अमृतसर ६ - खरेदी

अमृतसर १ -
अमृतसर २ -
अमृतसर ३ -
अमृतसर ४ -
अमृतसर ५ -

खरंतर मुंबईत राहणार्‍याला बाहेर गेल्यावर आठवण म्हणुन घ्यायच्या शोभेच्या वस्तूंव्यतिरिक्त काहीही घेण्यासारखे नसते. सगळं काही इथे मिळतं. मात्र हा विचार मनातच ठेवावा लागतो. उगाच बौद्धिक ऐकण्यापेक्षा आलीया भोगासी असावे सादर असं मनातल्या मनात म्हणत आपण निमूटपणे जायचं. ज्यांना आवडतं त्यांनी खरेदीला जावं, आम्हाला काही घ्यायचं नसल्यामुळे आम्ही फिरुन येतो वगैरे चालत नाही. जावे लागतेच आणि आपल्या मताला फारशी किंमत नसली तरी आपले मत द्यावेही लागते.

अमृतसरला पंजाबी पेहरावाचे कापड फार उत्तम मिळते, अतिशय रास्त दरात मिळते - आपल्या पेक्षा खूपच स्वस्त मिळते, मुख्य म्हणजे घासाघीस होते व सर्वात कळस म्हणजे निवडलेल्या कापडाचे कपडे त्वरित शिवून मिळतात इत्यादी मौलिक माहिती आमच्या महिला वर्गाने प्राप्त करुन घेतली होती. कुठल्या भागात उगाच भपका असतो आणि कुठे कपडे उत्तम व रास्त भावात मिळतात या विषयी अर्थातच पक्की माहिती करुन घेण्यात आली होती. ठरल्याप्रमाणे आम्ही कापड खरेदीला निघालो. आमच्या सारथ्याने आम्हाला त्याच्या विश्वासाच्या दुकानात नेले. बाजारपेठेत अगदी रस्त्यालगतच असलेले हे दुकान दुमजली होते. ऐसपैस गाद्या पसरल्या होत्या. (स्त्रीयांना ठाण मांडायला आणि त्यांच्या नवर्‍यांना/ मुलांना रेलायला- लोळायला). आम्ही आत जाताच स्वागत झाले आणि ताबा विक्रेत्याने घेतला. घेण्याची घाई करु नका, आधी फक्त बघून घ्या असे त्या विक्रेते मंडळींनी धूर्तपणे सुचवले. बायका 'जरा बाजुला ठेवा, यातुनच काय घ्यायचे ते निवडु' असे म्हणत असल्या तरी प्रत्यक्षात जे जे बाजुला ठेवलेले आहे ते सर्व घेतले जाणार हे त्यांना पूर्ण माहित असते.

दुकान हरतर्‍हेच्या कापडाने भरले होते. गच्च भरलेले खण उपसले जात होते, हळुहळु रिकामे होत होते आणि आहे त्या ठिकाणी असलेलं कापड कमी पडत की काय म्हणुन बाहेरुनही ताजी कुमक येतच होती.

असाच एक गठ्ठा आला आणि विकेत्यांनी एकदम काहीतरी अद्भुत दाखवत असल्याच्या आविर्भावात नवी ठाणें उघडली. 'कराची' - "बस्स् तुम्ही दिल्ली, मुंबई कुठेही कितीही उत्तम दुकानात जा, हा कपडा मिळणार नाही हे निश्चित" विक्रेत्याने मोठ्या आत्मविश्वासाने सांगितले. ती कापडं खरीच कराचीहुन येतात की त्या पध्द्तीच्या कापडाला कराची म्हणतात कोण जाणे. पण संच सुंदर होते आणि किमतीही बर्‍या वाट्ल्या. आता खेळ रंगात आला होता. अंतिम फेरीसाठी निवडलेले कपडे कोपर्‍यात जात होते, ठेवलेले परत दाखवले जात होते. विक्रेते आणि ग्राहक - दोघांनाही खरेदी चढली होती.

अखेर निवड अंतिम करण्यात आली. किमती पुन्हा ऐकवल्या गेल्या. त्यावर जोरदार आक्षेप हरकती घेण्यात आल्या. 'काय हो तुम्ही फारच किमती सांगता" आणि तिकडुन ' अहो, निर्धास्त राहा आम्ही एक पै जास्त घेणार नाही, आम्ही तुम्हाला खुष केलं तरच तुम्ही आणखी परिचितांना आमच्याकडे पाठवाल' वगैरे वगिरे. मात्र कापडं खरोखरच छान होती आणि इथल्या तुलनेत किंमतीनी खूपच वाजवी होत्या. मग एकदा निवडलेले पेहराव पुन्हा एकदा उलगडुन पाहिले गेले.

