कर्सिव का टचपॅड ?

अतिशय स्वागतार्ह निर्णय!

हाताने लिहिणे ही काही काळाने कला म्हणून उरेल. त्यावर "टॅबच्या युगात आता हाताने लिहायला विसरलोय" वगैरे वॉट्सॅपी गळेही काढले जातील.

<<<<<हाताने लिहिणे ही काही काळाने कला म्हणून उरेल. त्यावर "टॅबच्या युगात आता हाताने लिहायला विसरलोय" वगैरे वॉट्सॅपी गळेही काढले जातील.>>>>

बरर्र मग ?

काय बोलावं हे कळेनासं झालय. जेंव्हा माझ्या मुलाला कर्सिव्ह लेखन सुरु झालं तेंव्हा लगेच बंद केलं गेलं व शाळेकडून आयप्याडस दिली गेली. पालक आनंदले. आम्ही विरोध करायचा केलेला प्रयत्न हा प्रयत्नच राहिला. तोपर्यंत माझ्या मुलाचे अक्षर व लेखनातला नेटकेपणा हा गुण होता पण त्या मेल्या आयप्याडने हस्ताक्क्षराचा व नेटकेपणाचा विषय निकालात काढला. स्पेलिंग चुका आपोआप दुरुस्त होऊ लागल्या, खाडाखोड दिसेनाशी झाली, क्याल्क्यूलेटरने गणिते पटापट होऊन मुलगा त्याच यंत्रावर कुठले तरी शोज पाहू लागला. नंतर हाताने करण्याच्या प्रोजेक्टला कसेतरी पूर्ण करणे एवढेच उरले. त्याच्या आकृत्यांमधील सुबकपणा निघून गेल्यावरही जेंव्हा शिक्क्षिकाबाईंनी पूर्ण गुण दिले त्यावेळी त्यांना भेटून अस्वछ कामाचे सगळे गुण दिल्याचे लक्षात आणून दिले. त्यावर टेक्निकली तो बरोबर आहे व आम्ही या कामाला स्वच्छ म्हणतो असा मलाच धक्का दिला. मुलगा कार्सिव्ह लिहिताना आनंदी दिसायचा पण आयप्याडमुळे जास्त आनंदी दिसतोय हे पालकांना खटकू शकते ...........मला खटकते. आता दुसर्या शाळेत आयप्याड अजिबात वापरू देत नाहीत आणि याचे हस्ताक्षर किंचितच सुधारले आहे. लहानपणी त्याच्या हस्ताक्षरावर व आकृती काढण्यातील नीटनेटकेपणावर माझ्या वडिलांनी मेहनत घेतली होती. त्याचे पुरेसे फळ मिळाले नसल्याचे मला वाटते. मुले हे असले टायपिंगचे लेखन लवकर आत्मसात न करायला काय झालं? असतं काय त्यात? कमी केलेले कष्ट कोणाला नकोयत? अक्षर हा विषय आता बोलायचाच नाही, त्याने मने दुखावून डोळ्यात महापूर यायचे. फक्त एवढेच झालेय की आम्ही काही बोललो नाही की मुद्दाम अक्षर बरे काढायचे व कागद आम्हाला दिसेलसा ठेवत असे. कौतुक कोणाला नको असते? ;) आणि कमी वेळात भाराभार गोष्टी शिकवण्यापेक्षा चांगल्या गोष्टी जास्तवेळ शिकवा ना! असो, आता काही ए बी सी डीचे वय नाही त्याचे, पण जेंव्हा होते त्यावेळचे आठवले. असले वेगळाले शोध लागणे, पूर्वीचे निकालात निघणे हे चालू राहते. आपले मूल ज्या लाटेत सापडेल तसे होत जाते.
मुलाच्या मित्राच्या शाळेत यावर्षी पारंपारिक गणित हा प्रकार बंद करून सिंगापूर म्याथ पद्धती सुरु केलीये. नेहमीच्या पद्धतीत व सिंगापुरी पद्धतीत काय फरक आहे हे मला माहित नाही पण तो मित्र रशियन म्याथच्या वर्गाला जात असे. आता त्याची आई म्हणते की नुसते उत्तर बरोबर आल्याने गुण मिळत नाहीत तर सिंगापुरी पद्धतीला महत्व आहे. मग त्यांनी त्याला त्या गणिताच्या क्लासला घातले. काही वर्षांनी ते रशियन पद्धत सुरु करणार नाहीत कशावरून?

