व्हिटॅमीन बी-१२, काही प्रश्न

वेगन लोक्स तर दूधसुद्धा घेत नाहीत, त्यांचे काय होते?

इतके दिवस फारसा कॉमन नसलेला हा विषय इतका एकदम घाऊक कसा काय झाला ह्याचे जरा आश्चर्य वाटते ...

तज्ञांना काय ते बोलू देत; असा विचार करत शक्यतो शांत रहायचा माझा विचार असतो. तरी तोंड उघडतो आहे. चु भू द्या घ्या. काही दुरुस्ती असेल तर अवश्य सुचवा.
आदर्श परिस्थितीत व्हेगन लोकंही पुरेसं बी १२ बाळगून असू शकतात. कारण ते बाहेरुन घेण्याची गरज नाही. व्हिटामिन डी जसे सूर्य प्रकाशात शरीर स्व्तः बनवते, त्याप्रमाणे बी १२, आणि व्हिटामिन के सुद्धा शरीर स्वतः बनवू शकते. निरोगी व्यक्तीच्या आतड्यांमध्ये किलोभर गुड बॅक्टेरिया असतात. ते आपल्या अस्तित्वास पूरक, सहायक असतात. ती बॅक्टेरिया मंडळी हे व्हिटामिन्स बनवतात. पण त्यासाठी अगदि आदर्श परिस्थिती हवी. आपण शिजवलेले अन्न पदार्थ व इतर मसाले बरेच खातो. ही बॅक्टेरिया मंडळी त्यापासून व्हिटामिन्स बनवू शकत नाहित. पुरेसं कच्चं )मोड आलेली कडधान्य, हिरव्या भाज्या, फळं) वगैरे नियमित खाल्ल्यास आणि शरीरात पुरेसे सक्रिय बॅक्टेरिया असल्यासब्मग त्यापासून हे बनवले जाते. पण हे फार दुर्मिळ असते. आपापले उद्योग धंदे सांभाळून तितक्या परफेक्ट प्रमाणात मोजून मापून, नेमके खाणे व्यावहारिकदृष्ट्या लै अवघड ( ऑल्मोस्ट अशक्य). मग डेअरी प्रॉडक्ट - दुग्ध जन्य पदार्थ व इतर पाणिज अन्न )विशेषत: अंडी आणि मासे) त्यातील फायद्या तोट्यांसकट स्वीकारावी लागतात किंवा डॉक्टरनं प्रिस्क्राइब केल्यास सप्लिमेंट्स चा समावेश करावा लागतो.
.
.
अतिरिक्त वाढलेले वजन वजन नियंत्रित करण्याचा प्रयत्न करणार्‍या लोकांनाही लोकांनाही माझा हाच सल्ला असतो. मुद्दाम जबरदस्त कष्ट करुन वजन कमी करत रहायची आदर्श परिस्थितीत गरज नसावी. शरीर स्वतःच कॅलरीज् सतत जाळत असते. त्यात एक र्‍हिदम असतो. आपल्या जीवनशैली मुले म्हणा, इतर काही कारनांनी म्हणा तो र्‍हिदम बिघडतो. आदर्श नैसर्गिक परिस्थितीत फार फार कठोर कष्ट करण्याची गरज पडू नये. भूक लागेल तितके शरीर मागत असते. तितके खात रहावे. बाकी शरीर बरोबर क्यालरिज / उष्मांक जाळते. पण हे सगळे झाले शरिर प्रकिर्या, चयापयच / मेटाबोलिझम र्‍हिदमिक सुरु असताना. त्याचा र्‍हिदम चुकला असल्याने पुन्हा गाडी रुळावर आणायला जरा कष्ट पडतात.
.
.
मी तज्ञ नाही. सामान्य ज्ञानावरुन बोलतोय. चु भू द्या घ्या.

कदाचित भरकटलेला विचार ....
अचानक हे सगळे कसे सुरु झाले ? कधी कधी असे वाटते कि मुळात आपण जे अन्न खातोय त्यात गेली काही वर्षे ह्या अशा उणीवा मुद्दाम निर्माण केल्या आहेत कि काय (GM food वगैरे) जेणेकरून हे प्रश्न तयार होतील आणि त्यांची उत्तरे शोधून ठेवलेली असावीत ?

