संपादकीय - दिवाळी अंक २०२४

आपलं मिसळपाव यंदा अठरा वर्षांचं झालं! मिपा मालक, चालक, वाहक आणि व्यवस्थापन यांच्यासाठी मिपा हे अपत्यच आहे. अपत्य हा शब्द जरा जड झाला. लहान पोर म्हणता येईल. पण बघता बघता हे पोर अठरा वर्षांचं झालंसुद्धा. इतर पोरं जन्मतः निरागस असतात. ती हळूहळू बिघडत जातात. इथे मात्र उलटी गंगा होती. हे कार्टं जन्मतःच इरसाल होतं. सज्जनांच्या शेंडीला झिणझिण्या आणणाऱ्या आणि त्यांचा कासोटा सटकन सोडणाऱ्या शिव्या देत त्याचं बालपण सुरू झालं. जन्मतःच समोर दिसणाऱ्या नर्सकडे बघून हे बालक तिच्या सौंदर्याला दाद देत असे, असं म्हणतात.

बा*** भें** वगैरे बोबडे बोल बोलत बोलत हे बाळ इतरांच्या विपरीत, वाढत्या वयानुसार सज्जन होत गेलं. सोळाव्या-सतराव्या वर्षी तर अगदी गुणी बालक, सौम्य प्रकृती वगैरे दिसायला लागली.

अठरा वर्षं पूर्ण झाल्याचं जेव्हा सर्वांना एकदम जाणवलं, तेव्हा हाही विचार मनात आला की आता याला जरा शिकवणी लावावी लागते की काय! की बाबा, तू आता मोठा झालास. कविता, ललित, पाककृती हे सगळं ठीकच आहे. पण अठरा वर्षांचा झाल्यामुळे तुला आता काही गोष्टी समजल्या पाहिजेत. तू सगळं विसरून गेला आहेस.

अठराचं वय म्हणजे क्या केहने? त्या वाढदिवसाला तांत्रिकदृष्ट्या आणि कायदेशीरदृष्ट्या एकदम एक मोठ्ठं कपाट आपल्याला खुलं होतं. इतरही अनेक पर्क्स मिळतात या वेळी. एकूण यादी येणेप्रमाणे..

मतदान - उभ्या राहिलेल्या लोकांत कोणी लायक असो वा नसो. माझा हक्क बजावण्यासाठी तरी एकदा तर्जनी काळी करून येणार आणि तिचा फोटो माझ्या चेहऱ्याच्या बाजूला धरून व्हायरल करणार.

ड्रायव्हिंग (गियरसह) - स्कूटी वगैरे तडजोडी आता नाहीत. आता मीच जॉन अब्राहम. घसरत्या सीटवर मागे पोरीला बसवून घाटात जायला मोकळा. सगळ्या नव्हे, पण अनेक मुलीसुद्धा आता अठराच्या झाल्या की फक्त पोरांच्या मागच्या सीटवर बसण्याऐवजी त्यांच्या गँगमध्ये सामील होत स्वतःची बाइक सुसाट दामटताना दिसतात. त्यांचे चेहरे झाकलेले नसतील, तर त्यावर जी स्वातंत्र्याची झिंग दिसते, ती लाजवाब असते. कधी कधी तिच्यामागे तिचा जॉन अब्राहम घाबरून पिळवटलेल्या चेहऱ्याने घट्ट बसलेला दिसतो.

बियर - नाही नाही. यासाठी आणखी वाट बघावी लागणार. तरीही अठराचे झाल्यावर बहुतेक पोरट्यांनी आधीच ही देखील स्कूटर बेताबेताने आणि पोलिसांपासून लपून छपून गल्लीतून फिरवलेली असते. ती राजरोस शंभरच्या स्पीडने पळवण्याचं लायसन आणि व्हिस्की-व्होडकासाठी मात्र आणखी तीन वर्षे कळ सोसणे प्राप्त.

सेक्स - याला सोज्ज्वळ प्रतिशब्द सापडत नाही. मराठीत तर आणखीच गडद होतात छटा, म्हणून इंग्लिश बरं. तर वय सतरात आणि मदन गात्रात... त्यामुळे मदन एक वर्ष आधीच आपल्या झाडाला धरून बसलेला असतो. पण अठराचा जादुई नंबर आला की कायदेशीरदृष्ट्या तुम्ही प्रौढ होता. जर उभयपक्षी राजीखुशी असेल (असतात असेही भाग्यवान) तर किमान तुमचं तारुण्यसुलभ 'कृत्य' बेकायदेशीर ठरत नाही. बाकी यापुढे अजाण म्हणून गुन्ह्यापासून थोडक्यात होणारी सुटका मात्र होणे नाही. त्यामुळे जबाबदारी हीदेखील त्या वाढदिवसाची एक गिफ्ट असते.

