बुवांचा न्याय

पैसा बुवांचा, मर्जी बुवांची...

तूर्तास हेच लॉजिक बरोबर वाटत आहे.

बुवांनी स्वतःच्या आयुष्यात (स्वकमाईने) मिळवलेली संपत्ती ते कोणत्याही कारणासाठी कोणाच्याही नावावर करू शकतात. (अगदी माझ्यासुद्धा! मग भले मी त्यांच्या बायकोचा त्यांच्या परवानगीने झालेला मुलगा असो वा नसो. किंवा मनमोहनसिंगांच्या किंवा ओबामांच्या नावानेही करू शकतात.) किंवा वाटले तर कोणाला त्या संपत्तीच्या वाट्यातून वगळूही शकतात. त्यांची मर्जी. त्याला कोणी च्यालेंज करू शकू नये. जोवर बुवांनी मृत्युपत्र केलेले आहे तोवर त्यात वारसाहक्काची भानगड येऊ नये. (असे वाटते. चूभूद्याघ्या.)

बुवांच्या वडिलोपार्जित संपत्तीची भानगड थोडी वेगळी आहे. तेथे वारसाहक्क वगैरे यावा. पण या परिस्थितीत 'वारसदारां'ची व्याख्या कशी होईल, सांगवत नाही. म्हणजे बुवांची बायको ही निश्चितपणे त्यांची वारसदार आहे, पण मुलांबद्दल खात्री नाही. (तिन्ही मुले ही बुवांच्या बायकोची कायदेशीर वारसदार असावीत खरी*, पण बुवांची कायदेशीर वारसदार होऊ शकतात का, याबाबत साशंक आहे. अगदी पहिली दोन मुलेसुद्दा. त्यांना 'कायद्याने दत्तक' - बोले तो 'जंटलमेन्स अ‍ॅग्रीमेंट'नुसार बुवांनी त्यांना कायदेशीरपणे दत्तक घेतल्यासमान - मानता येईल का? कल्पना नाही. तसे मानता आल्यास ती बुवांचे वारसदार बनू शकावीत, असे वाटते. अन्यथा त्यांच्या वारसाहक्काबद्दलही शंकाच आहे. धाकट्या कन्येच्या कायदेशीर वारसाहक्काविषयी कोणत्याही परिस्थितीत शंका आहे.)

(* पण मग तिसरी मुलगी ही बुवांच्या बायकोची कायदेशीर वारसदार असल्यास, बुवांच्या बायकोच्या मृत्यूपश्चात बुवांच्या वडिलोपार्जित संपत्तीतल्या त्यांच्या बायकोच्या वाट्यातला काही भाग तिला वारसाहक्काने मिळावा का? बहुधा मिळावा. अर्थात हे थेट बुवांच्या वडिलोपार्जित संपत्तीतला स्वतःचा वाटा मिळण्यासमान नाही, आणि त्यातसुद्दा पुन्हा बुवांच्या बायकोच्या वाट्याची तिन्ही मुलांमध्ये बहुधा समसमान वाटणी व्हावी, हा भाग वेगळा.)

राजा, न्यायी सम्राट म्हणून तुला लोक युगानुयुगे ओळखतील. तुझे समतोल उत्तर ऐकून मी प्रसन्न झालो. पण तू बोललास आणि मी निघालो.... हिहिहहाहाहा...

- प्यारेवेताळ

पण सामान्य कायदा ऑब्सोलीट आणि बुवावाक्यं प्रमाणम् अशा कायदेपद्धतीत एकूणच या चर्चेला काही अर्थ राहणार नाही. ... पण बुवांचे कायदे सर्वमान्य होते असे धरून त्या फ्रेममधे विचार केला आहे.