विशिष्ट भौगोलिक परिस्थितीत निर्माण होणारे अन्न त्या त्या वातावरणाला पूरक आणि पोषक असेल असा एक साधा नैसर्गिक नियम नाही का ? आपल्या कडील तज्ञांनी 'इथल्या' खाद्यपदार्थांच्या गुणधर्मांचे विश्लेषण करून सल्ले द्यायला नकोत का ? उदा: पिझ्झा वाईट, ऑल ग्रेन ब्रेड बरा (!/?) हे आपण सांगू शकतो पण थालीपीठ, उकड, तोंडल्याची भाजी, फणसाचे गरे ह्यावर 'अभ्यास पूर्ण' वक्तव्य फार कमी किंवा शून्य ऐकू येते

थोडी अतिशयोक्ती करायची तर पिढीजात पंजाब मध्ये काढलेल्या एखाद्या पंजाब्याला सांगायचे कि तुझ्या शरीरात अमुक तमुक नाही त्यामुळे तू लस्सी/ लोणी / गहू बंद करून ओल्या नारळाची चटणी आणि इडली, ताजे बांगडे, हे खायला लाग किंवा त्याही पुढे जाऊन गिलक्याचा रस आणि उकडलेली ब्रोकोली रोज सकाळी घेत जा ...हे असे काहीतरी झोलीस्टिक सल्ले मिळून कसे चालेल ?

मास अंडी मासे यातून बी१२ मिळते म्हणून शाकाहारी लोक ते खाणार नाहीत.सुका मेवा महाग आहे.फारतर दूध घेतील .

आपल्या आहारात बी१२ जीवनसत्त्व नाहीये हे कळल्यानेच काय शाकाहारी लोक चिडके होतात आणि गेंड्यासारखी धडक मारतात.