काळाबरोबर चालायला काहीच हरकत नाही. सुंदर हस्ताक्षर हे कला म्हणून कधीही जोपासता येइल. त्याला वयाची काहीच अट नसावी.

बोरू जसा आपण मागे सोडला, तसाच पेनही मागे सोडायला लागेल....

जे जे सोपं आणि उपयोगी ते सुंदर असते . रेवती यांचं बरोबर आहे.

कर्सिव्ह लिहा की आणि कसं, हस्ताक्षर सुवाच्य असणं महत्त्वाचं!! टाईप करायला केव्हाही शिकता येईल त्यात काय विशेष आहे. आणि हस्ताक्षर वळणदार व्हावं म्हणून वाया जाणार्‍या पानांच्या गठ्ठ्यांची कारणं दिली जात असतील तर हल्ली व्हाईटबोर्ड पाट्या मिळतात. त्यावर सराव करायला काहीच हरकत नसावी.

अक्षरी रचनेपेक्षा, संवादातील स्पष्टतेवर मेंदूची जास्त क्षमता वापरता येईल

मानवी मेंदूला संगणकाच्या मर्यादित मेमरीप्रमाणे समजणे व वागवणे हा प्रचंड मूर्खपणाचा कळस आहे.

वाचणाऱ्याला समजले पाहिजे हा मुद्दा महत्वाचा असला तरी लिहिणाऱ्याने काय आणि कसे लिहिले पाहिजे हेसुद्धा महत्वाचे आहे. लेखन सोपे करण्याच्या संगणकीय पद्धती चांगल्याच आहेत, पण मुळात चांगले लिहायचे कसे याची जाण असल्याशिवाय हे सर्व व्यर्थ आहे. हस्ताक्षरात लिहिण्याच्या क्रियेला हमाली किंवा गरज नसलेलं काम समजणे म्हणजे व्यायामशाळेत जाउन वजनं उचलणे हे हमाली आहे असे म्हणण्यासारखे आहे. तंत्रज्ञान कितीही पुढे गेले तरी काही शारीरिक क्रियांचा मानसिक परिणाम आपण नाकारू शकत नाही. उद्या मनातले प्रत्यक्ष स्क्रीनवर उमटायला लागेल किंवा त्याच्याही पुढे जाउन याच्या मनातले सरळ त्याच्या मनात उमटायला लागेल तेंव्हाही हाताने लिहिण्याची कला जोपासणे महत्वाचे आहे.

हाताने लिहिण्याने विचारांमध्ये सुसंगता, दिशा आणि स्पष्टता येते. आयपॅड वरील मशिनी लिखाणाची सवय अगदी सुरुवात पासून लागली तर हे फायदे हरवण्याची शक्यता आहे. आमचे जेजे चे आदरणीय सुलेखनकार आणि प्राध्यापक श्री क्षीरसागर सर यांनी एका व्याख्यानात भारतीय लिपी आणि त्यांचा बौद्धिक रित्या होणारा प्रभाव फार सुरेख सांगितला होता. हाताने लिहिण्याच्या क्रियेने लहान वयात मेंदूवर सकारात्मक परिणाम होतात. पण ते काम "काम" म्हणून न करता आनंद म्हणून केले तरच त्याचा फायदा होतो. आपल्या भारतीय लिपीच्या अभ्यासाचा आणि संगणकक्षेत्रात भारतीय मुलांनी केलेल्या उल्लेखनीय कामाचा त्यांनी सुरेख असा संबंध सांगितला. भारतीय लिपी अभ्यासल्याने लॉजिक मजबूत होते असे त्यांचे मत आहे.

