हातभार लावावा !

गंमती वाक्प्रचारांच्या : भाग १

नमस्कार !
एक गमतीदार भाषिक प्रयोग सादर करतो आहे. ‘हात’ हा शब्द असलेले सुमारे ३० वाक्प्रचार एका गोष्टीत एकत्र गुंफले आहेत. गोष्ट बाळबोध आहे हे सांगणे न लगे.
हाताचे वाक्प्रचार याहून अधिक माहीत असल्यास जरूर भर घालावी आणि गोष्ट पुढे चालू ठेवावी. प्रतिसादात नुसते वाक्प्रचार न लिहिता ते गोष्टीच्या कुठल्याही परिच्छेदात घालून गोष्ट पुढे सुसंगत होईल असे पहावे.
……….

हातकणंगलेमध्ये राहणारा विजय हातवळणे हातावर पोट भरत असे. मजुरांच्या व्यथांची त्याला जाण होती. त्यांच्याविरुद्ध होणाऱ्या अन्यायातून तो पेटून उठे. मग तो हातवारे करून भाषणे देई. व्यवस्थेशी संघर्ष करताना वेळप्रसंगी हातावर शीर घेऊन लढायला त्याची तयारी असे. त्याची मिळकत बेताची असल्याने हात राखून खर्च करायची त्याला सवय होती. त्यामुळे त्याच्यावर कधी कोणापुढे हात पसरायची वेळ आली नाही. यथावकाश तो मोठा झाल्यावर त्याच्या दोन हातांचे चार हात झाले. अर्थात त्याच्या संसारासाठी काही परिचितांनी हात लावले.

आता विजयने ठरवले की वाटेल तितके कष्ट करून बायकोला सुखात ठेवायचे. आपले स्वतःचे घर घेण्याच्या निर्धाराने त्याने हाती कंकण बांधले. त्याच्या वस्तीतील आजूबाजूचे पुरुष त्यांच्या बायकांवर येता-जाता हात टाकत. हे त्याला पाहावत नसे. म्हणून त्या वस्तीतून बाहेर पडायचा त्याने निर्धार केला. तो जोमाने कष्ट करू लागला. लवकरच त्याचा हात चालू लागला. बचतीचे महत्त्व तो जाणून होता. त्यामुळे कुठल्याही चैनीसाठी तो हात आखडता घेई. त्याचे आई-वडील हेच त्याचे दैवत होते. ते वगळता अन्य कोणापुढे त्याने हात जोडले नाहीत. त्याचे मित्र त्याला वारंवार व्यसनाकडे ओढू पाहात. पण तत्परतेने तो हात झाडी. आपले घर बांधणे हेच त्याचे स्वप्न होते आणि फक्त त्या स्वप्नाच्याच मागे तो हात धुऊन पाठीस लागला होता !

काही वर्षातच त्याचे स्वप्न साकार झाले व त्याचे हात पोचले. मात्र त्याचे पूर्वीचे सहकारी आळशी व व्यसनाधीन असल्याने गरिबीतून बाहेर पडू शकले नाहीत. उन्नतीसाठी प्रयत्न न करता निव्वळ कपाळावर हात मारणे हाच त्यांचा उद्योग होता. अडचणी आल्या असता हातावर हात ठेवून बसण्यापलिकडे ते काही करू शकत नव्हते. विजय त्यांना वारंवार सांगे की हात-पाय गाळू नका, उठा, अधिक कष्ट करा.

कालांतराने विजयने चाकरी सोडून स्वतःचा व्यवसाय चालू केला. त्यासाठी त्याने 2 नोकर हाती धरले. पण ते दोघेही नीट काम करीत नसल्याचे त्याच्या लवकरच लक्षात आले. अळमटळम करणे व नको तिथे हात घालणे हाच त्यांचा दिनक्रम होता. विजयच्या हाताला हात लावण्याचे नाटक मात्र ते छान करीत. तसेच विजयकडून हातउसने पैसे घेण्यात त्यांचा हातखंडा होता ! त्यातील एक जण बरेच उसने पैसे घेतल्यानंतर विजयच्या हातावर तुरी देऊन गेला. आता जरी तो विजयला हातोहात फसवून पळालेला असला तरी पुढेमागे जर तो कधी विजयच्या हाती लागलाच तर प्रकरण नक्की हातघाईवर येईल.

विजय मात्र एक हाती लढतच राहिला. स्वतः अधिक कामे करुन तो त्याचा विकास घडवी. आता त्याला बरीच कंत्राटे मिळू लागली. योग्य मुदतीत काम करून देण्यासाठी तो वचनबद्ध असे. कंत्राटदारांना जणू तो आपला हात कापून देई. त्याच्या गुणांवरच त्याला नवी कंत्राटे मिळत. ती मिळवण्यासाठी कुणाचे हात चेपायची त्याला गरज पडली नाही. यथावकाश त्याला व्यावसायिक स्पर्धक निर्माण झाले. त्यांनी त्याचे खच्चीकरण करण्याचे अतोनात प्रयत्न केले. परंतु विजय काही कच्चा बच्चा नव्हता. त्याने त्या सर्वांना चांगलाच हात दाखवला. अशा तऱ्हेने त्याच्या विरोधकांनी केलेली हातमिळवणी असफल ठरली.

विजय आता आर्थिक सुस्थितीत होता पण त्याची जीवनशैली मात्र अजूनही पूर्वीसारखीच साधी होती. चंगळ वगैरे अजिबात नाही. दोन वेळच्या जेवणानंतर हातावर पाणी पडले की तो तृप्त असे. आयुष्यात कुठलेही काम करण्यासाठीच त्याने आपले हात वाहिले होते. कित्येक तांत्रिक कामे सफाईने करणे हा त्याच्या डाव्या हातचा मळ होता. त्या कामात त्याच्या बरोबरीच्या लोकांना त्याचा हात धरणे अवघड होते.

........
गोष्ट हातावेगळी झाली आहे असे समजू नये !
पुढे चालू ठेवावी...