मराठी गझल

कुठे होते नशा आता पिल्यावर भांग स्वप्नांची
किती पेलायची ओझी शिरी अथांग स्वप्नांची

क्षणासाठीही नव्हती ती नजर नजरेस भिडलेली
रात्रभर संपली नाही पुढे ती रांग स्वप्नांची

किती हा घाम गाळावा किती हे रक्त आटवावे
इथे भरतात का पोटे कधी तू सांग स्वप्नांची

गावची वेसही साधी कधी ना लांघली ज्याने
कशी पोहचे नभाच्या पार त्याची ढांग स्वप्नांची

किती ओसाडला तो पार जेथे तोडले नाते
हसूनी त्याच वृक्षावर शवे मग टांग स्वप्नांची

भरवश्यावर कुणी मारू नये पोकळ बढाया
बसता लाथ बघ जाहलीच पांगापांग स्वप्नांची

इतके अलगद उच्चारावे नाव तुझे ओठाने
एकाच शब्दामध्ये सामावून गावे अवघे गाणे

काना होऊन वीज रहावी खडीच भूमीवरती
मात्र्याने मग नभासमोर खोटेच द्यावे बहाणे

अनुस्वाराचे टपोर मोती अंगठित सजवावे
रेखीव कोरावीत तयास्तव अर्धचंद्र कोंदने

पाय मोडल्या अक्षरांनी मारावी तिरकी गिरकी
ऊकाराने रुणझुणावे पायात बनून पैंजणे

नदी वळवावी कडेकडेने रफार वेलांटीच्या
विसर्ग घेऊन पुरी सजावी उर्वरित व्यंजने

हरेक वळण, गाठ नि कोन मनामध्ये ठसावा
नाव उमटता सुटून जावे जिंदगीचे उखाणे

-- विशाल

खरी वाटते, पूरी वाटते, जवळ असून ती दूरी वाटते

भितो तुला मी, नको मजवरी ऐशी रागावूस प्रिये
क्षणभर समशेरीसम मजला तुझ्या हातची सूरी वाटते

हरेक सुंदरी समोर असता, हीच फक्त माझ्यासाठी पण
हवेत विरते, कणी न उरते, जातच ही कर्पूरी वाटते

सारे लिहिले, तारे लिहिले, शेवट ना परी मनासारखा
तुझे नाव टाळतो म्हणूनच गोष्ट जरा अधुरी वाटते

तू असताना सुचे न काही, आठवांनी पण भरे वही
काय करू मी? हाय! तुझ्याहून याद तुझी कस्तुरी वाटते

सखे आज तू मला तुझे नि गगनाचे या नाते सांग
कशी तुझ्यासोबत असताना , सांज अजून सिंदूरी वाटते