बऱ्याचदा पूर्वसुरींनी काही एक अभ्यास करून एखादे कर्म सांगितले असते, कालौघात त्याच्यामागचा शास्त्रीय विचार मागे पडतो आणि मग त्या कर्माला कालबाह्य म्हटले जाते. असाच काहीसा प्रकार हस्तलेखनाच्या बाबतीत होऊ लागला आहे.

स्वत:च दुरुस्त होणारे शब्द, सुचवल्या जाणारे शब्द व इतर सोयी ह्या निव्वळ व्यावसायिक पातळीवर अतिशय उपयुक्त आहेत पण म्हणून शालेय जीवनापासून त्याचीच सवय करणे भविष्यासाठी घातक ठरू शकते. मी जेजे ला असताना कलाक्षेत्रात नुकताच संगणकीय वापर वाढला होता. प्रथमवर्षात अक्षरश: घाम फोडेल असा अभ्यासक्रम असतो. अगणित असाइनमेंट असायच्या ज्या हातानेच रंगवून काढायच्या असायच्या. त्यातली अक्षरे विविध फोन्ट प्रमाणे स्वतः गिरवावी लागत. आम्ही विद्यार्थी पार वैतागायचो. अरे हे तर संगणकावर आता उपलब्ध आहे ना मग आम्हाला कशाला हमाली करायला लावतात. जुनाट सरकारी पद्धतींना, अभ्यासक्रमाला तेंव्हा फार तळतळाट दिले. पण पुढे त्याचे महत्व कळले. रेखाटन डोक्याने करायचे असते संगणक एक माध्यम आहे. ते काम सोपे करते. पण काम कसे करायचे हे हाताने केल्याशिवाय मेंदूत उतरत नाही. मेंदूमध्ये एक विशिष्ट जडणघडण होते ती पेन्सिल, ब्रश घेऊन काम केल्याने.

मेंदूच्या मुलभूत विकासासाठी प्रत्यक्ष हस्तकला प्रचंड आवश्यक आहे आणि याला काहीही पर्याय असूच शकत नाही.

मी शाळेत असताना आम्हाला कर्सिव्ह रायटिंग शिकवले होते. पण त्याने अक्षर बिघडते, त्यामुळे सरळ साधी लिपी वापरा असे शिक्षक लोक स्पष्ट सांगत. मला रनिंग लिपीमधे लिहिलेले अक्षर कधीच सुंदर वाटले नाही. मराठी मोडी आणि बालबोध अक्षरांमधे सौंदर्यात जो फरक दिसतो, तसाच इंग्रजीच्या साध्या आणि कर्सिव्ह लिप्यांमधे दिसतो. खरे तर रनिंग लिपीमधे जास्त फास्ट लिहिता येते ही गोष्टही कधी पटली नाही.

पुर्वी संगीत नाटके रात्र रात्र चालत असत....आता ३ तास चालली किंवा चालली तरी खुप.....सध्यातरी वेगाने कमी होत जाणारी झाडे पहाता....लिहिण्याऐवजी वेगवेगळी साधनेच वापरली जातील भविष्य़़काळात....कागद बनवण्यासाठी झाडेच उरणार नाहित.

इथे हस्तलेखन आणि टंकनाची तुलना चालू आहे. पण जग "हँडरायटिंग टू टेक्स्ट / हँडरायटिंग रिकग्निशन" च्याही पुढच्या पायरीवर पोचत आहे. सद्या बोलणे अचूकपणे लेखनात परावर्तीत (स्पीच टू टेक्स्ट) करणारी उत्तम अ‍ॅप्स तयार झाली आहेत/होत आहेत. ती जास्त जास्त अचूक होऊ लागली आहेत आणि वापरात येऊ लागली आहेत.