या प्रश्नाचे तीन भाग आहेत
१) जीवनसत्त्वाची वैश्विक उपलब्धता आणि कमतरता
२) कोणत्या अन्नात हे जीवनसत्व आहे
३) वयानुसार याची कमतरता
१) व्हिटॅमीन बी-१२ हे एक अत्यावश्यक जीवनसत्व असून प्राणी किंवा वनस्पती ते तयार करू शकत नाहीत. हे जीवनसत्व फक्त जमिनीतील किंवा प्राण्यांच्या पोटातील जीवाणू (बँक्टेरिया) तयार करू शकतात. चरणारे प्राणी असे जीवनसत्व गवत किंवा झाडपाले खातात त्याद्वारे हे त्यांच्या शरीरात उपलब्ध होते आणि मग जेंव्हा मांसाहारी प्राणी अशा प्राण्यांना खातात त्यांना त्या मासातून ( प्राण्यांचे यकृत किंवा स्नायू) हे जीवनसत्व उपलब्ध होते. काही प्राणी स्वतःची किंवा इतर प्राण्यांची विष्ठा खातात त्यातूनही त्यांना हे जीवनसत्व उपलब्ध होत असते.
आता मुद्दा असा आहे कि पूर्वी याची कमतरता नव्हती का आणि नसली तर आताच का निर्माण झाली?
आधुनिक मानवी जीवनात पाणी शुद्धीकरण केल्यामुळे आणि अनेक जंतुनाशके वापरल्यामुळे आपण खातो ते अन्न उगवत असलेल्या जमिनीतील हे जीवाणू मोठ्याप्रमाणावर नाहीसे झाले आणि त्यामुळे त्यातील मिळणारे जीवनसत्वहि कमी झाले.
पूर्वी सांडपाण्यावर किंवा सोनखतावर परसातील भाज्या उगवत आणि त्यातून आपल्याला बरेचसे B १२ जीवनसत्व मिळत असे. आता परसदारच्या भाज्याहि गेल्या. ( अर्थात या भाज्यातून आपल्याला जीवनसत्व बरोबर "जंत आणि कृमी" यांची अंडी सुद्धा "फुकट" मिळत असत)
आपण भाज्या धुवून खातो त्यामुळे त्यातून होणारे जंत कृमी किंवा जीवाणूजन्य आजार बरेच कमी झाले पण त्यातून उपलब्ध होणारे जीवन सत्त्व हि कमी झाले आहे हि वस्तुस्थिती.
हे जीवनसत्त्व खाण्यातून जठरात आले तरी त्याचे शोषण होण्यासाठी जठरात जीवनसत्व पकडून धरणारा घटक(intrinsic factor) आवश्यक असतो. याच बरोबर या जीवनसत्वाचे त्यापासून विघटन होउन आतड्यात शोषण होण्यासाठी जठरात तीव्र आम्ल असणे पण तितकेच आवश्यक आहे.
तिसरी गोष्ट पूर्वी आपण जी अंडी कोंबड्या बकरे खात होतो ते सर्व प्राणी आणि गाई म्हशी बाहेरच्या वातावरणात मिळणाऱ्या चार्यावर अवलंबून असत. त्यामुळे त्यांना त्यातील जीवाणूंमुळे भरपूर जीवनसत्त्व मिळत असे. आता पशु खाद्य किंवा पक्षी खाद्य हे जंतू विरहीत असल्याने आता आपण खाण्यासाठी मुद्दाम वाढवलेल्या प्राण्यानमध्ये किंवा दुधामध्ये हे जीवनसत्व कमी प्रमाणात उपलब्ध आहे.
२) आपण आताच पाहीले कि वनस्पतीजन्य पदार्थांमध्ये याची उपलब्धता बरीच कमी आहे त्यामुळे हे जीवनसत्व मिळण्यासाठी प्राणीजन्य पदार्थ सेवन करणे आवश्यक आहे. सुदैवाने भारतातील शाकाहारी लोक दूध वर्ज्य करीत नाहीत त्यामुळे भारतात तरुणपणात याची मोठ्या प्रमाणात कमतरता आढळत नाही. दुधात साधारण १५० मिली मध्ये १. २ मायक्रो ग्रॅम इतके हे जीवनसत्व असते. त्यामुळे साधारण एक ग्लास दुध आणि एक ग्लास ताक/ दही घेणाऱ्या माणसाना याची कमतरता जाणवणार नाही. महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे दुधातील जीवनसत्वाची उपलब्धता हि इतर प्राणीजन्य( उदा अंडी किंवा मास) जीवनसत्वाच्या उपलब्धतेपेक्षा बरीच जास्त आहे. एका अंड्यामध्ये ०. ४४ मायक्रो ग्रॅम ब १२जीवनसत्व असते म्हणजे रोज आपल्याला कमीत कमी चार अंडी खाणे आवश्यक आहे.
http://healthyeating.sfgate.com/b12-found-eggs-dairy-8075.html
जे लोक "बिस्लेरीचेच" पाणी पितात बिस्लरीचीच "पाणीपुरी" खातात अशा लोकांना मग अजून एक ग्लास दुध किंवा दही/ताक घेणे आवश्यक आहे.
३) साधारण पन्नाशी साठी नंतर आपल्या जठराचा थोडा र्हास/झीज झाल्याने जठरातील जीवनसत्व पकडून धरणारा घटक कमी प्रमाणात तयार (intrinsic factor) होतो त्यामुळे आपण खाल्लेले ब १२ जीवनसत्वाचे पूर्ण शोषण होत नाही.
तसेच सांप्रतकाळी जाता येता लोक आम्लपित्त जळजळ (ACIDITY) झाल्याने इनो किंवा ANTACID घेत असतात. वेळी अवेळी तेसुद्धा तिखट, तेलकट, मसालेदार जेवण, अति मद्यपान आणी धुम्रपान, त्यामुळे होणारी डोकेदुखी आणी त्यावर उपाय म्हणून घेतलेल्या ASPIRIN सारख्या वेदनाशामक गोळ्या( हायला, मी पण एखाद्या जुन्या वयोवृद्ध आयुर्वेदाचार्यासारखे लिहायला लागलो आहे काय?) यामुळे आजकाल तरुण लोकांमध्ये आम्लपित्ताचे प्रमाण फारच वाढलेले दिसते. यामुळे तरुण माणसात आजकाल जठरातील आम्ल कमी झाल्याने या जीवन सत्त्वाची कमतरता दिसू लागली आहे.

