धर्म आणि संयुक्त राष्ट्रसंघ

नमस्कार,

सर्व प्रथम आपल्या विस्तृत प्रतिसादाबद्दल धन्यवाद. मी खाली आपल्या मुद्यांसंदर्भात प्रतिसाद देत असलो तरी तो व्यक्तिगत नाही. आपल्या प्रतिसादात आपण शेवटी म्हणालात की, "हां या नवीन पोपला दूषणे द्यायची असतील तर हा युनोचा प्रसंग विचारात घ्यायची गरज नाही. " तर मला हे पण स्पष्ट करावेसे वाटते की मी पोपच्या विरुद्ध लिहीलेले नाही, ख्रिस्तीधर्माच्या विरुद्ध पण लिहीलेले नाही. तो काय बोलतोय आणि त्याचे काय अर्थ लावायचे हा त्याचा आणि त्यांच्या फॉलोअर्सचा प्रश्न आहे. त्याचे त्यांना धार्मिक स्वातंत्र्य आहे. कोणी कुठली श्रद्धा ठेवावी अथवा न ठेवावी याचे पण स्वातंत्र्य प्रत्येकाला आहे असे मानतो आणि म्हणूनच कोणी कुणाच्याच, कुठल्याच धर्माला जो पर्यंत तेथे इतरांचा द्वेष येत नाही तो पर्यंत बोलू नये/नावे ठेवू नये असे वाटते आणि तसाच इथे आणि जगात वावरतो.

मला सांगा की ऍट लीस्ट अमेरिकेत तरी (जो देश >९०% ख्रिस्ती आहे) त्यांच्या ख्रिस्ती धर्माविषयी विचारांशिवाय आणखी कशाला प्रसिद्धी मिळणे प्राप्त होते?

सर्व प्रथम आपण हे कुठल्या संदर्भाने म्हणालात ते समजले नाही. पण प्यूच्या संशोधनाप्रमाणे अमेरिकन ख्रिश्चन हे ७८.५% आहेत त्यातील फक्त २३.९% स्वतःला कॅथलीक समजतात म्हणजे पोपचे धार्मिक नेतृत्व मानतात. सिटी युनिव्हर्सिटी ऑफ न्यू यॉर्कच्या संशोधनाप्रमाणे , "the proportion of the population that can be classified as Christian has declined from eighty-six in 1990 to seventy-seven percent in 2001;". पण माझा मूळ मुद्दा हा अमेरिकेसंदर्भात नव्हता कारण बूश ने राष्ट्राध्यक्ष म्हणून कुणाला बोलवावे हा त्याचा प्रश्न आहे जरी एकाच धर्माला जर तो "अवाजवी" भाव देत असणे हे त्यांच्या घटनेप्रमाणे अयोग्य वाटले तरी. शिवाय आपण असेच भारतात हिंदूंना प्रसिद्धी मिळाली आणि कोणी हरकत घेतली तर म्हणाल का? प्रामाणिक उत्तर आहे नाही आणि तसे असणे (म्हणजे केवळ हिंदूंना हिंदू म्हणून प्रसिद्धी देणे) हे मला पण योग्य वाटणार नाही. पण तीच गोष्ट आपण अमेरिकेत अथवा इतर राष्ट्रांबाबत आणि अर्थातच इतर धर्मासंदर्भात सहज मान्य करता आणि त्यात काही गैर देखील आपल्याला वाटत नाही. आपण जर स्वतःला सेक्यूलर समजत असाल तर हा प्रामाणिक सेक्युलॅरीझम आहे का?

>>>...कारण एकदा पोपला व्हॅटिकनचा राष्ट्रप्रमुख म्हणून स्वीकारलं की त्याला का युनोसमोर भाषण करायची संधी का दिली हा प्रश्नच निकालात निघतो....<<

या संदर्भात मी आधी मुद्दा मांडला पण त्यावर आपण भाष्य केलेले नाही... तो असा की, "राष्ट्रप्रमुख म्हणून इतर कुठल्या राष्ट्रप्रमुखाला असे वेगळे बोलावले जाते, म्हणून पोप ला बोलवायचे?" अर्थातच नाही. सप्टेंबर मधे जनरल असेंब्लिचे (आमसभेचे) अधिवेशन असते त्यात सर्व राष्ट्राध्यक्षांना बोलावले जाते आणि काय जे बोलायचे ते बोलायची संधी मिळते, बाकी लाड नाहीत. म्हणून आपण जरी युनो ही लोकशाही मानणारी संस्था म्हणत असलात (आणि तशी ती बर्‍यापैकी वादातित मुद्यांपुरती आहे पण) तरी असे विशेष महत्व एका धार्मिक व्यक्तिस देणे हे ना धड सेक्यूलर की लोकशाही तत्वात बसणारे.

आपण जर धर्माबद्द्ल किंवा धर्माविरूद्ध बोलला नव्हतात तर "कॅथलिक सिस्टीम" या शब्दप्रयोगामागील आपल्याला अपेक्षित अर्थ काय होता? आर्थिक, राजकीय, वा सामाजिक संस्थान?

