे मीसुद्धा) v आणि w यांचा उच्चार वेगळाच काही करतो, याबाबत आपण कुप्रसिद्ध आहोत. (ही गोष्ट आपल्याला सांगणारा एक तरी प्रेमळ अन्यभाषक मित्र असला तर आपल्यालाही हे कळते, नाहीतर वर बिहार्‍यांची करतात, तशी आपल्या पाठीमागेच आपली टिंगल होते.)

आपण हिंदीतले अनेक शब्द वेगळेच उच्चारतो - म्हणजे अंत्, चंद्र् ऐवजी अंतऽ, चंद्रऽ वगैरे. "मैं"चा उच्चार मॅ/मए असा करण्याऐवजी "मई" असा विचित्र करतो. (लतादीदींनी खूप प्रयत्न करून योग्य हिंदी उच्चार शिकून घेतलेत - त्यांनी स्वतःच ही गोष्ट सांगितली आहे. व्ही शांताराम यांच्या हिरोईन संध्याबाईंचे हिंदी उच्चार फारच मराठमोळे असत. कोणाचे वागणे बरोबर आणि कोणाचे चूक, ते तुम्ही ठरवा. लतादीदींनी उत्तर भारतीय उच्चार शिकून मराठी अस्मितेशी गद्दारी केली असे मला मुळीच वाटत नाही. आणि संध्याबाईंनी हिंदीतही "मई" असा उच्चार करून मराठी भाषेचा मोठा गौरव केला असे मला वाटत नाही.)

माझ्या मते या सर्व गमती खेळीमेळीने विचारात घ्याव्यात. बहुतेक एकभाषिक लोक (मग ते बिहारी असावेत की मराठी) दुसरी भाषा बोलताना आपल्या भाषेतल्या खास लकबी वापरतात. त्या लकबी दुसर्‍या भाषेत ठीक वाटत नाहीत. या अभावित विनोदांना मनमुराद हसावे. पण त्यावरून माणसां-माणसांत किंवा समाजा-समाजांत ज्येष्ठ-कनिष्ठ ठरवू नये.

हो, स्पॅनिश मध्ये J चा उच्चार "ह" होतो. उदा. Julio (July साठी शब्द) चा उच्चार हुल्यो.
सॅन होजे (San Jose ), हालापिनो (Jalapeno) ही नावे तर सर्वश्रुत आहेत.

अवांतर : मागे हवाई ला गेलो असताना तिथली रस्त्यांची वगैरे नावे खूप मजेशीर वाटली.
हवाई मध्ये हवाईअन (Hawaiian) आणि इंग्लीश या २ ऑफिशिअल भाषा आहेत. हवाईअन भाषेत फक्त १२ च अक्षरे आहेत. A, E, I, O, U हे स्वर आणि H, K, L, M, N, P, W ही व्यंजने. ह्या १२ अक्षरांमध्येच भाषेतील सर्व शब्द बसवलेले आहेत. शब्दात जिथे स्वर येतो तिथे त्याचा स्वतंत्र उच्चार होतो . उदा. PUUNENE हे नाव एका ठिकाणी वाचले..त्याचा उच्चार पुउनेने असा होतो. पू नेने हा चुकीचा उच्चार.
आणखी बरीच रस्त्यांची आणि ठिकाणांची मजेशीर नावे दिसली. Nene , kele , kane , alawai , hanauma (हानाउमा), punahou , kalakaua, molokini, halekala , halemau , lahaina , kanapali

ईश्वरी