या सर्व कारणांमुळे डॉक्टर आजकाल ब १२ जीवनसत्त्वाच्या पूरक गोळ्या घेण्यास सांगतात. जसे जसे ज्ञान विस्तारत जाते तशा नवीन गोष्टी पुढे येत राहतात. त्याप्रमाणे निरोगी राहण्यासाठी सल्ला बदलत जातो. हा विषय फारच गहन आहे आणी मला पण टंकाळा आला आहे. जिज्ञासूनी जालावर खोदकाम केल्यास खजिना उपलब्ध आहे. त्यातील एक दुवा
http://freefromharm.org/health-nutrition/b12-magic-pill-veganisms-achill...

आपल्या प्रतीसादाच्या प्रतीक्षेत होतोच.
नेहमी प्रमाणेच माहितीपूर्ण प्रतीसाद. धन्यवाद.

https://nutritionj.biomedcentral.com/articles/10.1186/1475-2891-12-136
आपल्या पुण्यातील दिनानाथ रुग्णालयातील एक संशोधन पर अभ्यासाचा दुवा

व्हिटॅमिअन्सचा सर्वात स्वस्त व मस्त पर्याय आहे.... व्हिटॅमिन कॅप्सूल.

महिन्याला दहा वीस जरी खाल्ल्या तरी ते आहाराला पूरक होइइल

आधी घाण करायची आणि मग ती सारवायची हे छंद आहे का तुम्हाला?
जीवनसत्वाचा सोर्स काय हे विचारल्यावर अन्नपदार्थ सांगतात कि व्हिटामिन ची गोळी ?
एम बी बी एस च नव्हे तर एम डी ला हि मी प्राध्यापक होतो आणि परीक्षकही.
जीवनसत्वे आणि खनिजांचा सोर्स विचारल्यावर तो अन्न पदार्थातील्च असला पाहिजे हा सर्वमान्य संकेत आहे.
उद्या कॅलशियम चा सोर्स काय विचारल्यावर तुम्ही चुना आणि तंबाखू सांगणार का?
किंव लोह हवे तर गंज खा म्हणून सांगणार का?
जिथे तिथे पिंका टाकायच्या सोडा आता. डॉक्टरकडे समाज एका विशिष्ट मानाने पाहतो.
असे आचरटपणाचे वाद घालून तुम्ही काय सिद्ध करू पाहता आहात.
growing "old" is mandatory
growing "up" is optional

आवरा यांना.

जीवनसत्वाच्या धाग्यावरही मारामारी चालते..

हाफशेँच्युरी निमीत्त श्री.माहितगार यांना व्हिटॅमीन A1 पासुन Z10 पर्यंत..सर्व सप्लिमेंट देऊन सत्कार करण्यात येत आहे.

शुभेच्छुक- जेपी आणी कुठलीही व्हिटॅमीन सप्लिमेंट न वापरणारे कार्यकर्ते

हे खरंच औषध बाजारात उपलब्ध आहे. आता नुकताच IPO येऊन गेलेल्या अल्केम कंपनीचे
http://retailpharmaindia.com/product/a-to-z-ns-tablets-15-tabs/

आयला ! काय गंमत आहे ! लोक कलाकंद , गुलाबजामुन , रस्गुल्ला , पनीर , रसमलाई , आइस्क्रीम , श्रीखंड , पेढे , खर्वस ..... काय काय खायला तयार आहेत.

व्हिटॅमिन बी १२ बाजारु क्यापसुलातुन स्वस्तात मिळेल, हे मी बोल्लो तर लोक वस्सकन माझ्या अंगावर आले !

असो. आता गोमाता पाळा व तुमची इच्छा पूर्ण करुन घ्या ,
म्या चाललो क्यापसुल आणायला !

मिपा लोकांचं मला काय समजना झालय बुवा ! कुनाला शेत घेउन त्यात फळझाड लावुन जुस प्यायचा हाये... कुनाला गोमाता पाळून तिच्या दुधाचा कलाकंद आणि खरवस करुन व्हिट्यामिन बी १२ पायजे हाये.

त्या फळझाडाच्या झाडालाच गोमाता बांधा. एक दिवस तिथे व्हिट्यामिन कट्टा करुया.

