पुण्यात 'स्वाइन फ्लू' ची लागण -अधिक माहिती हवी

पुण्यात आणि जगात इतरत्र हाहा:कार उडवणारा स्वाईन फ्लू virus हा A/1H1N या प्रकारचा व्हायरस असून तो यापूर्वी माहित असलेल्या तीन इतर स्वाईन फ्लू व्हायरस, तीन bird flu viruses आणि एका मानवांमध्ये आढळणार्‍या फ्लू व्हायरस अशा सात प्रकारच्या निरनिराळ्या व्हायरसेस मिळून तयार झालेला नवीन व्हायरस आहे. त्यामुळे सध्या उपलब्ध नाही आहे ते व्हॅक्सीन (लस), औषधे उपलब्ध आहेत. (लस उपलब्ध व्हायला अमेरिकेत व युरोपात आणखी काही महिने लागू शकतील, पण ऑस्ट्रेलिया मध्ये या आठवड्यातच एका कंपनीने त्यांची लस प्रायोगिक तत्वावर उपयोगात आणली आहे असं काल national public radioवर ऐकलं.)

Oseltamivir आणि zanamivir अशी दोन औषधे सध्या तरी या प्रादुर्भावावर लागू पडताहेत असं दिसतं. Neuraminidase या, H1N1 virus च्या वाढीसाठी आवश्यक अशा वितंचकाचे (enzymeचे) inhibitors म्हणून ही औषधं कार्य करतात. (सर्वच फ्लू च्या विरुद्ध उपयोगी पडणारी जी निरनिराळी औषधं उपलब्ध आहेत, त्या औषधांपैकी ही दोन सर्वाधिक महाग आहेत.)

या ठिकाणी आणि इथे आधिक विस्तृत माहिती उपलब्ध आहे.

या दोन औषधांना अजून तरी virus चा विरोध (resistance) develop झालेला नाही, म्हणून आजमितीला ही औषधं लागू पडत आहेत; या औषधांच्या अति-वापराने (किंवा अर्धवट वापराने) अशी विरोध-प्रवृत्ती H1N1 virus मध्ये निर्माण होऊ शकते हे भीती आहेच.

Oseltamivir हे टॅमीफ्लू या नावाने तर zanamivir हे रॅलेन्झा या नावाने बाजारात विक्रीला उपलब्ध आहे. टॅमीफ्लू हे रोश या कंपनीतर्फे तर रेलेन्झा हे ग्लॅक्सो-स्मिथ-क्लाईन या कंपनीतर्फे उपलब्ध आहे. भारतात (आणि इतरत्रही) या साथीला पुरून उरेल इतका या औषधांचा साठा नसेल अशी भीती आहे. (पण म्हणूनच या औषधांची साठेबाजी आणि काळाबाजार होणार नाही याची काळजी सरकारांना -आणि जागृत जनतेलाही- घ्यावी लागेल!)

स्वाईन फ्लू हा हल्लीच्या पद्धतीनुसार हाइप केलेला रोग आहे. विकिपीडियारील माहिती वाचल्यास तो सामान्य इन्फ्लुएन्झा (फ्लू) पेक्षाही किरकोळ स्वरूपाचा आजार आहे. बहुतेक केसेस कुठलाही खास उपचार न करताच बर्‍या होतात असे त्यात लिहिले आहे.

however, the majority of people infected with the virus make a full recovery without requiring medical attention or antiviral drugs.

विकीवरील त्याच लेखाच्या खाली आणीबाणीचा उपाय म्हणून टॅमिफ्लू आणि रेलेंझा ही दोन बंदी असलेली औषधे वापरण्यास अमेरिकेत परवानगी देण्यात आली आहे. तेव्हा ही हाइप औषधांच्या अर्थव्यवहारातूनही निर्माण केली गेलेली असू शकते. ;)

नितिन थत्ते
(पूर्वीचा खराटा)

मे महिन्यात चतुरंग आणि माझ्यामध्ये काही पत्रापत्री झाली. पैकी एका पत्रात मी येणेप्रमाणे लिहिले. (यात काही आकडे दोन महिन्यांपूर्वीचे असू शकतील, क्षमस्व.)