बुवा मृत्युपत्र करून गाव सोडून जायला निघाल्यावर त्यांच्या बायकोने चावडीवर तक्रार नोंदवलेली आहे, आणि त्या तक्रारीची छाननी गावासमोर होत आहे. थोडक्यात, या परिस्थितीत बुवांचे ज्युरिस्डिक्शन संपुष्टात आलेले असून लॉ ऑफ द ल्यांड सुप्रीम रेनत आहे, हे गृहीतक असावे असे वाटते.

(अन्यथा तक्रारीचा, अपिलाचा प्रश्नच उद्भवता ना! मा. सुप्रीम कोर्टाच्या निर्णयावर अपील कसचे?)

आयडियली, जो स्वतः खटल्यात एक पार्टी आहे तोच न्यायदान करूच शकत नाही. त्याने निकालात सब्जेक्टिव्हिटी येऊ शकतेच. त्यामुळे हा खटला / निवाडा स्वतः बुवांनी करणे हेच चूक.

पुन्हा वरील आर्ग्युमेंट. बुवा या परिस्थितीत न्यायाधीश आहेत असे वाटत नाही.

दुसर्‍या वेळी "परवानगी घेतली" याचाच अर्थ हे सिद्ध होते की प्रत्येक मातृत्वेच्छेसमयी नव्याने परवानगी (एक्स्प्लिसिट) घेणे आवश्यक होते.

अर्थात ब्लँकेट परवानगी नव्हती.

"परवानगी घेतली" याने "सिद्ध होते" किंवा कसे, याबद्दल साशंक आहे, पण मूळ अ‍ॅग्रीमेंटमधल्या "मला सांगून" या क्लॉज़मध्ये तसे सुस्पष्ट आहे, असे वाटते.

ब्लँकेट परवानगी नसण्याबद्दल सहमत.

तिसर्‍या वेळेस परवानगी न घेऊन पत्नीने अनियमितता केली. त्यामुळे त्या मुलाला नाव न देण्याचा बुवांचा हक्क ते वापरू शकतात.

प्रश्न मुलाला नाव देण्याचा तितकासा नसून प्रामुख्याने संपत्तीतल्या वाट्याचा आहे, असे वाटते. त्या बाबतीत स्वकमाईच्या संपत्तीतला वाटा (कोणत्याही कारणासाठी अथवा बहुधा कोणतेही कारण न देतासुद्धा) न देण्याचा हक्क ते तसाही कधीही वापरू शकतात. (अगदी नाव देऊनसुद्धा!)

तस्मात आपले नाव लावू न देण्याचा निर्णय योग्य.

पुन्हा, नाव लावू देण्या/न देण्याचा प्रश्न येथे दुय्यम आहे, असे वाटते. (चूभूद्याघ्या.)

"बुवांची" कुठली संपत्ती?

घर गावाने बांधून दिले होते. जमीन दिली होती पण गावकरीच कसत असत. वगैरे.

बुवा गावाला काही विशिष्ट सेवा पुरवत असत. (जसे, न्यायदान वगैरे.) त्या बदल्यात, इन लिउ ऑफ कॅश, गावकरी त्यांना इन काइंड काँपेन्सेट करत असत (जसे, घर बांधून देऊन, जमीन देऊन, शेत कसून - शेतकसणीची पण बाजारभावाने काही किंमत असेलच की नाही, जी बुवांनी शेतमजूर नेमले असते तर त्यांना मजुरी म्हणून द्यावी लागली असती?) असे समजू. आता?

तशी परिस्थिती असल्यास ते घर, जमीन, जमिनीतील उत्पन्न ही बुवांची कमाई झाली की नाही?

घराची, जमिनीची टायटल (किंवा सातबाराचा उतारा वगैरे) कोणाच्या नावे आहे?

(बुवा गाव सोडून गेल्याच्या अथवा त्यांच्या मृत्यूच्या पश्चात ती कसणी आणि शेतीउत्पन्न अर्थातच स्वतः कसल्याशिवाय त्यांच्या बायकोला मिळणार नाही - कारण ती काही गावाला कोणती विशिष्ट सेवा पुरवत नाही आणि/किंवा तो तिच्या काँपेन्सेशन प्याकेजचा भाग नाही. पण घर आणि जमीन जर बुवांच्या नावे असेल, तर ते तरी बुवांना तिला देता येतेच ना?)