माझा स्वतःचा अनुभव असा आहे की काही सुचू लागले तर हाताने कागदावर लिहिणे (जे मी टंकनापेक्षा जास्त वेगाने करतो) बर्‍याचदा माझ्या मनात तयार होणार्‍या वाक्यांच्या वेगाशी बरोबरी राखू शकत नाही. मग मुद्दे विसरू नये अथवा विचारशृंखला तुटू नये म्हणून मी फक्त मुद्दे क्रमाने कागदावर खरडत जातो आणि लिखाणाचा एखादा तर्कसंगत तुकडा पुरा झाला की परत मागे येऊन वाक्यरचना करतो. माझ्यासारख्या लोकांसाठी "स्पीच टू टेक्स्ट" अ‍ॅप्स वरदान आहेत.

बोलणे साठवून ठेऊन (डिक्टेशन) नंतर ते ऐकून टंकणे हे फक्त कार्यालयीन कामासाठी सेक्रेटरी असते तेव्हा ठीक आहे. कारण खाजगी कामाला टंकनिका परवडत नाही आणि स्वतः टंकावे तर माझ्या मंद टंकनगतीमुळे प्रचंड कंटाळवाणे वाटते ! त्यापेक्षा स्पीच टू टेक्स्ट अ‍ॅप वापरून नंतर त्यामधे जरूर त्या सुधारणा करणे कितीतरी जास्त सोपे आहे *.

तंत्रज्ञान सतत नविन सुविधा निर्माण करतच राहणार आहे. त्यातील ज्या जुन्या सुविधांपेक्षा जास्त सोईच्या/आकर्षक वाटतील त्यांना लोक स्विकारत जातील आणि ज्या तशा वाटणार नाहीत त्या तंत्रदृष्ट्या कितीही पुढारलेल्या असल्या तरी दुर्लक्षीत राहतील.

* : असे मराठी सपोर्ट करणारे अ‍ॅप मिपात अंतर्भूत झाले काय मजा येईल नाही का ?! :)

मला शाळेत कर्सिव शिकवलं होतं. मला ते खूप सोयीचं पडतं पटापट काही लिहायला. पण बऱ्याच लोकांना कर्सिव वाचता येत नाही. त्यामुळे खूप प्रॉब्लेम्स होतात.

बाकी या प्रश्नसंदर्भात कोणताही संशोधनात्मक अभ्यास मला माहीत नाही, त्यामुळे फारसं बोलता येणार नाही, पण मला व्यक्तिशः हाताने लिहिता येणं आवश्यक असावं असं वाटतं...

पण माझं मुळातच मराठी अक्षर असं यायचं की शिक्षकाला कर्सिवच वाटायचं. ळोळ !

चेंज इज इनेविटेबल. कशाला तुम्ही चेंज मानून स्वीकारता, यावर सगळं अवलंबून आहे फक्त.

मोबाईल घ्यायला गेलो होतो. कीपॅड वाला हवा म्हटलं; क्वर्टी. आजकल वो सब नही चलता म्हणाला. मी म्हटलं मला तसाच हवाय. मुझे चलता है, और वही अच्छा लगता है. माझ्याबरोबर घ्यायला आलेली मंडळीही 'हं आजकाल टचस्क्रीनचाच जमाना आहे' म्हणून री ओढत होती.

आता टचस्क्रीनच्च्च फोन असणार हा बदल त्यांनी, किंबहुना दुनियेनी स्वीकारला त्यामुळे तो इनेविटेबल झाला. जर तो स्वीकृत झाला नसता, क्वर्टीची मागणी कमी झाली नसती तर कदाचित आज बाजारात क्वर्टी कीपॅड लुप्त झालंय ते झालं नसतं.

टीप - काळंबेरं ने काढलाय म्हणे क्वर्टी अँड्रॉईड फोन. जे दुर्मिळ ते महाग या नियमानुसार आता त्याची किंमत ३०००० इतकी प्रचंड आहे.