आधीच सारांश देतो: ही पुढील माहिती "अर्धवट दिलासा" देणारी आहे.
१. हा व्हायरस कदाचित अति-घातक नसेल, पण
२. हा व्हायरस बहुधा भरपूर पसरणारा आहे
३. या व्हायरसविरुद्ध प्रभावी औषध आजही उपलब्ध आहेत, आणि अमेरिकेत तरी त्याचा पर्याप्त साठा आहे - वृद्ध+बालकांना देण्यापुरता तरी आहेच
४. भारतापाशी मध्यम-संख्येची लागण निबटून काढण्यासाठी साठा आजही आहे. (पण भारतात मे महिन्यापर्यंत रोगाची लागण झालेली दिसत नाही.) वाटल्यास भारत पॅटंट तोडून या औषधाचे उत्पादन करायला सिद्ध आहे - जेनेरिक टॅमिफ्लू भारतात बनवले जाते.
५. वैयक्तिक काळजीची वेळ अजून आलेली नाही, पण सरकारी पातळीवर ही आपत्कालीन स्थिती आहे.
- - -
तसा या वर्षीचा व्हायरस नवीन आहे, तसा नेहमीचाच. हे काय विचित्र बोलणे? कारण दर वर्षीच एक नवीन फ्लू येतो, म्हणून कदाचित "नेहमीच्या अपेक्षित नाविन्यापेक्षा वेगळे नाही" असे कोणी म्हटले असेल.

या फ्लू व्हायरसच्या कुटुंबातले व्हायरस-गण हे डुकरे, पक्षी आणि मनुष्य तीन्ही प्राणिजातींमध्ये आढळतात. (फ्लू सोडला तर) बहुतेक व्हायरस आपल्या "पोशिंद्या प्राणिजाती"शी इमान राखतात. म्हणजे गुराला झालेली सर्दी मानवाला संसर्ग होऊन येत नाही.

पण फ्लू-व्हायरसचे तसे नसते. डुकरे-पक्षी-मानव यांचे "खास" फ्लू थोड्या-फार प्रमाणात दुसर्‍या प्राणिजातीला सुद्धा होऊ शकतात. तसे मिसळून दरवर्षी एक नवीनच "सरमिसळ" व्हायरस सर्वाधिक पसरणारा होतो. त्यामुळे दरवर्षीचा "मुख्य" व्हायरस मागच्या वर्षीच्या सर्वाधिक पसरलेल्या व्हायरसपेक्षा वेगळा असतो. (दरवर्षी हिवाळ्याच्या आधी देशोदेशी प्राण्यांच्या चाचण्या करतात, आणि पुढच्या वर्षीच्या मिश्रणाचा अंदाज करतात. त्या अंदाजपंचे व्हायरसविरुद्ध व्हॅक्सीन तयार करतात. पण या वर्षी हा "स्वाइन" व्हायरसचा अंदाज व्हॅक्सीन बनवताना करता आला नव्हता.)

(पुढच्या वर्षीसाठी स्वाईन फ्लू व्हायरससाठी लस बनवण्याचे काम बरेच पुढे सरकले आहे. लस बनवणार्‍यांच्या मनात एक प्रश्न आहे, की या मध्य-वर्षी आलेल्या स्वाईनफ्लू बरोबर आणखी एक वार्षिक फ्लू सुद्धा पसरेल का? म्हणजे पुढच्या हिवाळ्यात दोन लशी द्याव्यात की एकच?)

बहुतेक वर्षांत अशा "नव्या" व्हायरसमध्ये अति-घातक असण्या/नसण्याची दोन मुख्य (आणि विरुद्ध टोकांची) कारणे असतात.
१. पहिले टोक : तो मिश्र-व्हायरस बहुतेक प्रमाणात मागच्या वर्षीच्या मानवी व्हायरसपासून बनलेला असतो, म्हणून मागच्या वर्षीच्या व्हायरसने बारीक-सारीक सर्दी झालेले लोक (म्हणजे जवळजवळ आपण सगळे) काही अर्धवट प्रमाणात त्याचा प्रतिरोध करायला आधीच समर्थ असतो.
२. दुसरे टोक : तो मिश्र व्हायरस बहुतेक मागच्या वर्षीच्या बिगर-मानवी व्हायरसपासून बनलेला असतो, आणि मागच्या वर्षीसुद्धा मानवाच्या रक्तात कुचकामी असल्यामुळेच तो बिगर-मानवी राहिलेला असतो. या वर्षी पक्षी->मानव किंवा डुक्कर-> मानव अशी एखादी केस झाली तरी मानवांमध्ये असा व्हायरस फारसा पसरू शकत नाही. अशी परिस्थिती गेल्या काही वर्षांतल्या "बर्ड-फ्लू"ची झाली होती, हे आठवत असेल. पक्ष्यातून तो एखाद-दुसर्‍या कमजोर वृद्ध मानवाला होई, पण त्यापुढे पसरत नसे.