त्याचे उत्तर माझ्याच वाक्यात आहे नीट वाचले तर समजेलः "...ज्यात धर्माचा उपयोग एक "व्हॅटीकन" नावाचे संस्थान जगभर स्वतःची सत्ता तयार करायला वापर करता असे म्हणायचे होते.." ब्रिट्नमधे प्रोटेस्टंट चर्च का तयार झाले? तर इटालीतील रोम मधील एक व्यक्ती धर्माच्या नावाखाली राज्यावर ढवळाढवळ करायला लागली म्हणून. आज ब्रिटीश आणि अनेक अमेरिकन्स हे प्रोटेस्टंट आहेत कॅथलीक नाहीत. याचा अर्थ ते त्यांच्या त्यांच्या देशातील चर्च संस्थेशी संलग्न आहेत. "कॅथलीक सिस्टीमशी" नाहीत. आणि जेथे असे आहे तिथे चांगले चालले आहे. पण त्या उलट एकच उदहरणार्थ पहा कॅथलीक चर्च मधील पाद्र्यांनी बॉस्टन भागात विशेषकरून (आणि तिथे ते बाहेर काढले गेले म्हणून) आणि इतरत्र अमेरिकेतही लहान मुलांवर लैंगिक अत्याचार केले. अनेक वर्षे हा प्रकार चालला होता. याची कल्पना "कॅथलीक सिस्टीमला" होती पण त्यांनी ती व्यवस्थित दाबून ठेवली. स्वतःचे नाव वाचवायला त्याला प्रसिद्धी दिली नाही तरी समजू शकतो पण येथे तर अशा माहीत असलेल्या पाद्र्यांना मुलांच्यापासून दूर करण्या ऐवजी जवळच केले गेले...थोडक्यात स्वतःला देशाच्या कायच्यापेक्षा जास्त मोठे समजायला यांना काही वाटले नाही. आणि याच संबंध परत म्हणूनच ख्रिश्चॅनिटीपेक्षा "कॅथलीक सिस्टीमशी" आहे असे माझे म्हणणे आहे.

आणि आता आपला शेवटचा मुद्दा:

पण उगाचच या प्रसंगाबद्द्ल युनोला दोष देण्याने काही साधणार नाही असे माझे मत आहे!

हा काही एकच प्रसंग नाही आहे. एक उदाहरणः मी संपूर्ण बातमी देत नाही पण पर्यावरण बदलावरून जगभरच्या बिनसरकारी संस्थांच्या जागतीक आधिवेशनात युनोमधे गेल्या सप्टेंबरात खालील विशेष परीसंवाद होता:
Faith Responses to Climate Change -Focus will be on the Abrahamic traditions’ (Christian, Jewish, Muslim) evolution in ecological practice and theology, with enrichment by other religious traditions’ participants. Best practices and challenges will be shared.

वक्ते फक्त राबाय, कॅथलीक आणि इतर चर्चचे पाद्री, इमाम, नेटीव्ह अमेरिकन /कॅथलीक (ही वक्ती ५०/५०% होती) आणि मध्यपुर्वेतील म्हणून पारशी. अर्थातच हिंदू, बुद्ध (भारतीय धर्म) आणि कुठल्याच पुर्वेकडील परंपरांना बोलावणे नाही...वास्तवीक पर्यावरण हा विषय हा धर्मातीत आणि (असल्या पद्धतीच्या) राजकारण विरहीत असावा पण युनो मधे झालेला हा प्रसंग आहे...

मतितार्थः

मी चर्चा चालू करताना त्याच्या मागील उद्देश काय होता हे समजून घेतल्यास बरे होईल. उगाच कुणाबद्दल द्वेष पसरवायला अथवा फक्त आम्हीच (भारतीय/हिंदू आणि मीच!) शहाणे असे म्हणायचा काही उद्देश नव्हता. मला सर्वप्रकारचे मित्र आहेत आणि त्यांनापण मी मित्र वाटतो... फक्त राजकीय आणि जागतीक पातळीवर घडलेल्या घटनेचा मनात कुठलाही पूर्वग्रह न ठेवता विश्लेषण करायचा आणि तो ही माझी ओळख (परकीयांच्या नजरेतून आयडेंटीटी या अर्थी) जी भारतीय/हिंदू आहे त्या नजरेतून केलेला हा प्रयत्न होता. यावर इतरांनी देखील विचार करताना त्यातील राजकारण आणि समाजकारण ह्यासंदर्भात केला असता तर बरे झाले असते. उगाच मला हिंदूत्ववादी म्हणल्याने माझे काहीच बिघडणार नाही पण स्वतःला चुकीचे विश्लेषण करण्याची सवय मात्र लागेल. आणि त्याचा परीणाम काय तर नजरेला सर्व जगच पिवळे दिसू लागेल! (शेवटचे वाक्य ह.घ्या.)