जर संभाजी महाराज ........

पण सातारा, कोल्हापूर, नागपूर, इ. गाद्या निर्माण झाल्या नसत्या, पेशवाई नामक प्रकार अस्तित्वात आला नसता आणि इंग्रजांना आणखी ५० वर्ष भारतात फार काहि राजकारण करता आलं नसतं...

धन्यवाद बाप्पुराव,

इंग्रजी???

शिवाजी महाराज आणि संभाजी महाराज यांच्या बद्दल मिपावर एवढी उदासीनता ? फक्त तीन प्रतिसाद?

इतिहासाच्या अभ्यासात जर-तर ला अर्थ नाही. जे काही झाले त्यामागे कारणे काय होती आणि त्याचे परिणाम काय झाले आणि संबंधित घटना नुकसान करणारी असेल तर परत तसे होऊ नये म्हणून काय करावे हा धडा घेणे याशिवाय इतिहासाच्या अभ्यासात काय असते?

जर-तरची सुरवातच करायची असेल तर (महाराष्ट्राच्या संदर्भात) जर देवगिरीच्या किल्ल्यावर कोठारात मीठाच्या पोत्यांऐवजी खरोखरच धान्याची पोती असती तर--- पासून सुरवात करावी लागेल आणि मग त्याला काही अंतच राहणार नाही.

याला तसा खरा काही अर्थ नसतो, पण कल्पना लढवायची तर, भारतातून पोर्तुगीजांचा सफाया झाला असता, इंग्रजांना एवढे हातपाय पसरता आले नसते, कदाचित व्यापार करण्यावर समाधान मानवे लागले असते. आणि औरंगजेबालाही कदाचित काबूलला पळून जावे लागले असते. आदिलशाही मराठ्यांनी संपवली असती. मिळाले तेवढ्या अल्प काळात संभाजीराजांनी राज्याचा विस्तार केला ते पहाता आणखी २५/३० वर्षात काय झाले असते याची कल्पना करणे अवघड नाही. शाहू आणि येसूबाईचे आयुष्यही पूर्ण वेगळे झाले असते यात शंका नाही. आणि कदाचित शाहू हा स्वतः शांत रहाणारा राजा झाला तसा न होता छत्रपती शिवाजी आणि संभाजी यांच्या पावलावर पाऊल ठेवून तडफदार राजा झाला असता. पेशवाई आली नसती. आणि सगळे सरदार जे राजापेक्षा डोईजड झाले तेही झाले नसते. ताराबाईला कर्तृत्व गाजवायला मिळाले नसते आणि येसूबाईंना अधिक काही करता आले असते.

अहो तुम्ही राजांच्या चरित्राचे इतके वाचन केले आणि अजूनही वाचताय असे म्हणताय तर ती भाषा ब्रिज नसून ब्रज आहे आणि इंग्रजांबरोबरचा संवाद दुभाषा मार्फत होत असे हे कसे काय वाचले नाही.

बाकी इतिहासात जर..तर.. ला काही अर्थ नसतो.

इतिहासातल्या जर तर वरून आठवलं - समांतर विश्व या कल्पनेवर जयंत नारळीकरांची एक झकास विज्ञानकथा आहे. "भाऊसाहेब पानिपतावर दिसेनासे न होता राहिले असते आणि मराठे युद्ध जिंकले असते तर..." भविष्यकाळ कसा घडला असता अशी कल्पना आहे. बहुतेक "यक्षांची देणगी" कथासंग्रहात ही कथा आहे.

धगधगता अंगार होता
अतुलनीय वीर होता
वाघासारखा शूर होता
*****संभाजीराजा
जेवढा हळवा कवी होता
तेवढाच कणखर बाणा होता
रणांगणी धधडणारा वणवा होता
***** संभाजीराजा
धर्माचा अभिमानी होता
मराठा असण्याचा गर्व होता
शूर सिंहाचा छावा होता
***** संभाजीराजा
मातृपितृ भक्त होता
भवानीमातेचा दास होता
स्वराज्याचा प्राण होता
***** संभाजीराजा
राजे तुमचा आम्हाला अभिमान वाटतो अनिल तापकीर

राजा शिवछत्रपतीनां नि संभाजी राजांना मानाचा मुजरा

फार ज्ञान नाही इतिहासाचं मला, त्यामुळे पाजळणार नाही. पण लई भारी काहीतरी झालं असतं संभाजी महाराजांना उदंड आयुष्य लाभलं असतं तर.

जर संभाजी राजे जर पकडले गेले नसते तर राजाराम छत्रपति झाले नसते आणि महाराणी सोयराबाईची इच्छा अपूर्ण राहिली असती .
बाकी स्वकीयांनीच (त्यांचे सक्खे मेव्हणे गणोजी शिर्के) शंभू राजांना पकडवून दिले . मात्र कोकणातून देशावर नेत असता त्यांची सुटका करण्यासाठी प्रयत्न झाले नाहीत असेच दिसते. यामागे स्वराज्यातील दुही तर नसावी अश्या प्रकारची चर्चा
आंतरजालावर मागे वाचली होती. थोरले महाराज हयात असतानाच शेवटी दरबारामध्ये शेवटी संभाजी राजे आणि सोयरा बाई / राजाराम अशी विभागणी झाली होती. पूर्वी संभाजी राजे एकदा स्वराज्याविरुद्ध मोगलांना जावून मिळाले होते यामुळे सुद्धा काही दरबारी त्यांच्या विरुद्ध होते.जगातील इतर सत्तांप्रमाणेच स्वराज्यामध्येही भाऊबंदकी उफाळून आली होतीच.

वा वा छान छान

मालोजीरावांच्या प्रतिसादाच्या प्रतीक्षेत

संभाजी राजना दगा-फटका झाला, ते कैद झाले. भावनेच्या वश न जाता स्पष्ट म्हणेल -ज्या राजाची गुप्तचर यंत्रणा कुचकामी असेल, जो आपल्या विरोधकांविरुद्ध षड्यंत्र करून त्यांना नष्ट करण्यास कचरत असेल (सख्खा भाऊ का असेना) तो राज्य सुख भोगू शकत नाही. म्हणून म्हंटले आहे. गरुड हा पक्ष्यांचा राजा होतो. राजहंस नाही.

मालोजीराजे कुठे गेले म्हणायचे?? त्यांच्या प्रतिसादाच्या प्रतिक्षेत...

बाकी सध्या विश्वास पाटलांचं 'संभाजी' वाचतोय. लई म्हणजे लईच्च भारी वाटतंय.!!

राजेश घासकडवी तुमच्या मताशी सहमत अहे. संभाजी राजांचा पराक्रम सांगितला असता तर बरं झालं असतं .
पहिले ३ प्रतिसाद सोडून बाकीचे सगळे प्रतिसाद लेखाशी विसंगत आहेत असं वाटतंय .

माझ्या मते सम्भजीराजे हे फार बुध्हिमान होते.तसेच त्यांचे राजाराम वर प्रेम ही होते.त्या मुले त्यांना सुरक्षित ठेवण्यासाठी राजे स्वत :च पकडले गेले असावेत.

संभाजी राजांप्रमाणेच मिपा वर या विषयावर चर्चा करणाऱ्या या सगळ्या ज्येष्ठ आयडी ना थोडं अधिक सक्रिय आयुष्य मिळालं असतं तर?