म्हणजे टोक १, किंवा टोक २ असले तर तितकी मोठी साथ येऊ शकत नाही.

या वेळचा व्हायरस बहुतेक प्रमाणात गतवर्षीच्या डुकराचा आहे, म्हणून मानवांपैकी कोणालाच मागच्या वर्षीपासून अर्धवट संरक्षण नाही. पण एका मानवाकडून दुसर्‍या मानवाकडे पसरू शकतो, इतपत "माणसाळलेला" आहे. म्हणजे वरील कुठलेच "सुरक्षित" टोक नाही अशी खतरनाक स्थिती.

म्हणूनच डब्ल्यू-एच-ओ, सी-डी-सी वगैरे आंतरराष्ट्रीय आणि राष्ट्रीय संस्था अत्यंत सजग झाल्या आहेत.

वरील कारणामुळे हा व्हायरस सर्वत्र पसरणार, असे दिसते आहे. पण अति-प्रसार म्हणजे अति-मृत्यू नव्हे!
एखादा व्हायरस-प्रकार खूप पसरूनसुद्धा प्रत्येकाला फक्त सौम्य सर्दी-पडसेच देईल (सौम्य).
दुसरा एखादा प्रकार मात्र जालिम आजार उत्पन्न करेल. (जालिम)

या वेळचा एच१एन१ व्हायरस सौम्य आहे की जालिम आहे, याबद्दल कोणालाच माहिती नाही. यू.एस.मध्ये शेकडो लोकांना बाधा झाली पण एकच मृत्यू झाला आहे. मेक्सिकोमध्ये शेकडा-दोन-शेकडा मृत्यू झाले आहेत - पण लागण किती लोकांना झाली होती? याबद्दल मेक्सिकोमधील आरोग्यखात्याकडे माहिती नाही. जर लाखोंनी संख्येने लागण झाली असेल आणि ९९.९९% सौम्य असेल तरी १००-२००-१००० मृत्यू दिसू शकतील. तरी सौम्यच. जर काही थोड्या हजारांनाच लागण झाली असेल, आणि त्यातही १००-२०० मेले तर हा भलताच घातक म्हणावा लागेल. पण मुळात किती लोकांना लागण झाली याबद्दल कल्पना नसल्यामुळे आपण "सौम्य की घातक" प्रश्नाचे उत्तर देऊच शकत नाही, ही पंचाईत झालेली आहे. (मेक्सिकोच्या आरोग्यखात्यातील या विभागाचे उपप्रमुख डॉ. लोपेस-गातेल यांच्याशी जूनमध्ये माझी थोडीशी चर्चा झाली तेव्हा हे मत बोलले गेले.)

मग काही तज्ञ इतके साशंक का झाले आहेत? त्याचे कारण ठोस नसले तरी मिस्ट्री-स्टोरीच्या अर्धवट क्ल्यू सारखे आहे. जर मुळात व्हायरस सौम्य असेल, आणि लाखोंमध्ये काही शेकड्यांनाच मारत असेल तर त्यातल्या त्यात दुर्बळ वृद्ध आणि बालकेच मरतील, असे आपण "स्पेक्युलेट" करू. (हा सिद्ध-पुरावा नाही, नुसती आपली विचारांची अधिक शक्यता). मेक्सिकोमध्ये मात्र काही तरणेबांड रोगीसुद्धा मेले आहेत. म्हणजे हा घातक असेल का? अशी शंका येते. हा ठोस पुरावा नाही, पण डोळ्यात तेल घालून पुढच्या संकेतांकडे लक्ष देण्याचा इशारा आहे.

पुनश्च सारांश :
वैयक्तिक काळजीची वेळ अजून आलेली नाही, पण सरकारी पातळीवर ही आपत्कालीन स्थिती आहे.

युके मध्ये दिली जाणारी माहिती. साधा ताप असून एका आठवड्यात आपोआप बरा झाला नाही तर डॉक्टरांकडे जा असा सल्ला आहे.

इथे मध्य पूर्वेत हा प्रकार अजून एवढा झालेला नाहीये. पण तरीही विमानतळांवर येणार्‍या प्रवाशांवर लक्ष ठेवायला सुरूवात झाली आहेच. या चर्चेमुळे माहिती तर कळलीच पण आमेरिकेत याची दखल बरीच घेतली गेली आहे असे दिसते.