हे बरं आहे!!! मायला!! मी नर्सरी पासून कर्सिव शिकलो! पण कर्सिव मधे लिहिल्या मुळे माझा माइक्रोप्रोसेसर चा पेपर बैक ठेवला विद्यापीठान!!! मास्तर म्हणाला आइच्यान तू लेका ब्लॉक मधे लिवत जा! म्हणले बरे! विंटर ला यूनिवर्सिटी टॉप घेतलेला मी एकटा होतो! काय करणार!! आमच्या मास्तर न एक भारी पाठ पढावला!!! परिक्षकाचा ईगो डिस्टर्ब होइल असले कधीच पेपरात लिहू नकोस! तुला फ़क्त पास व्हायचे आहे! ज्ञानाचा बाजार जॉब मार्केट मधे मांड!! काय बोलणार!!!

मेंदूच्या मुलभूत विकासासाठी प्रत्यक्ष हस्तकला प्रचंड आवश्यक आहे आणि याला काहीही पर्याय असूच शकत नाही. हा मुद्दा आहे.

या मुद्द्याला जीवशास्त्रिय पुरावा नाही.

मानवाने वेद-उपनिषदे, इ लेखन करायला सुरुवात होण्याच्या आधी निर्माण केली आणि काही हजार वर्षे केवळ पाठांतर/मौखीक पद्धती वापरून भूर्जपत्रांवर लिहीण्याची प्रथा येईपर्यंत बर्‍याचश्या प्रमाणात सुव्यवस्थित ठेवली.

शिकताना आपण वारंवार वापरलेल्या गोष्टी/पद्धती सहाजिकपणे नंतर आपल्या अंगवळणी पडतात, सोप्या वाटतात आणि त्यांच्याशी आपली जवळीक निर्माण होते. अश्या रितीने निर्माण झालेल्या पूर्वग्रहावर मात करून, केवळ नविन गोष्टींकडेच नाविन्याने/अलिप्तपणे पाहणे नाही तर परिचयाच्या गोष्टींकडेही तसेच पाहणे, हे आपले शिक्षण/प्रगती पुढे चालू राहण्यासाठी आवश्यक असते... यालाच "आऊट ऑफ बॉक्स" विचार करणे म्हणतात.

हातानी लिहिलेलं दिर्घ काळ लक्षात रहातं असा स्वानुभव आहे. मला मराठी आणि इंग्रजीमधे अजुनही हातानी लिहायला जास्त आवडतं.

हस्तलिखितामुळे मेंदूची वाढ होते वगैरे बाबीवर माझा विश्वास नाही. पण टॅबलेट व कॉम्प्युटरसारख्या साधनांच्या अतिवापराने डोळे लवकर खराब होण्याची शक्यता निश्चितच आहे. मानवी डोळे हे संगणक-टॅबलेटच्या अतिवापरासाठी सक्षम नाहीत असे मला वाटते. विशेषतः ज्यांना दर्जेदार स्क्रीन घेणे परवडणार नाही त्या लोकांना हानीकारक रिफ्रेश रेट, पिक्सेलेटेड डिस्प्ले वगैरे गोष्टींमुळे डोळ्यांना जास्त ताण पडणार हे उघड आहे. शिवाय महाग डिस्प्ले हे डोळ्यांसाठी चांगले असतीलच असे नक्की सांगता येत नाही.

शिवाय पुस्तके जवळ धरुन वाचताना होणाऱ्या त्रासापेक्षा असे टॅबलेट्स वगैरे जवळ धरुन वाचल्याने होणारा त्रास नक्कीच जास्त असणार आहे.

वरील सर्व प्रतिसाद वाचले, हस्तलिखित लिपी बाद करून फ़क्त कंप्यूटर टाइपिंग बारक्या पोरांस शिकवणे हे रास्त अन एक स्वगतार्ह पाऊल आहे इथपासून, ते हस्तलिखित लिपी अक्षरे, ती शिकण्याची प्रक्रिया इत्यादी मस्तिष्क विकासासाठी गरजेचे आहे इथपर्यंत वाचले, नवी कल्पना आहे! पण वरती "दौत अन बोरू चा टाक" चं जे एक उदहारण आले आहे ते पण पटले,तरीही मला वाटते लिखित लिपी,कागद पेन चा स्पर्श ह्यांची गरज आहेच! एक व्यवहारीक मुद्दा म्हणून हस्तलिखित मोडीत काढून टाइपिंग प्रचलित करणे ला माझा प्रत्यव्याय नाही! पण मी म्हणतो हस्तलिखित एक "relaxing art and craft" म्हणून एक कला म्हणून जिवंत ठेवल्यास काय हरकत आहें?