सगळे कपडे निवडुन झाल्यावर त्या महाभागांनी आणखी एक ठाण उघडलं - 'अहो इथे येउन कशिद्याच्या ओढण्या घेतल्या नाहीत तर मग ती काय खरेदी म्हणायची?' इती विक्रेता. पंजाबी पोशाख घेताना त्याला ओढणी असते वा नसल्यास कापडाला साजेलशी जुळत्या रंगाची ओढणी घेतली जाते इतपतच माझे ज्ञान मर्यादित होते. इथे नवी महिती मिळाली. कशिद्याची ओढणी घ्यायची मग त्यावर पोशाख शिवायला एकरंगी कापड घ्यायचं. अरे देवा! म्हणजे अजुन हे बाकी होतं

अखेर खरेदी संपली, घासाघीस झाली. अखेर अंतिम रक्कम जवळच्या शून्यांत रकमेवर आणली गेली. पैसे चुकते झाले. मापं देउन झाली. संध्याकाळपर्यंत कपडे हॉटेलवर पोचते करण्याचे आश्वासन मिळाले आणि आम्ही बाहेर पडलो.

इकडे महिला आघाडी कापडात दंग असताना आम्ही पुरुष मंडळी आमच्या खरेदीला सटकलो आणि यांची खरेदी संपायच्या आत परत आलो. आमची खरदी म्हणजे निव्वळ चविष्ट खरेदी.

अमृतसरमध्ये हॉलगेटला शिरल्यापासून इंग्रजीत 'पापर वरियान' असे लिहिलेली अनेक दुकाने दिसली होती. पापर वरियान म्हणजे पापड आणि वड्या. उत्तर आणि पूर्वेत ड आणि र ची हमखास अदलाबदल होते. कचोरीची कचोडी होते आणि वडीची होते वरी. आमच्या कंपनीतला एक बंगाली वडापावचा उच्चार बोरापाब करायचा ते आठवले. इथले पंजाबी मसाल्याचे पापड मस्त झणझणीत पण पापडखार जरा जास्तच असतो. वडी हा प्रकार जरा नवा होता. या वड्या म्हणजे आपण सांडगे करतो तशा पण चमचमीत मसालेदार वड्या होत्या. या वड्या पुलाव वा कढीमध्ये टाकायच्या. पुलावाला मस्त वास लागतो. मात्र मला वडी खायला फारशी आवडली नाही. वडीमुळे भाताला सुरेख गंध आला होता हे खरे.

दुकानांमध्ये पापड, वड्या, लोणची, मसाले व सुकामेवा यांची रेलचेल होती. इथलं लोणचही मस्त मोहरीच्या तेलातलं आणि सणसणीत. कमल काकडी, लसूण, आंबा, लिंबु, काश्मिरी लाल मिरच्या, मिश्र लोणंचं अशी अनेक लोणची होती. अनेक प्रकारचे मसालेही होते. पंजाबी मसाला, चना मसाला, गरम मसाला, मटन मसाला, चहा मसाला असे नाना मसाले होते. सुकामेव्यात खास म्हणजे अक्रोड मुबलक दिसत होते. हे दुकनदार मोठे उद्योगी. त्यांनी आम्हाला आपल्या दुकानात मिळणार्‍या पदार्थांची छापील यादीच दिली. ठराविक रकमेचा माल मागवला तर आम्ही कुरिअरने पाठवतो असे त्यांनी सांगितले.

पंजाबी पोशाख करायचा म्हणजे पंजाबी जुती हवीच! हॉल गेटला जुतीची भरपूर दुकानं. आमच्या सारथ्यानं आम्हाला हॉल गेट्च्या बरोबर समोर असलेल्या एका दुकानात नेलं. इथे बायका व पुरुष दोन्हींसाठी जुतीचे मुबलक प्रकार होते. आम्हाला फारसा उत्साह नव्हता, पण महिला आघाडी जोरात होती. आपण कुठल्या रंगाचे कपडे निवडले ते आठवुन त्या रंगाच्या जुत्या पाहायच्या होत्या.

खरेदी संपली, संध्याकळचे साडेसात वाजुन गेले होते. मंडळींनी न विसरता कपड्यांच्या दुकानात फोन लावला आणि कपडे पोचते केले का अशी चौकशी केली. 'आमचा मास्टर निघतोच आहे' असे उत्तर मिळताच, नको, आम्हीच तिथे येतो असे सांगत आमचा मोर्चा पुन्हा कापड दुकानाकडे वळला. कपडे शिवुन तयार असल्याचे समजतास महिला गटात आनंदी आनंद झाला. कपडे ताब्यात घेउन हॉटेलला पोचतात आम्ही निमूट्पणे खाली लॉबीत बसलो आणि स्त्रीवर्ग कपडे आजमावायला वर गेला. बोलावणे येताच आम्ही वर गेलो. मंडळी नव्या कपड्यात दंग होती. आवडते कपडे ठरल्या बरहुकुम मिळाल्याचा आनंद चेहेर्‍यावर दिसत होता.