बिपिन कार्यकर्ते

धनंजय आणि विकास यांचे प्रतिसाद माहितीपूर्ण आहेत.
फक्त त्यात दरवर्षी फ्लूच्या लसी टोचणे वगैरे उल्लेखावरून ते पश्चिमकेंद्रित दृष्टीकोनातले वाटतात. म्हणजे दरवर्षीसाठी लस उपलब्ध असते पण यंदा हा नवा व्हायरस आल्याने लस उपलब्ध नाही म्हणून पॅनिक जास्त झाले असावे असे वाटते.

तसेही पहिल्या जगातल्या लोकांना भारतातील 'चांगले' (म्हणजे भारतात जे पिण्यायोग्य समजले जाते ते) पाणी प्यायल्यावरही जुलाब होतात. म्हणजे एकूणात चांगल्या स्थितीत रहात असल्याने रोगप्रतिकारशक्ती कमी असते. म्हणूनच कदाचित मृत्यू जास्त झाले असावेत.

भारतात तशीही फ्लूची लस घ्यायची पद्धत नाही. त्यामुळे या नव्या व्हायरसची लस नाही म्हणून पॅनिक करण्याचे कारण दिसत नाही.

मध्यंतरी सार्स नावाच्या अशाच एका रोगाची हाइप झालेली होती.

(काळजी घेणे केव्हाही योग्यच असले तरी काळजी करण्याची गरज नाही असे वाटते).

नितिन थत्ते
(पूर्वीचा खराटा)

गेल्या महिन्याभरात भारतात स्वाईन फ्लू च्या केसेस वाढत आहेत असं बातम्यांवरून दिसतं. गेल्या २४ तासांत २३ नवीन केसेस आधिकृत रीत्या आढळलेल्या आहेत, ११ NCR (नॅशनल कॅपिटल रीजन) मध्ये (८ दिल्ली, २ नॉइडा, १ गुरगांव - यांपैकी ३ डॉक्टर्स आहेत), ८ पुण्यात (यांत १ आयुर्वेदिक डॉक्टर आहे) तर ४ मँगलोर मध्ये आहेत. गेल्या पंधरवड्यात पुण्यात पहिल्या बळी पडलेल्या रुग्णाची नोंद झाली आहे (१४ वर्षांची रीदा शेख), काल एका विद्यार्थिनीला स्वाईन फ्लूचं निदान झाल्याने पुण्याचं सिंबायोसिस कॉलेज ८ दिवस बंद करण्यात आलं आहे.

इतकं घडत असूनही, जिथे विश्वासार्ह माहिती मिळायला हवी, असं भारत सरकारचं अधिकृत संस्थळ शोधलं तर नवीनतम माहिती [प्रेस रीलीज] जून पर्यंतच आहे. त्यानंतर उद्भवलेल्या केसेस ची एकत्रित माहिती कुठे मिळेल?

वाचा.
http://cdc.gov/h1n1flu/qa.htm
आणि
http://timesofindia.indiatimes.com/NEWS/India/Has-H1N1-virus-mutated-Man...

प्रतिकारशक्ती वाढवणे हाच सध्या चांगला उपाय आहे. (माझे मत)

सध्या पुण्यात केल्या जाणार्‍या सरकारी तपासणीसाठी किती फी आहे?

शोध घेत रहा ... उत्तमतेचा, नाविन्याचा आणि सत्याचा!

>>>वाचा.
http://cdc.gov/h1n1flu/qa.htm
मी ही प्राथमिक माहिती २४ जुलै ला या धाग्याच्या सुरूवातीलाच दिली होती, पण ती पुन्हा उधृत केल्याने पुन्हा वाचन होईल तर बरंच.

>>>आणि
http://timesofindia.indiatimes.com/NEWS/India/Has-H1N1-virus-mutated-Man...

तसंच व्हायरस म्युटेट होण्याची भीतीही मी वर व्यक्त केलीच होती.

"या दोन औषधांना अजून तरी virus चा विरोध (resistance) develop झालेला नाही, म्हणून आजमितीला ही औषधं लागू पडत आहेत; या औषधांच्या अति-वापराने (किंवा अर्धवट वापराने) अशी विरोध-प्रवृत्ती H1N1 virus मध्ये निर्माण होऊ शकते हे भीती आहेच."

पण केवळ एका केस वरून तसं म्युटेशन झालेलं आहे असं मानणं कठीण आहे, खात्री करण्यासाठी DNA sequencing करता येईल, भारतात बर्‍याच ठिकाणी हे सहज शक्य आहे (उदाहरणार्थ, हैदराबादची केंद्रीय प्रयोगशाळा).

