मिपावरील छायाचित्रे ... एक निरिक्षण

कलादालनातील छायाचित्रकला... एक निरिक्षण

मिपावर या विभागात अनेक छायाचित्रकार आपली छायाचित्रे डकवत असतात. त्यांचा दर्जाही चांगला असतो. प्रतिसादावरून हेही जाणवते की वाचकांना ही चित्रे आवडतात. याचे एक कारण असे की या चित्रातील ७०-८०% च्या आसपास निसर्गचित्रे असतात. आता घनदाट झाडी, फेसाळणार्‍या लाटा, बर्फाच्छादित पर्वत नेत्रसुखदायक असल्याने सर्वच खुश. उरलेल्या चित्रात फुले आणि पक्षी. तेही चांगले दिसतात. आनंदी आनंद गडे....

एक लक्षात घ्या. या अशा चित्रांत वेळ, अपर्चर, स्पीड, दृष्टीकोन, थोडेफार बदलले तरी फारसा फरक पडत नाही. चित्राची आकर्षकता कायम रहाते. मग काय होते की चित्रकाराने स्वत: विचार करून, जाणीवपूर्वक चित्र काढले आहे का याचा अंदाज येत नाही. बर्‍याच चित्रांत कलर बॅलंस, फ़्लो. वेटेज यांचा विचार केला आहे कीं नाही असा प्रश्न चित्र काळजीपूर्वक पहाणार्‍याला पडतो. क्रॉपिंग किती जण करतात ? मला वाटते श्री. सूर्य यांच्या एका चित्राचे क्रॉपिंग श्री. धनंजय यांनी केले होते. तसा विचार सर्वजण करतात का ? वगैरे वगैरे .....

मला कुणाचे दोष दाखवावयाचे आहेत, टीका करावयाची आहे असे मुळीच समजू नका. श्री. धनंजय म्हणाले होते .." दहा फोटो काढले की त्यातला एक चार जणांना दाखवावयाला संकोच वाटत नाही ". सगळे असेच करत असावेत; तो फोटो येथे येतो. ठीक आहे. मलाही पहावयाला बरे वाटते. पण मला असेही वाटते की " गड्या, हे पुरेसे नाही. यात आता बदल व्हावयास पाहिजे. लाडक्या लेकराचे बोबडे बोल आईला गोड वाटतात तसे आपल्या सुहृदांचे फोटो आपल्याला छान वाटतात. याच्या पुढे जरा सरकले पाहिजे." म्हणजे नक्की काय ? "

मला सांगा, पोर्ट्रेट, स्टिल लाइफ, हाय व लो की फोटो, फोटोजर्नॅलिझ्म, ग्लेमर, ऍब्स्ट्रक्ट या सारखे अनेक विषय इथे कां दिसत नाहीत ? मान्य आहे की असले विषय वेळकाढू असतात. तुम्हाला स्टॅंड पासून फ़्लॅश, बॅकड्रॉप, शक्य असल्यास एखादा मदतनीस, वगैरे गोळा करावे लागते. मुख्य म्हणजे आपणास कसा फोटो हवा आहे याचा पक्का विचार डोक्यात हवा. तांत्रिक ज्ञान तर हवेच हवे. एकमेव सहजसुलभ गोष्ट म्हणजे कॅमेरा. हल्ल्लीचे डिजिटल कॅमेरे इतके पुढारलेले आहेत कीं तुम्हाला क्वचितच ऍक्सेसरीजची गरज भासेल. दृष्टी हवी व ती मिळवण्यासाठी मान्यवरांचे फोटो विचारपूर्वक पाहिले पाहिजेत. मला पूर्वी फोटोग्राफीवरील मासिके व पुस्तके शोधावी लागत. तुमचे काम सोपे आहे. जालावर खजिना मोफत आहे.

जर वरील गोष्टी गोळा करणे अवघड वाटत असेल तर एक कराच. फोटोशॉपची निदान जुजबी माहिती करून घ्या. जाता येता, वेळ खर्च न करता काढलेला फोटो फोटोशॉपवर बदलून घ्या. काही जणांना हे पटणार नाही. ती फसवणूक आहे असे वाटेल. पण ते खरे नाही. मी उदाहरण म्हणून दोन फोटो देत आहे. एक आहे Low Key व दुसरा Abstract. दोन्ही फोटो स्नॅप्स आहेत. म्हणजे पूर्वी ठरवून काढलेले नाहीत. हे फोटो फोटोशॉपवर बदललेले आहेत. मात्र हे फोटो अगदी असेच मी सरळ कॅमेर्‍यावरही काढू शकलो असतो. बराच वेळ लागला असता; एखाद दुसरा Trial-Error पद्धतीने जास्त काढावा लागला असता. पण मी नक्की काढले असते.. तेव्हा याला फसवाफसवी म्हणावयाचे कारण नाही. मी कॅमेर्‍यावर एक्स्पोजर कमीजास्त करू शकतो वा फोटोशॉपवर Level/Curve उपयोगात आणून तोच effect मिळवतो. मागे काळा पडदा वापरून फोटो काढला काय किंवा साधी बॅकग्राऊंड फोटोशॉपवर काळी केली काय, एकच. असे कराच असे मी म्हणत नाही पण तोही एक सोपा मार्ग आहे हे विसरू नका. हे दोन फोटो मला काय म्हणावयाचे आहे हे तुम्हाला सांगावया करिता आहेत. चांगले आहेत असा दावा नाही. असो. या विषयावर चित्रकार काय म्हणतात ते वाचणे मला नक्कीच आवडेल.

ऍबस्ट्रक्ट

Low Key

शरद