बरीच माहिती मिळत आहे. पण आधीच्या एका चर्चेत या बी१२ च्या तपासण्या कराव्या का याबद्दल मिपावरच्या डॉक्टर लोकांची मते प्रतिकूल होती. त्यापेक्षा शंका असेल तर काही दिवस डॉक्टरांच्या सल्ल्याने गोळ्या घ्याव्यात असे तेव्हा मत असलेले आठवते.

मोगा खान
व्हिटॅमिअन्सचा सर्वात स्वस्त व मस्त पर्याय आहे.... व्हिटॅमिन कॅप्सूल.

महिन्याला दहा वीस जरी खाल्ल्या तरी ते आहाराला पूरक होइइल

जेवणखाण न करताच कॅप्सूल खा असा सल्ला मी दिलेला नाही.

आपला आहार सुधारुनही जर शंका वाटत असेल तर फ्यामिली डॉक्टरच्या सहाय्याने सप्लिमेंट घ्याव्यात.

( व्हिटॅमिनचा सी चा स्वस्त सोर्स सांगा असा ओरलला प्रश्न विचारतात.

उत्तर : बाजारातल्या गोळ्या )

योग्य अर्थ काढण्यास मिपाकर समर्थ आहेत

व्हिटॅमिनच्या गोळ्या / कॅप्सूला आहाराला पूरक म्हणून घ्या. डॉक्टराना विचारुन घ्या, असेही मी नंतर लिहिले आहे.

( तो प्रश्न फक्त व्हॉट ईज द चीपेस्ट सोर्स ऑफ व्हिटॅमिन सी असा असतो. याचा अर्थ पेशंटला लिंबू, पेरु खायचे बंद करुन गोळ्या चघळा , असे सांगणे अपेक्षित नाही. कदाचित, तुम्ही कॉलेजात असताना लिंबू पेरु स्वस्त असतील, नंतरच्या काळात गोळ्या स्वस्त झाल्या असतील, त्यामुळे विनाकारण वाद घालण्यासारखे यात काही नाही. आज कॉलेजात कदाचित अजुन काहीतरी वेगळेच सांगितले जात असेल. )
१. तंबाखु खा असे कुणी सांगणार नाही.

२. चुना क्ञाल्शियमचा स्त्रोत म्हणुन वापरता येतो... चार लोकाना साधारण एक डाळीइतका चुना वरणा आमटीत घालता येतो.

http://www.cooksinfo.com/lime-chemical

३. गंज ही खायची वस्तू नाही... पण पालेभाज्या लोखंडी तव्यात परतून खाण्यास सांगतात . कारण तव्याचे लोह त्यात येते.

उसाच्या रसापासूनच साखर व गूळ बनते. पण गुळात लोह भरपूर व साखरेत शून्य असे का ? हेही ओरलला विचारतात ना ?

त्याचेही उत्तर तेच आहे. गूळ्निर्मिती लोखंडाच्या भांड्यात होते म्हणून.

उगाच वाद घालण्यापेक्षा जरा गंज खरवडून घ्या.

आम जनतेला स्वस्त व उपलब्ध पर्याय द्यावे लागतात... ते घरात जेवतात. आर्मीच्या क्यान्टिनात नाही.

प्रश्न 'चीपेस्ट सोर्स ऑफ व्हिटॅमिन सी' असा होता.
आहारातून हे गृहीत धरुन सर्वानी लिंबू पेरु संत्री ही उत्तरे सांगितली होती. पण गुर्जी चूक म्हणाले.

हे पेरु , आवळे फुकट कुठे मिळतात म्हणे ? ( परवा सांताक्रुझात भलेदांडगे पेरु दिसले होते. गंमत म्हणुन एक घेतला होता. पाऊण किलोचा एकच पेरु नव्वद रु मोजुन घेतला होता. चादरीत लपवुन घरात इचारलं होतं ... काय आहे ? बायकु बोल्ली कलंगडं. मुलगी बोल्ली टरबूज .... )

आयला ! काय गंमत आहे ! लोक कलाकंद , गुलाबजामुन , रस्गुल्ला , पनीर , रसमलाई , आइस्क्रीम , श्रीखंड , पेढे , खर्वस ..... काय काय खायला तयार आहेत.

व्हिटॅमिन बी १२ बाजारु क्यापसुलातुन स्वस्तात मिळेल, हे मी बोल्लो तर लोक वस्सकन माझ्या अंगावर आले !