पाळते तू टाळतो मी ही जगाची रीत का
जी बनवणाऱ्यास होता भेटला प्रेषित का

काय त्या सांजेस त्याचे शब्द होते संपले
अर्धवटसे वाटते आहे मला हे गीत का

भंगले याच्यात काही खंगले याच्यात काही
दंगले होते जयात ही ती अघोरी प्रीत का

नाक डोळे ओठ कुंतल वर्णिले गेले किती
नाद नाही हो जयाविन कान दुर्लक्षित का

घाव सोसून देव होतो वेदनेतून हो सृजन
अन दुःखी होताच मन जन्म घे संगीत का

खोडले तव नाव आणि वाचली कविता पुन्हा
तीच कविता भासते आहे अशी विपरीत का

बंदी झाली बंदी गेली वाढली किंमत जरा
जे खिशाला परवडेना ते म्हणू जनहित का

युष्या मला तुझी खबर मिळू दे
केलेल्या सर्व नोंदीची बखर मिळू दे

प्रेमरोगी कधी होत नाही बरा
औषधाच्या नावावर जहर मिळू दे

जन्म जावो उभा वाळवंटी फिरून
अंत समयी परी तुझे शहर मिळू दे

काट मारल्या स्वप्नांची खाडाखोड सारी
कागद कोरा कराया रबर मिळू दे

नको ती ठाम काळ्या धोंड्यावरली रेष
मिळणारा हर क्षण जर-तर मिळू दे

वाट पंढरीची सरता सरे ना झाली
विठुनामी अमृताचा गजर मिळू दे

मंजूर आहे मरण अगदी या क्षणीही
एक तुझी हळहळती नजर मिळू दे

किनाऱ्यावर आता नाही राहिली मजा
खोल आत ओढून नेणारी लहर मिळू दे

आधी क्षमेच्या कारणांची खाण शोधू
मग फुलांनी केलेला अपमान शोधू

दाखवा पदवी अगोदर वाल्मीकीची
अन्यथा रामायणात अज्ञान शोधू

सोसेना गलका सभोवती शांततेचा
दूर याहून एक स्थळ सुनसान शोधू

बोलण्या आधीच सुरू होती लढाया
ऐकूनी घेतील असले कान शोधू

प्रेमामध्ये जीवही टाकू ओवाळुन
भंगल्यावर नफा कि नुकसान शोधू

आदेश हा कारागृहे खुली करण्याचा
पळूच ना शकेल तो बंदिवान शोधू

शब्दांच्या कचऱ्यातही मोती एखादा
थेट मनाला भिडणारे लिखाण शोधू

जिवंत दुनिया जळते एकमेकांवर
मृतदेहांना जाळायाला स्मशान शोधू

बघूच धावतो कसा? खट्याळ चांदवा...
सखे..फुलांसवेच आज माळ चांदवा!

अजून पाहिली न मी भरात पौर्णिमा
उगाच दावतो मला घड्याळ चांदवा!

नभावरुन एकदाच हात फेरला
उद्या कळेल बातमी..'गहाळ चांदवा!'

शशीस चेहरा तुझा म्हणू कसा? प्रिये,
तुझ्यापुढे दिसे मला गव्हाळ चांदवा!

निळ्या नभावरी पिठूर साय पांघरु...
उधाणला उरातुनी दुधाळ चांदवा!

तनू-तनू तहानली सहाण वाटते
हळूच वेच चांदणे,उगाळ चांदवा!

पहाटही नभावरी गुलाल रंगते
मिठीत लाजला तिच्या मधाळ चांदवा!

—सत्यजित

कोण अपुला कोण परका ओळखावे मी कसे?
काळजाचे प्रश्न अवघड समजवावे मी कसे?

कोरड्या रस्त्यात स्वप्नांचे विखुरले पंख कां,
जखम ओली, तप्त रुधिरा आवरावे मी कसे?

हासऱ्या त्या लेकराचे हरवले हसणे कुठे,
रक्त त्या डोळ्यातले सांगा पुसावे मी कसे?

ऐक वेड्या ओळखीचे चोर दिसती साजरे
या घडीला माणसांना पारखावे मी कसे ?

स्वार्थ सत्ता द्वेष मत्सर माणसांचे सोयरे
बंधुभावाचे नगारे वाजवावे मी कसे ?

शांतचित्ताने विशाला आळवावे राघवा
दांभिकांचे दंभ फुसके जोजवावे मी कसे?

© विशाल कुलकर्णी

चांदण्या रात्रीस पडली..'भूल' आहे ती...
रातराणीचे सुगंधी फूल आहे ती!

वाढत्या पाऱ्यासवे तीही फुलत जाते...
मोगऱ्याची मल्मली चाहूल आहे ती!

आजही,प्राजक्त आला हातघाईवर!
मंद वाऱ्याने दिलेली हूल आहे ती!

आणखी श्वासांत आहे चांदणे बाकी...
केस सावरण्यातही मश्गूल आहे ती!

ती म्हणाली..शेवटी,निर्माल्य होवू दे...
मी विठूला वाहिलेले फूल आहे ती!

================================

ती निखारेही तिच्या पोटात घेते,अन्
लेकरांना रांधते..ती,चूल आहे ती!

येथल्या प्रत्येक स्त्रीचे कर्ज जाणूया...
की,जिवांना सांधणारा पूल आहे ती!

कधी हसणे,कधी रुसणे..हजारो बाज गझलेचे...
तुला सांगू किती नखरे? किती अंदाज गझलेचे!

तिने नजरेत बाणांचा निशाणा बांधला आहे
कशी टाळू नजर! डोळे..निशाणेबाज गझलेचे!

जगाला द्यायला बाकी न दुसरे राहिले काही
मला मंजूर सारे कर्ज सारे व्याज गझलेचे!

मलाही साद देणारे कुणी होते,अता कळते...
कधी मी ऐकले होते मुके आवाज गझलेचे!

जशी सुचते तशी लिहितो,जरा शृंगार तू तिजला
तुझ्या ओठातुनीे यावे सुरीले साज गझलेचे!

—सत्यजित