थोडक्यात, बुवांचे काँपेन्सेशन प्याकेज कसे आहे यावर सर्व अवलंबून आहे. ते घर, जमीन आणि जमिनीतील उत्पन्न हा वेतनाचा भाग आणि शेतकसणीची मजुरी हा अलावन्सचा भाग असेल, तर प्रश्न मिटला. मग ते सरळसरळ उत्पन्न झाले. मात्र हा सर्व जर पर्क्सचा भाग असेल, तर तुमच्या म्हणण्यात काही तथ्य आहे.

(डिस्क्लेमर: असे वाटते. चूभूद्याघ्या.)

(अर्थात, हा जर पर्क्सचा भाग असेल, तर मग बायकोजवळ दावा करण्यासारखे राहिले काय आणि मग बुवांनी मृत्युपत्र तरी नेमके कशासंदर्भात केले, हा प्रश्न पडतो.)

[आईने बुवांना सांगितले नव्हते यात त्या तिसर्‍या मुलाचा काय दोष? हा प्रश्न सध्या बाजूस ठेवला आहे]

तिसर्‍या मुलाचा यात काही दोष नाही या मुद्द्याला माझ्या मते यात काहीही जागा नाही.

बुवांचे सोडा. नॉर्मल लग्नांची गोष्ट घेऊ. समजा दुसरे एखादे जोडपे आहे, पैकी नवरा नपुंसक नाही आणि त्यांना (नवर्‍यापासून झालेली) दोन मुले आहेत. नंतर (हे लग्न डिझॉल्व झालेले नसता) त्या बायकोने नवर्‍याव्यतिरिक्त अन्य कोणाशी संबंध ठेवून तिला मूल झाले. नवर्‍याने ते स्वीकारण्यास नकार दिला. त्या परिस्थितीत त्या तिसर्‍या मुलाचा काहीही दोष नाही. अशा वेळी (केवळ दोष नाही म्हणून) ते तिसरे मूल नवर्‍याच्या (बायकोच्या नव्हे) वैयक्तिक संपत्तीत वारसदार होऊ शकते का?

इतक लांब कशाला जाता? महाराष्ट्रातल्या एका शिक्षण सम्राटांची या बाबत पाटीलकी आहे.. रोज सामने रंगतात...

बुवांची बायको कुठे असते आजकाल ?<<

प्वाईंटातला प्रश्न इच्यातन्यात आमचा परा भलताच हुशार ब्वॉ...
बाकी अ‍ॅन्थ्रोपोलॉजीत "सोशिअल फादर"ची कन्सेप्ट जास्त महत्त्वाची मानल्या जाते. बुवा तिसर्‍या मुलाला नाव देण्याचा हक्क नाकारु शकतात (विदाऊट परमिशन बायकोने संबंध ठेवल्याने).. मात्र स्वअर्जित संपत्ती असल्यास कुणास द्यायची आणि कुणास नाही हे ते ठरवू शकतातच...

पाकीटाला परवडतं का?

<<बुवांची बायको कुठे असते आजकाल? >>

बुवीणबाई गावातच असतात. पाळणाघर चालवतात. गावकर्‍यांनीच एकमताने निर्णय घेऊन ही व्यवस्था केली आहे. बुवापण गावातल्या मुलांसाठी संस्कारवर्ग घेतात.

याखेरीज प्रौढ शिक्षण वर्ग, रात्रशाळा, लोकनाट्य संवर्धन, देशी मालाला उत्तेजन असे अनेक उपक्रम आम्ही राबवतो. या. आपले स्वागत आहे. :)

आपले विणम्र
सरपंच, जवळघेवाडी