उदा. आज आपल्या कोणाच्याच घरी माती ची गाडगी मडकी वापरली जात नाहीत, तरीही एक छन्द म्हणुन एक कलाप्रकार म्हणून तरी आपल्या शहरी मध्यमवर्गा ने "सिरेमिक मॉडलिंग" वगैरे म्हणून जसा एक्सेप्ट केलाय तसा!! शिवाय हे टाइपिंग कंपल्सरी पेक्षा "ऑप्शनल" असावे असे वाटते. टेक्निकल स्किल म्हणून टाइपिंग त्या पोरांस करावे ज्यांचे व्यवसाय समुपदेशन (करियर काउंसलिंग) निकाल तांत्रिक करियर ला अनुकूल असे आलेत, लहानपणा पासून कलात्मक कल असलेल्या पोरांस हे कंपल्सरी करणे इतकेसे नाही रुचले! (अर्थात हे माझे स्वतःचे गट फीलिंग आहे ते खरेच असेल असा आग्रह नाही).

अवांतर :-

ह्या टाइपिंग कंपल्सरी चा फ़ायदा सर्वाधिक जर कोणास झाला तर तो डावखुरी अन डिसलेक्सिया असलेल्या पोरांस होईल असे मना पासून वाटते!टाइपिंग मुळे डाव-या मुलांस लेवल प्लेयिंग ग्राउंड मिळेल! कारण जगातल्या मोजक्या (उर्दू, फारसी, हिब्रू अन आर्माइक) लिपी आहेत ज्या उजवीकडून डावी कड़े लिहिल्या जातात अन डाव-यांच्या नैसर्गिक लेखन प्रवाहात (flow of righting) मधे नीट बसतात उर्वरीत लिपी (रोमन, देवनागरी, पूर्वे कडच्या चित्रलिपी इत्यादी लिहिताना लेखन प्रवाहाच्या विरुद्ध दिशेने पेन/पेंसिल चालवावी लागते, ह्यच्यामुळे एक होते, लिहायला बसताना एकतर वही किंवा तगड पुर्ण वाकडे करून लिहत बसावे लागते किंवा हात पूर्ण उलटा करून उजवे लिहितात त्या लेखन शैली पोस्चर इत्यादी ला अलाइन करून घेऊन लिहावे लागते, परिणाम लेखन गती वर विपरीत होतो, मी स्वतःचा वारासाहक्काने (inheritance) ने डावरा आहे (आई मी एक मामा मावशी मावशी चा मुलगा बाबांचे २ काका ) मी लहानपणी ह्या सर्वाचा स्वानुभव घेतला आहे ! वेडेवाकडे तगड करून लिहित बस्ल्यामुळे इतर विद्यार्थ्यांपेक्षा जास्त वेळ invigilator माझी तपासणी घेत असे, हे अधिक मुळातच कमी असलेला लेखन स्पीड हे मिळुन फ्यूचर चा बैंड वाजवत असत!! अर्थात लहानपणी फ़ळ्यावरचे स्टडी मटेरियल उतरवुन घेताना पण हा मुद्दा येत असे "झाले का रे लिहून" ला कोरस "होsss" म्हणत असे अन मोजकी डावरी पोरे "बाई २ मिनिटे" करत काकुळती ला येऊन! "फ़ास्ट लिहा" हा बाईंचा कायमचा दट्या अन पुसलेले फ़ळे ह्यच्यामुळे खुप नुकसान होते!!!

अर्थात ह्या टाइपिंग कंपल्सरी मुळे ह्या लोकांस एक लेवल प्लेयिंग ग्राउंड मिळेल असा विश्वास वाटतो!

सहमत