एक उत्खनन केलेली बातमी - प्राचीन भारतातलं धातू-विज्ञान (सतीश ब. कुलकर्णी)

बरीच शास्त्रे प्रगत होती, असे वाटते.

धातू शास्त्र, शिल्प शास्त्र इ.

पण पुढे पकीय आक्रमणामुळे इथली शिक्षण परंपरा अस्तंगत होत गेली, हे हिंदूस्थानाचे दुर्दैव.

डिस्क्लेमर : पुराणातील उल्लेख केलेल्या गोष्टी पुराणातच राहू द्याव्यात ही विनंती.

हे सगळं खरच असावं अशी आशा ;)

पण हे सर्व ज्ञान केवळ परकीय आक्रमणामुळे नष्ट झालं हे पटत नाहि. या ज्ञानातुन मिळणारी शक्ती जर परकीय आक्रमण थोपवु शकत नसेल तर ति परकीय शक्ती यांच्यापेक्षा जास्त मोठी होती, अ‍ॅडव्हान्स्ड होती असं म्हणावं लागेल...

एक अन्दाज असा : अनेक वेळा जे काही सन्शोधन, उत्खनन इ. इ. झाले त्यात सातत्य ठेवले गेले नाही. कारणे अनेक असू शकतील - जसे खनिजाचा साठाच (सहज खणून काढण्याजोगा) सम्पून गेला, ज्या राजाने त्या सगळ्या उद्योगाला पाठिम्बा दिला त्याचा (युद्धात वगैरे) म्रुत्यु इ. इ. त्यामुळे जे काही आगळे वेगळे लिहून ठेवण्यापुरते (ते ही त्रोटक) जे केले गेले त्याच्या सर्व खुणा पुसल्या गेल्या. पुरावा म्हणून एखद्या अश्म युगातील महाकाय प्राण्याचा सान्गाडा जरी मिळाला तरी त्यावरून त्या प्राण्याबद्दल जसा फक्त तर्कच करता येतो तसेच वेदाच्या दोन ओळीत लिहिलेल्या माहितीवरून एखाद्या अद्भुत धातूची पुरेशी माहिती (त्याच्या मोठ्या प्रमाणावर उत्पादनाकरता जी जी लागेल ती) मिळणार नाही - त्याकरता पुन्हा प्रयोगशाळेतला खटाटोप, खर्च आणि मनस्ताप करावाच लागेल.

त्याकरता पुन्हा प्रयोगशाळेतला खटाटोप, खर्च आणि मनस्ताप करावाच लागेल.>>
काहीतरी मिळवण्यासाठी काहीतरी गमवावं लागतं . सुरवात करायच्या आधीच मनस्तापाची भाषा . म्हणूनच आपल्याकडे सगळं असूनही ते भंगारात पडल्यागत झालंय . भारतीयांच्या ह्याच मानसिकतेमुळे ते ज्ञान नष्ट झालं असावं

अगदी १०० वर्षांपूर्वी पर्यंत युद्धात वापरली जाणारी शस्त्रास्त्रे ही ढाल-तलवारी,शिवाय तोफा,व अन्य धारदार पाती असलेल्या वस्तू कोणत्या धातूंची बनवलेली असत.यांच्या निर्मितीची केंद्रे कुठे होती यावर प्रकाश टाकला जावा ही विनंती.

आणि त्यांच्या वापराच्या सरावासाठी, कशी काय तालीम केली जात असे, घोडे, हत्ती आणि अन्य पशूंची पैदास आणि शिक्षण करवून वाहतूक आणि युद्धात वापर करायला काय व कुठे सोयी उपलब्ध होत्या. वगैरे माहिती दिली तर आनंद वाटेल.

लेख वाचला , आपल्याकडे हे सगळे होते पण सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे श्री शास्त्री आणि श्री प्रभू यांनी नुसता वाद चर्चा यापलीकडे जाऊन वेदकालीन ज्ञान पुस्तकातून काढून प्रत्यक्ष व्यवहारात आणण्याचा घाट घातला आहे....याबद्दल त्यांचे खूप आभार...

एव्हडी प्रगती झाली होती तर कुठे गेले एवढे ज्ञान
आणि त्याचा फायदा अपल्याला आता सद्या
का होत नाही नेहमी पाचत्यानांच का याचा फायदा होतो
नुसते एव्हडी प्रगत होते असे बोलून नाही चालणार
याचा आपल्याला फायदा पण जाला पाहिजे
चीन ने तर आपल्या प्राचीन ज्ञान चोरून
ते ज्ञान त्यांच्या रॉकेट प्रक्षेपणा मध्ये वापरले
आणि अजून आप्यालालच वापरात येत नाही

एकच लोह स्तंभ आहे आणी बाकी कुठेच काहीच कस नाही?

जगाच्या दृष्टीने जस्त (Zinc) नावाचा धातु शोधला अँड्रेयास मारग्राफ ह्या जर्मन केमिस्टने १७४६मध्ये. फक्त भारतात जस्त ह्या धातुच उत्पादन हे ख्रिस्तपुर्व ६ शतकापासुन सुरु होत.
जस्त धातुच्या शुद्धी करणाची प्रोसेस शोधुन काढणारे भारतीयच होते.
http://www.infinityfoundation.com/mandala/t_es/t_es_agraw_zinc_frameset.htm
http://www.ancient-asia-journal.com/articles/10.5334/aa.06112/