असो. आता गोमाता पाळा व तुमची इच्छा पूर्ण करुन घ्या ,
म्या चाललो क्यापसुल आणायला !
अंडं मासं खात असाल तर या धाग्याची फारशी गरज नव्हती... नॉन व्हेज भरपेट खाल्लं की व्हिटॅमिन बी १२ मिळतं.

.....

शाकाहारी असाल तरच प्रॉब्लेम आहे. दूध हे उत्तर बरोबर आहे. पण किती ? हा प्रश्न सोडवणे कठीण आहे.

ते वर तज्ञा नी लिहिलय ... १५० मिलि दुधातुन इतकं इतकं बी १२ मिळेल म्हणुन. मला ते पटत नाही... २५० मिलि दुधात १.२ मायक्रोग्रम ब १२ असते. आपली रोजची गरज २.४ ची आहे. किती दुध / ताक लागेल , हिशोब करा. १ अंड्यात साधारण ०.४४ असतॅ .

म्हणुनच शाकाहारी लोकांसाठी काही अन्नघटक ब१२ फोर्टिफाइड करुन उपलब्ध आहेत. फोर्टिफाइड करतात म्हणजे काय करतात बुवा ? थोडं जास्तीचं ब१२ त्यात कृत्रिमरीत्या मिसळतात . हेच ना ? दूध व ब्रेअकफास्ट सिरियल्स फोर्टिफाइड उपलब्ध आहेत म्हणे .
मिपा लोकांचं मला काय समजना झालय बुवा ! कुनाला शेत घेउन त्यात फळझाड लावुन जुस प्यायचा हाये... कुनाला गोमाता पाळून तिच्या दुधाचा कलाकंद आणि खरवस करुन व्हिट्यामिन बी १२ पायजे हाये.

त्या फळझाडाच्या झाडालाच गोमाता बांधा. एक दिवस तिथे व्हिट्यामिन कट्टा करुया.

तुमचे सर्व लेखन एका खाली एक देत आहे
एका बोटावरची थुंकी दुसर्या बोटावर करताना तुमची सर्व बोटं "थुकरट" झाली आहेतत्याकडे जर लक्ष द्या.
HIV चा विषाणू जसा आपल्या गुणसूत्रात सारखे बदल करत राहतो तसेच तुम्ही पण आपली विधाने सरकवत राहता आहात. ते HIV विषाणूचे "गुण" लावून घेतलेले दिसतात.
स्वच्छपणे दुधाचा विषय असताना त्यात गोमाता घुसडणे, फळझाडाचा संबंध नसताना तो येथे आणणे असल्या गोष्टी आणल्यामुळे आपण डॉक्टर म्हणून आपली विश्वासार्हता कमी करीत आहात असे वाटत नाही का आपल्यास? .
बाकी तुम्ही दिलेल्या पर्यायात चुना वरणात टाकता येतो हे कुठेच आढळले नाही. केवळ द्यायचा म्हणून दुवा देत असाल तर नाही दिलात तरी चालेल. नाही तरी तुमच्या सारखा डॉक्टर असेल तर रुग्ण चार वेळेस विचार करेल.

मोगा भाऊ
https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB12-HealthProfessional/
Milk, low-fat, 1 cup 1.2 microgram
बिनबुडाची विधाने न करणे हे आम्हाला शिकवले गेले आहे.

ठीक आहे
माझा समाज भारतीय कप बद्दल झाला होता जो १५० मिली होता. चूक झाली.
पण २. मायक्रो ग्राम ब १२ साठी ३०० मिली ऐवजी शाकाहारी माणसाला ५०० मिली दुध/ दही / ताक प्यायला लागेल. जे फारसे अवघड नाही.
उगाच अर्ध्या भारतीय जनतेला जन्मापासून गोळी घ्या सांगण्यापेक्षा बरे नव्हे का?
त्यासाठी एवढे फालतू प्रतिसाद टाकून आपण काय सिद्ध केलेत.
एकही चूक मान्य न करता उगाच सारवत बसण्यापेक्षा व्यवस्थित प्रतिसाद देत चला. जिथे तिथे थुकून स्वताचे हसे करण्यापेक्षा हे बरे.