तेंव्हाच नारळ का फुटला ? अथवा नारळ हवा तेंव्हाच का नाही फुटला ?

प्रथम सुज्ञ विचार आणि नंतर सुज्ञ तत्त्वज्ञान.
हे एखादे ललित नसेल तर मात्र वैज्ञानिक उत्तर काढण्यात आपण चुकतो कारण अध्याह्रुत गोष्टीच चुकीच्या अथवा संपुर्ण आणि सर्व विचारत घेतलेल्या नसतात.परिणामांची मिमांसा करण्याची घाई मात्र फार असते.

नारळ हे बिग बँग चे रुपक आहे काय? असूही शकते!

आवडले!!

मस्त ! अवघड तत्त्वज्ञान अगदी सोप्या प्रकारे !

एकन्दरित आशय आवडला.
त्यावरून मिलिंद बोकिलांची 'यंत्र' ही कथा आठवली.

समजा तुम्ही एक टनाचं वजन त्या नारळावर पाच फुटावरून टाकलं असतंत तर तो फुटला असता का? अर्थातच. हे दर वेळी होईल. एक टनाऐवजी पाचशे किलोचं वजन टाकलं तर? तरीही दर वेळेला होईल. आता तुम्ही जर दहा ग्रॅमचं वजन पाच फुटावरून टाकलं तर तो नारळ फुटेल का? अर्थातच नाही. आणि हेही दर वेळेला होताना दिसेल. वीस ग्रॅम? पुन्हा तेच. दर वेळेला तो नारळ फुटणार नाही म्हणजे नाहीच.

जसजसं आपण दहा ग्रॅम, वीस ग्रॅम वाढवत वाढवत नेऊ, तसतसं कुठेतरी एक वजन येईल जिथे एक टक्का वेळेला फुटेल, नव्याण्णव टक्के वेळेला फुटणार नाही. तसंच, जसजसं आपण पाचशे, दोनशे, शंभर, पन्नास, वीस किलोला येऊ तसतसं कुठेतरी एक वजन आपल्याला सापडेल जिथे नव्याण्णव टक्के वेळेला नारळ फुटेल पण एक टक्का वेळेला फुटणार नाही. या दोन वजनांच्या मध्ये आपल्याला फुटण्या किंवा न फुटण्याचं प्रोबॅबिलिटी डिस्ट्रिब्यूशन काढता येईल.

आपण जेव्हा शक्ती लावून नारळ फोडण्याचा प्रयत्न करतो तेव्हा आपण लावलेला जोर या दोनच्या मध्ये कुठेतरी असतो. तो जोर जर खूप जास्त असेल तर दर वेळी नारळ फुटेलच फुटेल. तो जर कमी असेल तर कुठल्याच वेळी फुटणार नाही.

जर आपण लावलेला जोर या दोनमधल्या अनिश्चित ठिकाणी कुठेतरी असेल तर तिसऱ्या वेळेला का फुटला, किंवा चौथ्या वेळेलाच का फुटला हे प्रश्न का विचारावेत? हे थोडंसं दोनदा नाणं उडवल्यावर दुसऱ्यांदाच का छापा आला, पहिल्यांदा का आला नाही याबद्दल आश्चर्य व्यक्त करण्यासारखं आहे.

नारल पहिल्याम्दा आपटला त्या वेळेस त्याच्या कवचाला काही लहान तडे गेले.
दुसर्‍या वेळेस आपटला त्या वेळेस ते तडे जर्रा मोठे झाले. तिसर्‍या वेळे त्याहून थोडे मोठे.
चौथ्या वेळेस ते तडे नारळाला भेग पाडण्या इतपत मोठे झाले इतकेच.
पहिल्यांदा जर जोर लावला असता तर एकदम्च मोठी भेग पडली असती.
हे म्हणजे न्यूटन हा त्याच्या बाबांपेक्षा होता. कारण त्याचे बाबा जर न्यूटनपेक्षा हुशार असते तर त्यानीच नसता का गुरुत्वाकर्षण बलाचा सिद्धान्त मांडला.

इंजिनियरिंगमदधे यासाठी Reliability factor असतो. म्हणजे तुमच्याकडे समजा १०० नारळ असले तर त्यापैकी किती नारळ तुमच्या 'अनुकूल' परिस्थितीत न फूटतील हे पहाणे. जर आपण हा फॅक्टर ९९% घेतला तर याचा अर्थ केवळ एकच नारळ तुमच्या अनुकूल स्थितीत फूटेल. ही पदधत ट्र्ायल अॅंड एरर टाईप असते. म्हणजे १०० नारळ घ्या ते जवळपास आकारमानात सारखेच असतील याची खात्र्ी करा. वेगवेगळी ताकद लावत रहा आणि यावरुन तो फॅक्टर शोधा.

गंमत म्हणजे अनुकूल अशी परिस्थीतीच असु शकत नाही. जी एकासाठी अनुकूल ती दुसरयासाठी प्रतीकूल असणारच ना.
यासाठी आपल्याला त्या नारळाचे कणरचना लक्ष्ात घ्यावी लागणार. दोन कणांमद्धे जर फट निसर्गतः जास्त असेल आणी हाच कमकुवत भाग फोडला तर लवकर फुटेल.

यासाठी सर्वात मजबूत संरचना असलेला नारळ किती ताकदीला फूटतो हे पहावे लागेल. समजा आपण या ताकदीपेक्ष्ा जास्त ताकद लावली तरच सगळे नारळ पहिल्याच फटक्यात फूटतील. हेच वरच्या अभिप्र्ायमद्धेही सांगितले आहे.
इंजिनियरिंगची एक शाखा Machine design याचे मुख्य तत्व जवळपास असेच आहे.