माझा मुख्य प्रश्न आहे तो जून नंतरच्या स्वाईन फ्लू च्या केसेसची माहिती आणि त्या माहितीचे periodic (दर आठवड्याचे वगैरे) updates कुठे मिळतील?

वैयक्तिक काळजी:
http://www.who.int/csr/disease/swineflu/en/
http://www.who.int/csr/resources/publications/Adviceusemaskscommunityrev...
http://www.who.int/gpsc/5may/How_To_HandWash_Poster.pdf
http://www.who.int/csr/disease/swineflu/frequently_asked_questions/what/...

समुहाने घेण्याची काळजी:
http://www.who.int/csr/disease/swineflu/guidance/communities/en/index.html

राज्यपातळीवरील काळजी:
http://www.who.int/csr/disease/swineflu/guidance/national_authorities/en...

स्वाईन फ्लूसंदर्भात उत्तम माहिती मिळाली या धाग्यातून. विकास, धनंजय आदींना धन्यवाद.

स्वाईन फ्लूबाबत सरकारी पातळीवर फारच अनास्था आहे. मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत शाळा बंद करण्याबाबत आणि अन्य ठोस निर्णय घेण्यात आलेला नाही. सरकारला जनतेची काळजी नाही हेच यातून स्पष्ट होते. वृत्तपत्रांनी राज्य सरकारला धारेवर धरायला हवे.

http://www.medindia.net/news/Doctors-Say-Homeopathy-may-Cure-Swine-Flu-5...
आमच्या ओळ्खीतल्या होमिओपथीच्या डॉक्टरांना विचारलं असता त्यांनी होमिओपथीने वेळ लागेल अस सांगितलं आहे. जर लक्षणांची तीव्रता अधिक असेल तर अ‍ॅलोपथीच वापरावी लागेल.

शोध घेत रहा ... उत्तमतेचा, नाविन्याचा आणि सत्याचा!

१.Erandwane:Nalstop Chowk,near padale
palace,karve road, pune-4. Contact: Dr. Sarita
Ganala,Phone:9764000939.
२.Anandibai Narhar Gadgil
hospital:Near mhatre Bridge,Dattawadi.Contact,Dr.Jyotsna Khole,
Phone:9422987953.
३.Balaji Rakhmaji Gaikwad Hospital:
Opposite Lingayat Creamatorium,Timber market Ganj Peth.
Contact:Dr.Sandhya Bahule.
४.Kalavatibai Mavale
Hospital:283,Near Modi Ganpati,Narayan Peth. Contact:Dr.Nila
Limaye.Phone:9881385015.
५.Mamasaheb Badade
Hospital:558 Nana Peth Mutton market,Laxmi Road,Nana Peth.
Contact:Dr.Swati Joshi.
६.Hutatma Babu Genu
Hospital:529 Raviwar Peth,Sonya Maruti Chowk,Laxmi
road.Contact:Dr.Dinesh
Bende.Phone:9421018878
७.Siddhart Hospital:Opposite
Vishrantwadi Police Chowki,Alandi Road.
Contact:Dr.Bhagwant
Ghagare.Phone:9423004811
Shivshankar Pote
८.Hospital:Near Padmavati Pumping Station,Satara Road,Sahakarnagar.
Contact: Dr.Vidhya Rajwade.Phone:9422520930.
Junglerao Kondiba Amrale
९.Hospital:565 Shivajinagar,Near Income Tax
Building.Contact:Dr.Aparna
Gokhale.Phone:982321410
Baburao Genba Shewale
१०.Hospital:47 Aundh Road Khadki. Contact:Dr.Madhuri
Gore.Phone:9823224789
Damodar Raoji Galande Patil
११.Hospital:Kalyaninagar,Near Don Bosco school,Shastrinagar,Yerwada.
Contact:Dr.Ujjwala
Khisti.Phone:9730571404.
१२. Dr.Kotnis Arogya Kendra:Gadikhana,Near Mandai,Shukrawarpeth. Contact:Dr.Asmita
Bhoi. Phone:9850992960
Bapusaheb Genuji Kapdepatil
१३.Hospital:Demko Colony Koregaon Park.Contact:Dr.Jaya Bhondve.
Phone:9922504428
१४.Rohidas Kirad Hospital:Burudi
bridge,Bak lane,Ganesh Peth.Contact:Chandrashekhar
Gujar.
१५.Jayabhai Nanasaheb Sutar Maternity Home:Near Gujrat
colony,Kothrudgaon.Contact:Dr.Shyam Satpute.
Phone:9823217047