(म्हातारचळ म्हातारचळ)

मी कुटुंबवत्सल आहे. ओळी कुठल्याही मलाही लिहिता येतात!
मलाही! कदाचित अनिरुद्ध, धनंजय आणि आणखीही कितीतरी जणांना (नावे फक्त उदाहरणार्थ आणि परिचयातील म्हणून घेतली आहेत)! माझ्या (व्यक्तिगत) मते, ओळी, शब्दयोजना, विचार आणि परिस्थिती तसेच वाचकवर्ग यांचा एकत्रित विचार आपण जितक्या वस्तुनिष्ठपणे करू, तितका ओळी, शब्दयोजना यांमधील समंजसपणा म्हणा किंवा परिपक्वता - कवितेत दिसून येईल. याला काही जण व्यापारी वृत्तीने लिहिलेली कविता म्हणू शकतील; कारण त्यावेळी मुळात 'मनात' एक शब्दयोजना आणि कागदावर 'दुसरीच' अशा स्वरूपाचा/ची आरोप/चर्चा असते आणि केवळ 'वाचक काय म्हणतील,त्यांना काय वाटेल' छापाच्या विचारांतून अशी 'दुसरी' (धनंजय म्हणतात तशी 'भंपक सोवळी') शब्दयोजना जन्माला आलेली असते. मला वाटते जेव्हा शब्दयोजनेच्या/काय लिहायचे नि काय नाही याच्या पर्यायांबद्दल विचार होतो, त्यावेळी तुम्ही म्हणताय तसे सार्वजनिक सभ्यतेची सीमारेषा, कवितेचे आशयसौंदर्य इ. ना बाधा न पोचणे आणि तरीही कवितेतून प्रकट होणार्‍या (कविता लिहिताना मनात असलेल्या) भावनांशी प्रामाणिक राहणे ही खरी तारेवरची कसरत आहे. आणि त्यातही जर काही ओळ सार्वजनिक सभ्यतेला साजेशा नसतील पण कवितेतील भावनांना/विचारांना साजेशा असतील किंवा वाइस वर्सा, तर काय करावे याचा निर्णय घेणे ही तारेवरची कसरत आहे. धनंजयांच्या कवितेवरील चर्चा आठवायचे कारणे हे की तेथे 'ढुंगण' लिहायचे हे त्यांनी नक्की केले होते; फक्त 'ढुंगण' लिहायचे, 'नितंब' लिहायचे की 'गांड' लिहायचे यावर ठाम मत होत नव्हते/नसावे. तुमच्या वरील प्रतिसादातून तुमचा यांपैकी एकही शब्द लिहिण्यास आक्षेप आहे, असे (निदान मला तरी काही वेळापुरते) वाटून गेले. कारण 'ढुंगण' हा शब्दच मुळी सार्वजनिक सभ्यतेत बसत नाही? की 'ढुंगण' आणि/किंवा 'नितंब' बसतात, पण 'गांड' बसत नाही? तसे असते तर पाडगावकरांनी तो 'सलाम' मध्ये वापरला असता का?
डांबिसकाकांना लो कट् ब्लाउजमधून मिळणारा मोक्ष, गुळगुळीत पायांवरून होणारी घसरगुंडी, नितंबांनी मांडलेला छळ यांमधून जो 'चळ' दाखवायचा आहे, त्यासाठी त्यापेक्षा परिणामकारक शब्दयोजना कोणती असेल? अशा गोष्टींकडे लक्ष जाईल ते मी 'कुटुंब'वत्सल नसलो तर, आणि असूनही खरोखरच 'चळ' लागला असेल तर किंवा शब्दशः 'रंगेल' असलो तर :) 'एक उनाड दिवस' या चित्रपटातील विजू खोटेंची मोहनलाल ही व्यक्तिरेखा, 'लाइफ् इन् अ मेट्रो' मधील इरफानची मॉन्टी ही व्यक्तिरेखा जरूर पहावी.

मनात आलेली ओळ जशीच्यातशी टंकताना, आपण किती धाडसी आणि मुक्त विचारांचे आहोत ह्याचबरोबर ती कुठे टंकली जाते आहे, वाचणारा वर्ग कोण असू शकेल ह्याची जाणीव ठेवायला हवी असे माझे मत आहे. चावटपणा करताना सीमारेषा कुठे आणि कशी आखायची ह्याचे तारतम्य एवढाच विषय आहे आणि तो फार अवघड नाही असे माझे मत आहे.
वरच्या मुद्द्यावर प्रतिक्रिया लिहिताना जो वस्तुनिष्ठ विचार आणि समंजसपणा म्हणत होतो, तो हाच. खाली धनंजयांनीही स्पष्टीकरण लिहिले आहेच. फक्त जे वाचकवर्गाला 'चावट', 'अश्लील', 'असभ्य' वाटते, ते मला वाटते का हे ठरविणे आणि तसे वाटल्यास मूळ आशय आणि विचारांना धक्का न लावता पर्यायी शब्दयोजनेमधून तितक्याच परिणामकारकपणे ते कसे पोचतील, हा कळीचा मुद्दा आहे आणि तो वाटतो तितका सोपा नक्कीच नाही/नसावा. मला ते जितके अवघड वाटते तितकेच ते तुम्हांला सोपे वाटते, इतकेच! हा सोपेपणा सापेक्ष आहे का आणि असल्यास त्याच्या माध्यमातून होणार्‍या तडजोडी एकूण कवितेच्या संदर्भात साधक आहेत की बाधक याचा आपल्याला निष्पक्षपणे विचार करता येईल का? नव्हे, तसा तो करावा का? या प्रश्नांची उत्तरे मला (सध्या तरी) माहीत नाहीत :)

वैयक्तिक मतभेद असणारच. मी माझे मत मांडले.
उत्तम! नव्हे मतभेद असावेतच, नाहीतर मतांचे आदानप्रदान कसे व्हायचे? लेट् अस् अग्री टु डिसग्री :)

(समंजस)बेसनलाडू

>>आपण किती धाडसी आणि मुक्त विचारांचे आहोत ह्याचबरोबर ती कुठे टंकली जाते आहे, वाचणारा वर्ग कोण असू शकेल ह्याची जाणीव ठेवायला हवी असे माझे मत आहे.

रंगाराव तुमचे हे मत प्रचंड पटले !!