या सर्व नवीन हक्कांतील प्रत्येक हक्क आपण एका वेळी एक असा बजावू शकतो. एकाच वेळी अनेक बजावणं तांत्रिकदृष्ट्या शक्य असेल, पण प्रत्यक्षात अवघड. बहुसंख्य बिचाऱ्या पोरापोरींना हे सर्व हक्क फक्त कागदावर मिळतात. प्रत्यक्षात अंमलबजावणीची चांगलीच बोंब असते. त्यांना मतदानावरच समाधान मानावं लागतं. कारण ते फुकट आणि सहज.

तर हे गुऱ्हाळ आटोपतं घेत मूळ विषयाकडे येतो. मिपा अठरा वर्षांचं झालं. मिपा बिचारं वरील हक्कांपैकी कोणताही हक्क बजावण्याचं सुख घेऊ शकत नसल्याने या वेळच्या दिवाळी अंकासाठी थीम ठेवताना १८+ साहित्य आणि निवडणुका असे विषय घ्यावे, असं मिपा पालकांनी ठरवलं. शिवाय नुकताच मराठी भाषेला बऱ्याच काळाच्या विलंबाने का होईना, पण अभिजात भाषेचा दर्जा मिळाला आहे, त्याबद्दलही वैचारिक घुसळण, ऊहापोह व्हावा या दृष्टीने तोही विषय त्यात टाकला. बाकी ऊहापोह हा शब्द खूप चविष्ट आहे. वरून खोबरं-कोथिंबीर पेरलेले गरमगरम कांदेपोहे डोळ्यासमोर येतात.

वाचकांनी आणि सदस्यांनी दिवाळी अंकाच्या आवाहनाला प्रतिसाद देत नेहमीप्रमाणे भरभरून लेखन पाठवलं. निमंत्रित लेखकांनीदेखील कोणतेही आढेवेढे न घेता लिखाण दिलं. अठरा+ असा विषय असूनदेखील कोणीही उघड्यावाघड्या अश्लीलतेच्या निसरड्या प्रदेशात पाऊल न पडू देता सफाईदारपणे संयत पण धीट लेखन केलं.

या अंकासाठी नेहमीप्रमाणे पडद्याआड राबणारे हात असंख्य आहेत. सर्वांचा उल्लेख करण्यात स्क्रोल बार वाढत जाईल आणि तरीही कोणीतरी राहून जाईल, याचा ताण मनावर येतो. तरीही आवर्जून उल्लेख करावा असे शिलेदार म्हणजे सजावट आणि अंकाची निर्मिती करणारे टर्मीनेटर, मुद्रितशोधनाची किचकट जबाबदारी स्वतःहोऊन खांद्यावर घेऊन वेळेत पूर्ण करणारे सुधांशुनूलकर, सर्वांशी संपर्क आणि संवाद ठेवत ठेवत वेळेवर साहित्य गोळा करणारे प्रशांत आणि त्याचं साहाय्यक संपादक मंडळ, दिवाळी अंकाच्या वेळी मिसळपाव सर्व्हर व्यवस्थित चालू राहावा म्हणून जे काही लागेल ते करणारा नीलकांत. (या वेळी कुठेतरी नवस बोलून ठेवला होतान आणि पुढच्या महिन्यात फेडायला जाणार आहे म्हणतात).

सर्व सदस्य आणि वाचक यांच्यामुळे दर वर्षी हा अंक निघत आला आहे. कोणताही इतर मोबदला नसताना अनेक लोक वेळात वेळ काढून यासाठी कष्ट घेतात ते केवळ तुमच्यासाठी.. कारण तुमच्या कौतुकाचा एक शब्ददेखील पुरेसा आहे ही धुनी चालू ठेवण्यासाठी. कोण रे तो धुणी म्हणतोय.. बाहेर नेऊन करेक्ट कार्यक्रम करा त्याचा.

अंक तयार आहे. तुमच्यासाठी आधीच प्रकाशित झाला आहे. हे संपादकीयरूपी आंत्रपुच्छ तुम्हा सर्वांना दिवाळीच्या खूप शुभेच्छा देण्यासाठी आणि तुमच्या कौतुकाचे शब्द मोकळेपणाने आणि भरभरून प्रतिसादात द्यावेत, अशा विनंतीसाठी. तुमच्या मिसळपावसाठी अठराव्या वर्षाचं हेच सर्वात अमूल्य गिफ्ट ठरेल. त्याच्या अमृतमहोत्सवाच्या वेळीदेखील हे गिफ्ट टिकून असेल आणि आपण पुन्हा पुन्हा ते बघत राहू. पुन्हा पुन्हा नवीन दिवाळी अंकासाठी जोश मिळवत राहू.

सगळे फटाके आणि फुलबाज्या संपवून टाका. काही शिल्लक ठेवू नका पुरचुंडीत..
पुढच्या वर्षी नवीन फटाके..

एन्जॉय.. सर्वांची दिवाळी आनंदाची जावो..

- मिपा परिवार.